Muzyczne tajemnice Poznania – kino Słońce i jego wyjątkowe organy
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEThe musical mysteries of Poznań — the “Słońce” cinema and its unique organ
Data publikacji: 2020
Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2020, Tom VII, s. 27 - 44
https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.20.002.14636Autorzy
Muzyczne tajemnice Poznania – kino Słońce i jego wyjątkowe organy
Niniejszy artykuł jest kolejnym przyczynkiem do dziejów muzycznych Poznania, a skupia się na opisie i charakterystyce najbardziej wyjątkowych w skali Polski organów „Muza”, które od 1927 r. znajdowały się w kinie Słońce. Najnowocześniejsze kino w Poznaniu mogło poszczycić się pierwszymi organami typu kinowego na terenie Polski, które w dodatku zostały zbudowane na wzór instrumentów amerykańskich przez polską firmę Dominika Biernackiego (braci Biernackich). Posiadały one szereg urządzeń imitujących odgłosy przyrody czy życia codziennego, m.in. burzę, syrenę czy kukułkę. Niestety, powojenny los organów nie jest znany, a ślad po nich zaginął. Jak dotąd, żaden inny polski zakład budowy organów nie zdołał powtórzyć tej wyjątkowej realizacji. Całość dopełniona jest krótką charakterystyką muzyki wykonywanej w Słońcu, szczególnie przez znanego poznańskiego spikera Ludomira Budzińskiego, który koncertował pod zmienionym nazwiskiem Szeliga.
The musical mysteries of Poznań — the “Słońce” cinema and its unique organ
This article is yet another contribution to a history of music in Poznań. It focuses on the description and the story of the most exceptional organ in Poland — the “Muza” organ, which was housed in the “Słońce” cinema since 1927. The most technologically advanced cinema in Poznań was the proud owner of the first organ dedicated to cinema performances in Poland. It was made by a Polish company run by Dominik Biernacki (The Biernacki Brothers) based on the American design. It was equipped with a number of devices imitating the sounds of nature or of every day life, such as storms, sirens, or cuckoo calls. Unfortunately, no one knows what happened to it after the Second World War. So far, no other organ manufacturer has been able to recreate this unique piece of work. The article is complemented by a short description of music performed in the “Słońce” cinema, particularly by the famous Poznań announcer Ludomir Budziński who performed under the alias — Szeliga.
Keywords: Poznań, the “Słońce” cinema, organ, Biernacki Dominik, Budziński Ludomir, Szeliga
Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Poznaniu
Akta miasta Poznania, Kartoteka ewidencji ludności, sygn. 14316, s. 157.
Komunalna Kasa Oszczędności miasta Poznania, sygn. 98 Kałamajski St. – Poznań.
Urząd Powierniczy w Poznaniu, sygn. 5733 S. Truszczynski–Orgelfabrik, Leslau, sygn. 13108 Betr. Deutsche Lichtspiele, Posen; sygn. 13109 Deutsches Lichtspielhaus (Kino „Słońce” Kałamajski), Posen, sygn. 13110 Kino „Deli“ (Słońce), Posen, sygn. 13111
Grundstück („Słońce“) in Posen, Wilhelmplatz 6, sygn. 13112 Wertgutachten über das zum Filmtheater Deli („Słońce“) in Posen gehörige Inventar.
Polski Związek Zachodni w Poznaniu, sygn. 647 Sprawa sporna ze Stefanem Kałamajskim.
Źródła drukowane
„Antena” 1937, r. 4, nr 8.
„Dziennik Poznański” z 4 marca 1928, r. 70, nr 53.
„Gazeta Powszechna” z 21 listopada 1936, r. 19, nr 271.
„Jlustracja Polska” z 12 sierpnia 1934, r. 7, nr 32.
„Kultura: tygodnik literacki, artystyczny i społeczny” z 11 czerwca 1939, r. 4, nr 24(164).
„Kurier Poznański” z 4 marca1928, r. 23, nr 105; z 27 listopada 1936, r. 31, nr 553.
„Muzyka Kościelna: miesięcznik poświęcony muzyce kościelnej i liturgii” 1929, nr 9, nr 12.
