Grupa neogotyckich kościołów projektu Michała Kowalczuka na terenie dawnego województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEGrupa neogotyckich kościołów projektu Michała Kowalczuka na terenie dawnego województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego
Wybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 09.12.2024
Modus. Prace z historii sztuki, 2024, Tom 24, s. 141-177
https://doi.org/10.4467/25453882MOD.24.011.20668Autorzy
Grupa neogotyckich kościołów projektu Michała Kowalczuka na terenie dawnego województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego
Artykuł dotyczy grupy kościołów neogotyckich projektu architekta lwowskiego Michała Kowalczuka, powstałych na przełomie XIX i XX wieku na terenie Galicji (w województwach lwowskim, stanisławowskim i tarnopolskim). Omówiona grupa kościołów, na którą składają się realizacje w Stojanowie, Dobrotworze, Zabłotowie, Sorocku, Myślatyczach i Sieteszy, wyróżnia się wspólnymi cechami stylistycznymi i kostiumem neogotyckim. Szczególnie rozpoznawalnym elementem jest sposób formowania i dekoracji wież w fasadach. Analizie formalno-genetycznej zostały poddane wybrane realizacje architektury sakralnej z terenu Galicji, powstałe w ostatniej ćwierci XIX wieku (Teodor Talowski, Sławomir Odrzywolski, Julian Zachariewicz, Jan Sas-Zubrzycki), jako kontekst i źródło części rozwiązań zastosowanych przez Kowalczuka. Założeniem artykułu jest zwrócenie uwagi badaczy na postać drugorzędnego architekta lwowskiego Michała Kowalczuka, który nie tylko projektował, lecz także prowadził działalność na polach dydaktycznym (w Szkole Politechnicznej we Lwowie), naukowym (w stowarzyszeniach i redakcjach czasopism), inwentaryzacyjnym (rysunki zabytków m.in. Lwowa) i literackim (rozprawy naukowe publikowane w prasie i jako samodzielne monografie). Celem artykułu jest także zainspirowanie dalszych badań nad aktywnością architekta.
AALw., AV-38, Sprawozdanie z wizyty dziekańskiej, 1912.
AALw., AV-43, fasc. 21, Sprawozdanie z wizytacji dziekańskiej za rok 1903, Stojanów 8 X 1903.
AALw., AP-25, Inwentarz rzym.-kat. parafii w Dobrotworze, 1 XI 1934.
CPAH-Lw., 616/1/19, k. 55r–56v, Sprawozdanie Michała Kowalczuka, architekty i uprz. Budowniczego d.d. Lwów, dnia 14 maja 1900 r. w stanie zamku w Sanoku do Grona c.k. konserwatorów Gal. Wsch.
Bałaban M., Dzielnica żydowska. Jej historia i zabytki, Lwów 1909.
Bałus W., Architektura sakralna Teodora Talowskiego, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki”, 20, 1992, s. 53–79.
Bałus W., Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857–1910), „Folia Historiae Artium”, XXIV, 1988, s. 117–138.
Bałus W., Teodor Talowski, [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Bd. 13, H. 64, Wien 2013, s. 192.
Beiersdorf Z., Architekt Teodor M. Talowski. Charakterystyka twórczości, [w:] Sztuka 2. Połowy XIX wieku, Warszawa 1973, s. 199–214.
Betlej A., Kościół p.w. Śś. Piotra i Pawła oraz dawne kolegium ks. Jezuitów, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 20: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (2), Kraków 2012, s. 71–132.
Biriulow J., Rzeźba lwowska od połowy XVIII wieku do 1939 roku. Od klasycyzmu do awangardy, Warszawa 2007.
Бірюльов Ю., Захаревичі. Творці столичного Львова, Львів 2010.
Бірюльов Ю., Ковальчук Михайло (Міхал), [w:] Енциклопедія Львова, Т. 3: К–С, ред. А. Козицькi, Львів 2010, s. 304–305.
