Eurotas Eutychidesa. Przyczynek do badań nad ikonografią pływaków w sztuce starożytnej

Sławomir Skrzyniarz

Eurotas Eutychidesa. Przyczynek do badań nad ikonografią pływaków w sztuce starożytnej

Data publikacji: 09.12.2024

Modus. Prace z historii sztuki, 2024, Tom 24, s. 31-39

https://doi.org/10.4467/25453882MOD.24.003.20660

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Eurotas Eutychidesa. Przyczynek do badań nad ikonografią pływaków w sztuce starożytnej

Abstrakt

Pliniusz Starszy oraz Filip z Tesaloniki, pisząc o wykonanym przez Eutychidesa (IV/III w. p.n.e.) posągu, który przedstawiał personifikację rzeki Eurotas, podkreślają, że w tym, niezachowanym do naszych czasów, dziele sztuka rzeźbiarska sprawiała wrażenie, odpowiednio, „bardziej płynnej niż nurt rzeki” (amne liquidior), względnie „bardziej płynnej niż woda” (ὕδατος ὑγρότερος). Obaj starożytni autorzy najpewniej mieli na myśli wyjątkową płynność ruchów, jaką charakteryzowało się dzieło, trafnie oddającą tożsamość ukazanej postaci. Filip z Tesaloniki dodatkowo nadmienia, że artysta ukazał ją jako pływaka przemierzającego rzeczny nurt (ὡς […] διάβροχος ἔν τε ῥεέθροις […] ὑγροβατῶν). Ponieważ personifikacja innej rzeki, a mianowicie Orontesu, obecna w najsłynniejszym dziele Eutychidesa – znanej m.in. z zachowanych kopii rzeźbiarskich Tyche Antiochii – to zanurzony w wodzie pływak z ramionami ułożonymi w kształt fali (co, notabene, stwarza wrażenie płynności), można założyć, że Eurotas Eutychidesa ukazany został z wykorzystaniem tej właśnie formuły. Była ona nowatorska nie tylko w kontekście ikonografii bóstw rzecznych / personifikacji rzek, co kilkakrotnie już podkreślano, ale stanowiła też najwcześniejszą udaną próbę stworzenia pełnoplastycznego wizerunku płynącej postaci, co zapewnia Eutychidesowi poczesne miejsce w dziejach rzeźby starożytnej. Założywszy, że Eurotas, podobnie jak Orontes umieszczony u stóp Tyche Antiochii, ukazany został jako półpostać pływaka z faliście ułożonymi ramionami, wypada przyjąć, że zachowane posążki powszechnie interpretowane jako wizerunki Orontesu inspirowane towarzyszem antiocheńskiej Tyche, równie dobrze mogą być kopiami lub trawestacjami innego dzieła Eutychidesa – niezachowanej personifikacji Eurotasu.

Pliny the Elder and Philippus of Thessalonica, when writing about a statue created by Eutychides (4^th/3^rd century BCE) that depicted the personification of the Eurotas River, emphasized that in this work, which has not survived to our time, the sculptural art appeared “more fluid than the river’s current” (amne liquidior) according to Pliny, and “more fluid than water” (ὕδατος ὑγρότερος) according to Philippus. Both ancient authors likely referred to the exceptional fluidity of movement that characterized the work, accurately reflecting the identity of the depicted figure. Philippus of Thessalonica additionally noted that the artist portrayed the figure as a swimmer traversing the river’s current (ὡς […] διάβροχος ἔν τε ῥεέθροις […] ὑγροβατῶν). Since the personification of another river, the Orontes, is present in Eutychides’ most famous work – Tyche of Antioch, known from preserved sculptural copies – as a swimmer immersed in water with arms arranged in a wave-like shape (which, incidentally, creates an impression of fluidity), it can be assumed that Eutychides’ Eurotas was depicted using this very formula. The formula was innovative not only in the context of the iconography of river gods/personifications, as has been noted several times, but it also represented the earliest successful attempt to create a fully three-dimensional image of a swimming figure, which secures Eutychides’ prominent place in the history of ancient sculpture. Assuming that Eurotas, like Orontes placed at the feet of Tyche of Antioch, was depicted as a half-figure swimmer with arms arranged in a wave-like manner, it is plausible that preserved statuettes commonly interpreted as representations of Orontes inspired by the companion of Antioch’s Tyche could just as well be copies or variations of another work by Eutychides – the lost personification of Eurotas.

Słowa kluczowe

Eurotas, Orontes, personifikacje, rzeka, rzeźba, sztuka hellenistyczna, Eutychides, starożytne opisy dzieł sztuki, Pliniusz Starszy, Filip z Tesaloniki, przedstawienia pływaków, sztuka pływania

Eurotas, Orontes, personifications, river, sculpture, Hellenistic art, Eutychides, ancient descriptions of artworks, Pliny the Elder, Philippus of Thessalonica, depictions of swimmers, the art of swimming

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Almasri E. et al., Statue fro An Enthroned Tyche m Gadara / Umm Quais, Jordan, „Acta Historiae Artium”, 58, 2017, s. 5–20.

Avramidis S., Ancient Art on Swimming, „International Journal of Aquatic Research and Education International Journal of Aquatic Research”, 5, 2011, s. 325–360.

Bakker J.T., The Buildings in Ostia (Topographical Dictionary), <https://www.ostia-antica.org/regio2/4/4-2.htm> (stan na 8 III 2024).

Balty J.Ch., Antiochea, [w:] Lexikon Iconographicum Mythologiae Classicae, Bd. 1, Zürich–München 1981, s. 841–851.

Bernhard M.L., Sztuka hellenistyczna, Warszawa 19932.

Cameron A., ‘Garland The’ of Philipp, „Greek, Roman and Byzantine Studies”, 21, 1980, s. 43–62.

