Wojciech Ligęza

Recenzja: Dwuzwierciadło (Janusz Pasterski, Inne wyzwania. Poezja Bogdana Czaykowskiego i Andrzeja Buszy w perspektywie dwukulturowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011, ss. 360)

Recenzja: Edward Fiała, Abraham w polskiej prozie biblijnej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012, ss. 272

W szkicu zatytułowanym Spotkania przybliżone zostają dwie dziedziny pisarstwa Wojciecha Kudyby: krytyczna refleksja o literaturze oraz oryginalna twórczość poetycka łączą się ze sobą poprzez tematy, idee filozoficzne, aksjologię oraz język wypowiedzi. W książce Rana, która przyzywa Boga... rozważania znawcy literatury koncentrują się wokół takich problemów, jak między innymi poszukiwanie sacrum w poezji J.S. Pasierba, przekazywanie wartości duchowych, tragizm i melancholia „trudnej  wiary”. Natomiast w zbiorze esejów interpretacyjnych Wiersze wobec Innego na przykładzie utworów poetów polskich – należących do różnych generacji – Kudyba ukazuje wielość realizacji tematu spotkania z obcością – oswajaną, poddaną próbom rozumienia. Kategoria „Inności” dotyczy ukrytego Boga, ale też drugiego człowieka, w rozmaitych kreacjach osobowych i społecznych rolach. Twórczość poetycka Wojciecha Kudyby koresponduje z jego literacką eseistyką. Wrażliwość na naturę i studia pejzażowe poeta wiąże z czytaniem znaków transcendencji. W wierszach Kudyby ślady nadprzyrodzonego porządku odkrywane są w prawdziwej topografii, wędrowiec w przestrzeni realnej jednocześnie porusza się po drogach duchowego doświadczenia. Ważną rolę w tej liryce pełni symbolika ognia, domu, miasta, drogi. Oryginalnym rozwiązaniem artystycznym jest w tym przypadku połączenie tradycji folkloru polskiego z religijną medytacją. Warto zwrócić uwagę na inkantacje i adoracje, na rytm, który w utworach poetyckich Kudyby pośrednio wyraża wiarę radosną oraz przekazuje przeświadczenia o sensownym urządzeniu świata.

Artykuł traktuje o funkcjach dialogu w dramacie Podróż do wnętrza pokoju Michała Walczaka. Autorka, posługując się hermeneutyką, wskazuje na możliwe intertekstualne odczytania dramatu. Analizuje też sposób kreacji bohatera dokonywany za pomocą języka, a szerzej dialogu. Jerzy Skóra – wskazuje – zakrywa i obnaża jednocześnie poprzez język, tworzy kolejne elementy kreujące jego iluzoryczny wizerunek. Osobną kwestią dla autorki artykułu jest rola dialogu w kontekście myśli filozoficznej Bubera, Levinasa i Tischnera. Konstatacja wypada ponuro: język jest narzędziem zamknięcia na drugiego człowieka, a bohater pokolenia trzydziestolatków nie umie, nie chce wyjść poza trywialność i pozorną intelektualność wywodu.
 

Niezwykły pomysł kompozycji tomu Juwenilia i Senilia Leszka Elektorowicza polega na tym, by nieznane wczesne wiersze wojenne zestawić z najnowszymi utworami znakomitego poety. Odbiorca może zapoznać się z początkami twórczości Elektorowicza, ale też uchwycić związki „juweniliów” z dojrzałą twórczością. Szczególne znaczenie ma tutaj niezmienność walki o humanistyczne wartości, zarówno podczas II wojny światowej, jak i w czasach ponowoczesnego kryzysu etycznego. W Juweniliach na plan pierwszy wybija się doświadczenie katastrofy wojennej, samotności, osaczenia. Od stanów melancholijnych poeta przechodzi do prób odbudowania świata po klęsce i chwilowego zawieszenia rozważań o traumie. Żarliwości wyznań w Juweniliach przeciwstawiana jest poezja doświadczenia. W części drugiej zatytułowanej Senilia autor artykułu wskazuje takie tematy poetyckie Elektorowicza, jak krytyka kultury naszego czasu, wspomnienia, wyznania liryczne w subtelnych erotykach, dociekania o historii, rozmyślania o sprawach ostatecznych. Leszek Elektorowicz etyczne zobowiązania sztuki słowa łączy z programem estetycznym, z restytucjami ‘mowy wysokiej’ i psalmicznej wzniosłości.