Бірюльов Ю., Ковальчук Михайло, [w:] Енциклопедія сучасної України, Т. 13: Киї–Кок, ред. І.М. Дзюба [та ін.], 2013, s. 539 [wersja online zob. https://esu.com.ua/article-7209].
Бірюльов Ю., Львівська скульптура від раннього класицизму до авангардизму (середина XVIII – середина ХХ ст.), Львів 2015.
Brzezina K., Kościół p.w. Św. Rodziny i klasztor OO. Reformatów, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 12: Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX, Kraków 2004, s. 153–166.
Bystrzak T., Teodor Marian Talowski, Kraków 2017.
Ces. król. szkoła politechniczna we Lwowie. Program wykładów M na rok naukowy 1889–1890, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 18, 1889, s. 144.
Charewiczowa Ł., Muzeum Historyczne miasta Lwowa. Przewodnik po zbiorach, Lwów 1936.
Cierń K., Sietesz pod Kańczugą w listopadzie 1908, „Echo Przemyskie”, 98, 6 XII 1908, s. 2.
Dworzak A., Kościół parafialny pw. Św. Stanisława w Dobrotworze, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie na terenie dawnego województwa bełskiego, t. 2, red. A. Betlej, A. Dworzak, Kraków 2021, s. 165–212.
Dworzak A., Kościół parafialny pw. Św. Wojciecha w Stojanowie, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie na terenie dawnego województwa bełskiego, t. 2, red. A. Betlej, A. Dworzak, Kraków 2021, s. 741–792.
Ekielski W., Uwagi nad spółczesną architekturą z powodu wystawy sztuki polskiej w Sukiennicach, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 7, 1888, s. 52–54.
Faliński B., Powiat Kamionka Strumiłłowa, Kamionka Strumiłłowa 1935.
Gluzińska A., Kościół parafialny p.w. Św. Mikołaja w Wyżnianach, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 11, Kraków 2003, s. 323.
Грималюк Р., Вітражі Львова кінця XIX – початку XX століття, Львів 2004.
Ilustrowany przewodnik po Lwowie i Powszechnej wystawie krajowej, Lwów 1894.
Jandziś S., Zaborniak S., Pleśniak A., Z tradycji wodolecznictwa we Lwowie przed 1914 r., „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie”, 13, 2015, z. 2, s. 191–192.
Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Katalog Wystawy Przemysłu Budowlanego we Lwowie 1892, Lwów 1892.
Kościoły i klasztory rzymskokatolickie na terenie dawnego województwa bełskiego, t. 1–2, red. A. Betlej, A. Dworzak, Kraków 2021.
Kostka-Bieńkowska Z., Kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego, biała karta, https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-282411/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_EN.308437/1 (stan na 10 X 2024).
Kowalczuk M., Architektura w starożytnym Rzymie, t. 1: Od najdawniejszych czasów do r. 14 po Chr., Lwów 1891.
Kowalczuk M., Cech budowniczy we Lwowie za czasów polskich, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 5, 1924, s. 41–45.
Kowalczuk M., Cech budowniczy we Lwowie za czasów polskich, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 6, 1924, s. 57–60.
Kowalczuk M., Cech budowniczy we Lwowie za czasów polskich, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 7, 1924, s. 72–76.
Kowalczuk M., Cech budowniczy we Lwowie za czasów polskich (do roku 1772), Lwów 1927.
Kowalczuk M., Kościół farny w Bieczu (odbitka z „Czasopisma Technicznego”), 4°, Lwów 1901.
Kowalczuk M., Literatura techniczna. Zubrzycki Jan Sas. Filozofia architektury, jej teoria i estetyka, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 1894, s. 188.
Kow[alczuk] M., Notatki z archeologii i historyi sztuki, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 6, 1895, s. 47.
Kowalczuk M., Notatki z archeologii i historyi sztuki, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 1896, s. 97–99.
Kowalczuk M., Notatki z archeologii i historyi sztuki, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 8, 1901, s. 89–91.
Kowalczuk M., Notatki z archeologii i historyi sztuki, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 9, 1901, s. 100–102.