Carr K.E., Shifting Currents. A World History of Swimming, Chicago 2022.

Colledge M., The Art of Palmyra, London 1976.

Dilthey K., Kritische Bemerkungen zur griechischen Anthologie, „Rheinisches Museum für Philologie. Neue Folge”, 27, 1872, s. 280–317.

Dohrn T., Die Tyche von Antiochia, Berlin 1960.

Dohrn T., Antike Flussgötter, [w:] Mouseion. Studien aus Kunst und Geschichte für Otto H. Förster, Hrsg. H. Ladendorf, H. Vey, Köln 1961, s. 69–72.

Flashar M., Eutychides (I), [w:] Künstlerlexikon der Antike, Hrsg. R. Vollkommer, München–Leipzig 2001, s. 242–244.

Gómez Mayordomo A., Iconografía de las personificaciones fluviales en la musivaria romana: el caso del Eurotas, „Diacronía”, 1, 2019, s. 49–67.

The Greek Anthology, with an English Translation by W.R. Paton, vol. 3, London–New York 1925, s. 390–392 (Loeb Classical Library 84).

Havelock Ch.M., Sztuka hellenistyczna. Sztuka świata starożytnego od śmierci Aleksandra Wielkiego do bitwy pod Akcjum, tłum. E. Suskiewicz, Warszawa 1972.

Hesiod, the Persians, and Peeing in the Pool, <https://sententiaeantiquae.com/2022/07/25/hesiod-the-persians-and-peeing-in-the-pool> (stan na 7 III 2024).

Kluczek A.A., Świat rzymskich monet. O książce Sculpture and coins: Margarete Bieber as scholar and collector, eds. Carmen Arnold-Biucchi, Martin Beckmann, “Loeb Classical Monographs” 16, Cambridge, MA 2018, „Klio”, 62, 2022, s. 176–177.

Lacovara P., A Swimming Girl Spoon from Sheikh Farag, [w:] Up and Down the Nile – ägyptologische Studien für Regine Schulz, Hrsg. M. Ullmann, G. Pieke, F. Hoffmenn, Ch. Bayer, 2021, s. 237–239 (Ägypten und Altes Testament 97).

Lacovara P., The Meaning and Symbolism of Swimming-Girl Spoons from Egypt, „The Ancient Near East Today”, 11, 2023, <https://www.asor.org/anetoday/2023/04/swimming-girl-spoons-egypt> (stan na 6 III 2024).

Lamb W., Greek and Roman Bronzes, London 1929.

Louvre: Collections [internetowy katalog kolekcji Luwru], kat. nr MNE 30; BR 4454, <https://collections.louvre.fr/en/ark:/53355/cl010258307> (stan na 7 III 2024).

Mayor A., The Amazons. Lives and Legends of Warrior Women across the Ancient World, Princeton 2014.

Männlein-Robert I., Griechische Kunst und römischer Stil. Zum Eurotas-Epigramm des Philipp von Thessalonike (AP IX 709 = GP I 63), [w:] Festschrift für Udo W. Scholz zum 65. Geburtstag, Hrsg. L. Braun, M. Erler, Würzburg 2004, s. 35–48 (= „Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft” 28a).

Ostrowski J.A., Personifications of Rivers in Greek and Roman Art, Warszawa–Kraków 1991 (Studia ad Archeologiam Mediterraneam Pertinentia 12).

Ridder A. de, Collection De Clercq: catalogue, t. 3: Les bronzes, Paris 1905.

Ridder A. de, Les bronzes antiques du Louvre, t. 1: Les figurines, Paris 1913.

Sanders H.A., Swimming Among the Greeks and Romans, „The Classical Journal”, 20, 1925, s. 566–568.

Smith R.R.R., Hellenistic Sculpture. A Handbook, London 1991.

Stansbury O’Donnel M.D., Reflections of the Tyche of Antioch in Literary Sources and on Coins, [w:] An Obsession with Fortune. Tyche in Greek and Roman Art, red. S.B. Matheson, Yale 1994, s. 51–63.

Steinhauer G., Eurotas, [w:] Lexikon Iconographicum Mythologiae Classicae, t. 4, Zürich–München 1988, s. 93.

Tahberer B., Swimming River Gods in Ancient Cilician Numismatics, „The Celator”, 17 II 2003, s. 24–30.

Tekin O., River-Gods in Cilicia in the Light of Numismatic Evidence, [w:] La Cilicie: espaces et pouvoirs locaux (IIe millénaire av. J.-C. – IVe siecle ap. J.-C.). Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 2–5 novembre 1999, éd. E. Jean, A.M. Dinçol, S. Durugönül, Paris 2001, s. 519–551 (Varia Anatolica 13).

Tuillier J.P., Athletic Exercises in Ancient Rome. When Julius Caesar Went Swimming, „European Review”, 12, 2004, s. 415–426.

Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII, ed. C. Mayhoff, t. 5: Libri XXXI–XXXVII, Lipsiae 1897 (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana).

Informacje

Informacje: Modus. Prace z historii sztuki, 2024, Tom 24, s. 31-39

DOI: https://doi.org/10.4467/25453882MOD.24.003.20660

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Eurotas Eutychidesa. Przyczynek do badań nad ikonografią pływaków w sztuce starożytnej

Angielski: Eutychides’ Eurotas. A Contribution to the study of the iconography of swimmers in Ancient art

Autorzy

Sławomir Skrzyniarz

https://orcid.org/0000-0001-5320-1242

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Publikacja: 09.12.2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Sławomir Skrzyniarz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 57

Liczba pobrań: 47

<em>Eurotas</em> Eutychidesa. Przyczynek do badań nad ikonografią pływaków w sztuce starożytnej

Pobierz xml