„Nowy Kurjer” z 20 września 1928, r. 39, nr 217; z 31 marca 1935, r. 46, nr 76.
„Orędownik: Ilustrowany Dziennik Narodowy” z 4 lutego 1937, r. 67, nr 28.
„Orędownik: Ilustrowany Dziennik Narodowy i katolicki” z 21 maja 1938, r. 68, nr 117.
Teatr Świetlny Słońce wita was w Poznaniu, Poznań [ok. 1927].
„Tydzień Radjowy” z 30 czerwca 1929, r. 3, nr 27.
Opracowania
Beryt Z., Marciszewski J., Valentino i nieme kino, https://poznan.naszemiasto.pl/valentino-inieme-kino/ar/c13-115375 (dostęp: 1 lipca 2020 r.).
Bojarski P., Filmowa walka szwagrów, https://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/historia,c,8/filmowa-walka-szwagrow,135413.html (dostęp: 1 lipca 2020 r.).
Brylla W.J., Organy Wurlitzera, „Ruch Muzyczny” 1989, r. 33, nr 15.
Budziński L., Początki reportażu sportowego w polskiej radiofonii (wspomnienie), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1988, r. 27, nr 2.
Czacharowski L., Organy poznańskie w świetle badań źródłowych (XIV w. – 1945 r.). Obszar śródmiejski, „Kronika Miasta Poznania”(Władze miejskie) 1999, nr 1.
Czacharowski L., Organy poznańskie w świetle badań źródłowych (XIV w. – 1945 r.). Ostrów Tumski, Chwaliszewo, prawobrzeżne dzielnice Poznania, „Kronika Miasta Poznania” 1997, nr 1.
Filaber A., Prawodawstwo muzyki liturgicznej, Warszawa 1997.
Gawiejnowicz W., Nowe spojrzenie na genezę i chronologię utworów organowych Feliksa Nowowiejskiego, [w:] Organy i Muzyka Organowa, t. 15: W kręgu romantyzmu, Gdańsk 2014.
Gołos. J., Podzwonne dla Wurlitzera?, „Ruch Muzyczny” 1989, r. 33, nr 21.
Gołos J., Polskie organy i muzyka organowa, Warszawa 1973.
Hendrykowska M., X muza w Poznaniu 1896–1939, „Kino” 1985, nr 10.
Hendrykowska M., Miejsce kina w życiu kulturalnym Poznania (1919–1927), „Kronika Miasta Poznania” 1985, r. 53, nr 4.
Hendrykowscy M. i M., Film w Poznaniu 1896–1945, Poznań 1990.
Idzikowska A., Z powrotem do kina!, „Gościniec” 1972, nr 37.
Kolbuszewska D., Ludomir Budziński, komentator sportowy, filmowiec, satyryk. Człowiek–orkiestra, [w:] Poznaniacy. Portretów kopa i trochę, red. R. Brzezińska, Poznań 1996.
Krygier–Bernacka G., Wspomnienia pierwszej spikerki Radja Poznańskiego, „Kronika Miasta Poznania”(Banki poznańskie) 1997, r. 65, nr 2.
Mrugalska–Banaszak M., Poznańskie rody i rodziny – Czepczyńscy, Poznań 2003.
Sowińska I., Przełom dźwiękowy, [w:] Historia kina, red. T. Lubelski, t. 2, Kraków 2011.
Szypowska M., Szypowski A., Szypowski J., Niezwykłe dzieje warszawskich organów Wurlitzera, Warszawa 2003.
Strony internetowe
Spis prac firmy Wurlitzer, http://www.theatreorgans.com/AU/opus/OPUSLIST/opus.asp?clearsession=1 (dostęp: 26 maja 2020 r.).
Informacje: Przegląd Archiwalno-Historyczny, 2020, Tom VII, s. 27 - 44
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Muzyczne tajemnice Poznania – kino Słońce i jego wyjątkowe organy
The musical mysteries of Poznań — the “Słońce” cinema and its unique organ
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Publikacja: 2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
AngielskiLiczba wyświetleń: 606
Liczba pobrań: 790