Kowalczuk M., Rozwój terytorialny miasta Lwowa, [w:] Miasto Lwów w okresie samorządu 1870–1895, Lwów 1896, s. 299–351.
Kowalczuk M., Szkic projektu ustawy budowniczej dla Król. Stoł. Miasta Lwowa, Lwów 1892.
Kowalczuk M. et al., Przewodnik z Krakowa do Lwowa, Podhorzec, Podwołoczysk, Brodów, Słobody Rungierskiej, Czerniowiec i po Lwowie, Lwów 1886.
Kowalczuk Michał, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 23, Kraków 2015, s. 169.
Krasny P., Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Myślatyczach, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 7, Kraków 1999, s. 245–254.
Krasny P., Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa i klasztor SS. Franciszkanek Najświętszego Sakramentu, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 12: Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX, Kraków 2004, s. 77–101.
Krasny P., Kościół parafialny p.w. Św. Elżbiety, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 12: Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX, Kraków 2004, s. 167–194.
Księga pamiątkowa Towarzystwa „Bratniej Pomocy” słuchaczów Politechniki we Lwowie, Lwów 1897.
Kucharzewski F., Piśmiennictwo techniczne polskie, t. 1, Warszawa 1911.
Laskowski A., Budując system. Ochrona zabytków sakralnych w diecezji tarnowskiej na przełomie XIX i XX wieku, Kraków 2020.
Lewicki K., Kowalczuk Michał, krypt. M.K., M. Kow. (1555–1938), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 14, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 512.
Lewicki J., Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893–1918, Warszawa 2005.
Lewicki J., Regeneracja i modernizacja. Architektura Lwowa okresu dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2020.
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
Łoziński W., Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie XVI i XVII w., Lwów 1892.
Łoziński W., Sztuka lwowska w XVI i XVII wieku. Architektura i rzeźba, Lwów 1901.
Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 21, J. Adamski, M. Biernat, J.K. Ostrowski, J.T. Petrus, Katedra łacińska we Lwowie, Kraków 2013.
Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 1–23, Kraków 1993–2015.
M.K. [Michał Kowalczuk], Notatki z archeologii i historyi sztuki, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 2, 1895, s. 13–14.
Miasto Lwów w okresie samorządu 1870–1895, Lwów 1896.
Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1978.
Mowa ustępującego rektora p. Bykowskiego, przy otwarciu roku naukowego 1885 w lwowsk. szkole politechnicznej, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 12, 1884, s. 159.
Nekrologia [Michał Kowalczuk], „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 6, 1938, s. 98.
Нога O., Іван Левинський, Львів 1993.
Nowe książki. Polskie, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 12, 1885, s. 155.
Nowości z bibliografii technicznej, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 21, 1890, s. 175.
Ostrowski J.K., Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 19: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1), Kraków 2011, s. 13–34.
Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 1, Poznań 2000; z. 2, Poznań 2006; z. 3, Warszawa 2009; z. 4, Warszawa 2011; z. 5, Warszawa 2016; z. 6, Warszawa 2022.
Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1927. Księga Pamiątkowa wydana przez komisję, wybraną z łona Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, red. M. Matakiewicz, Lwów 1927.
Przemówienie rektora Szkoły politechnicznej Dra Stefana Niementowskiego na uroczystości otwarcia roku szkolnego 1900/1901, dnia 15 października 1900, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 21, 1900, s. 265.
Przemówienie ustępującego rektora szkoły politechnicznej Dra Zajączkowskiego przy otwarciu roku szkolnego 1886/7, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 12, 1886, s. 203.
Purchla J., Wpływy wiedeńskie na architekturę Lwowa 1772–1918, [w:] Architektura Lwowa XIX wieku, Kraków 1997, s. 30–53.
„Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie”, R. 1892–1893, 1893.
R.Z., Sprawy Towarzystwa, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 3, 1895, s. 17.
Rudnicki J., Sietesz od czasów dawnych do współczesności, Przeworsk 1998.
