Monika Czerw

Każda jednostka ma szereg możliwości wyboru drogi życiowej. Jest ona w dużej mierze uzależniona od rodziny, otoczenia, systemu wartości i bardzo ważnego obszaru dla każdego człowieka – edukacji. To ona otwiera nam okno na świat, pomaga odnaleźć swoje miejsce, osiągnąć sukces, ale przede wszystkim edukacja jest szansą na równy start w dorosłe życie dla każdego, bez względu na pochodzenie, zamożność czy też miejsce zamieszkania. Szczególnie jest to istotne w przypadku osób z niepełnosprawnościami, które jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa ciągle muszą udowadniać, że mają takie same prawa, że mogą i chcą pełnić takie same obowiązki. Nie zawsze jednak jest to możliwe ze względu na nadal występujące bariery związane z pełną dostępnością. Dotyczą one także budynków i usług publicznych, w tym edukacji. Działania podejmowane w ostatnich latach znacznie poprawiły dostępność architektoniczną i cyfrową. Jest to dostrzegalne także w szkolnictwie wyższym, coraz bardziej inkluzyjnym. Wsparcie to jednak należy rozszerzyć o pomoc studentom z niepełnosprawnościami w tranzycji na rynek pracy, tak aby proces inkluzyjny przebiegał także po zakończenie edukacji. To proces doradztwa edukacyjno-zawodowego jest odpowiedzią na potrzeby studentów z niepełnosprawnościami, w którym otrzymują nie tylko wsparcie, ale także mają możliwość zaplanowania swojej indywidualnej ścieżki kariery zgodnie z predyspozycjami, możliwościami i ograniczeniami. Istotą życia każdego człowieka jest jego rozkwit, nowe cele. Doradca zawodowy koncentrując się na pożądanych aspektach psychicznego i społecznego funkcjonowania studenta z niepełnosprawnością nie tylko uczestniczy w jego aktywizacji zawodowej, ale także wyrównuje szanse na otwartym rynku pracy.

Artykuł został poświęcony pogłębieniu wiedzy studentów na temat potrzeb osób z niepełnosprawnością. Jego celem jest zaprezentowanie przebiegu realizacji projektu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju nt. Uniwersalne kierunki – uniwersalne społeczeństwo, wdrożonego w Uniwersytecie Jana Długosza w Częstochowie, który koncentrował się na wprowadzeniu do programów studiów wybranych kierunków obowiązkowych zajęć z zakresu dostępności i projektowania uniwersalnego.

W artykule zaprezentowane zostały rozwiązania wdrożone do dydaktyki Uniwersytetu, w formie tradycyjnych wykładów, ćwiczeń, ale również innowacyjnych warsztatów z osobami o szczególnych potrzebach, symulacji z wykorzystaniem specjalistycznych sprzętów i symulatorów, jak również wizyt studyjnych. Autorki niniejszego tekstu uczyniły także rezultaty realizowanych zajęć oraz opinie studentów biorących w nich udział, wskazujące na konieczność tworzenia środowiska, usług i produktów zgodnych z założeniami projektowania uniwersalnego.

Współczesny rynek pracy nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie ulega stałym przeobrażeniom. Zachodzące w tym zakresie transformacje zależą od wielu czynników. Jednym z nich, prócz zmian demograficznych, są zmiany w stosunku do aktywności zawodowej osób z różnymi niepełnosprawnościami, w tym ze spektrum autyzmu. Wyłaniające się tendencje nakreślają proces pozytywnie zachodzących zmian. I tak, w ostatnich dziesięciu latach daje się zauważyć wzrost wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami, który 2019 roku w porównaniu z rokiem 2018 uległ zwiększeniu o 0,6 pkt. proc. do poziomu 26,8%. Ponadto wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności wskazują, że w 2019 roku w porównaniu z rokiem poprzednim współczynnik aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościami w wieku produkcyjnym wzrósł o 0,5 pkt. proc., co stanowi wzrost o 2,9 pkt. proc. w stosunku do roku 2015 (https://niepelnosprawni. gov.pl/p,80,rynek-pracy).