Ruszczyk G., Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy w Zabłotowie, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 14, Kraków 2006, s. 475–490.
Schematismus Archidiocesis Leopoliensis ritus latini, Leopoli 1857.
Schematismus Archidiocesis Leopoliensis ritus latini, Leopoli 1862.
Schematismus Archidiocesis Leopoliensis ritus latini, Leopoli 1928.
Schematismus Archidiocesis Leopoliensis ritus latini, Leopoli 1936.
Skowron F., Literatura Techniczna. Architektura w starożytnym Rzymie. Część I Od najdawniejszych czasów aż do r. 14 po Chr. napisał Michał Kowalczuk, docent politechniki i architekt. Lwów, 1891, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 22, 1890, s. 181–182.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890.
Sprawozdanie Komitetu Wystawy Architektów polskich, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 24, 1910, s. 387.
Sprawozdanie z czynności Zarządu Towarzystwa za czas od 15. marca 1894 do 7. Marca 1895, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 4, 1895, s. 26.
„Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, t. 5, 1896.
Sprawy Towarzystwa, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 2, 1893, s. 14, 15.
Sroka Ł., Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870–1914. Studium o elicie władzy, Kraków 2012.
Stefański K., Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005.
Stefański K., Architektura historyzmu na ziemiach polskich, Łódź 2005.
Stefański K., Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000.
Talowski Teodor, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 23, Kraków 2015, s. 274.
Tejszerska A., USJK, Styl narodowy w architekturze sakralnej Polski Odrodzonej (1918–1939), Lublin 2019.
Towarzystwo Politechniczne we Lwowie. Pamiętnik jubileuszowy 1877–1902, Lwów 1902.
Uroczysta inauguracya roku naukowego 1902/3 w lwowskiej Szkole Politechnicznej, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 20, 1902, s. 267.
Uroczyste zgromadzenie tygodniowe odbyte dnia 16. maja 1888, „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 11, s. 99.
Wowczak J., Jan Sas-Zubrzycki. Architekt, historyk i teoretyk architektury, Kraków 2017.
Wrona G., Lwowskie czasopisma naukowe w latach 1918–1939, [w:] Kraków – Lwów. Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 4, red. J. Jarowiecki, Kraków 1999, s. 246–247.
Вуйцик В., C. Івасейко, В. Слободян, Українські церкви Бродівського району. Ілюстрований каталог, Львів 2000.
Wybitni Lwowianie: Michał Kowalczuk, „Biuletyn Koła Lwowian w Londynie”, 41, 1981, s. 60–61.
Wystawa przemysłu budowlanego we wrześniu b.r. Organizacya poszczególnych komisyi wystawy przemysłu budowlanego „Czasopismo Techniczne” lwowskie, 2, 1892, s. 9.
Zabytki sztuki w Polsce. Zdjęcia wykonane przez słuchaczy wydziału budownictwa C.K. szkoły Politechnicznej we Lwowie pod przewodnictwem Juliana Zachariewicza i asystentów, t. 4, Lwów 1888.
Z życia organizacyj: Stowarzyszenie Zawodowe Budowniczych, Kierowników Robot, Techników i Przemysłowców Budowlanych we Lwowie, „Przegląd Budowlany”, 4, 1929, s. 166.
Zajączkowski W., C. k. Szkoła Politechniczna we Lwowie. Rys historyczny jej założenia i rozwoju, tudzież stan jej obecny, Lwów 1894.
Zakrzewski J., Maryówka Sanatorium i Zakład Wodoleczniczy, Lwów 1902.
Zaucha T., Kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Sorocku, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej, red. J.K. Ostrowski, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 16, Kraków 2008, s. 189–194.
Ziarkowski D., Przewodniki turystyczne i ich znaczenie dla popularyzacji ustaleń polskiej historiografii artystycznej do końca XIX wieku, Kraków 2021.
Informacje: Modus. Prace z historii sztuki, 2024, Tom 24, s. 141-177
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska
Publikacja: 09.12.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 63
Liczba pobrań: 45