Marek Adamczewski

W 1847 r. historycy i heraldycy związani z Heroldia Królestwa Polskiego przygotowali „Album herbów miast polskich” z 456 projektami herbów miast leżących na terenie zaboru rosyjskiego. Wśród wówczas zaprojektowanych znaków był herb Rychwała. Herb historycznego miasta – w tym herb Rychwała – powinien odwoływać się do znaków używanych przez to miasto w przeszłości. Heraldycy, zajmujący się herbami miejskimi, sięgają więc po dawne pieczęcie lub inne źródła, które umożliwiają im rekonstrukcję zapomnianego herbu. Pracownicy Heroldii Królestwa Polskiego w 1847 r, nie odnaleźli jednak pieczęci Rychwału z okresu poprzedzającego upadek pierwszego państwa polskiego. Nie znali więc historycznego znaku miejskiego Rychwała i z tego powodu przygotowali zupełnie nowy herb. Inspiracją dla nowego godła Rychwału stały się ruiny dworu właściciela Rychwała z okresu przedrozbiorowego i godło herbu właściciela Rychwała z czasów tworzenia nowego herbu. Herb Rychwała z 1847 r. (wobec deficytu wiedzy o historycznym herbie miasta) został zaakceptowany. Odnajdujemy go w wydawnictwach heraldycznych. Ujawnienie historycznej pieczęci miejskiej Rychwała, co nastąpiło w czasach nam współczesnych, było punktem zwrotnym w historii herbu tego miasta. Okazało się, że historycznym znakiem miejskim Rychwała był pień drzewa z ostro zakończonymi (zaostrzonymi) konarami. Herb z 1847 r., wobec odnalezienia źródła z historycznym znakiem, został odrzucony. Obecnie trwają prace nad wyjaśnieniem genezy i znaczenia symboliki zawartej w pniu drzewa z ostro zakończonymi (zaostrzonymi) konarami, który to pień w okresie przedrozbiorowym był ewidentnie znakiem miejskim Rychwała.

W grudniu 2014 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę ustanawiającą rok 2015 – „Rokiem Jana Długosza”. Okazją do takiego uhonorowania Jana Długosza stała się sześćsetna rocznica jego urodzin. Wydarzenie to, w sposób szczególny zaktywizowały historyków i regionalistów z Wielunia, w którego okolicach leżały dobra Długoszów, a Jan Długosz, ojciec kronikarza, w bitwie pod Grun-waldem walczył w szeregach chorągwi ziemi wieluńskiej. Ponadto w kryptach kolegiaty wieluńskiej złożone zostały ciała zmarłych rodziców kronikarza. W 2015 r. w Wieluniu zorganizowano wystawy, konferencję naukową i konkurs. Wzniesiono instalację tematyczną w pobliżu pozostałości fary wie-luńskiej. Organizatorzy obchodów upamiętnili także „Rok Jana Długosza” medalem „Rok Długoszowski na ziemi wieluńskiej (2015)”. W artykule zawarto szczegółowy opis medalu i okoliczności jego powstania.

Commemorative medal. “The year of Jan Długosz in the Wieluń region (2015)”

In December 2014 the Polish Parliament adopted the resolution to commemorate Jan Długosz by making the year 2015 “The year of Jan Długosz”. This was to celebrate the chronicler’s 600th birthday. This event was particularly stimulating for historians and regionalists from Wieluń, a town near which the Długosz family estate was located. What is more, Jan Długosz senior, the father of the chronicler, fought in the Battle of Grunwald in the Wieluń unit. Furthermore, the parents of the chronicler are buried in the crypt of the Wieluń collegiate church. In 2015, Wieluń hosted exhibitions, an academic conference and a competition. A themed installation was constructed near the remnants of the Wieluń parish church. The organizers of the events also commemorated the Year of Jan Długosz by minting a commemorative medal: “The Year of Jan Długosz in the Wieluń Region (2015)”. The article describes the medal and the circumstances surrounding its creation in detail.

W maju 1926 r. w Słupcy został odsłonięty pomnik upamiętniający powstańców i żołnierzy ze Słupcy poległych w walkach o 2. Niepodległość Rzeczypospolitej. W 1940 r. pomnik powstańców i żołnierzy ze Słupcy został zniszczony przez Niemców, a na jego miejscu posadzono kwiaty. W 1946 r. kwietne rabaty zostały zastąpione monumentem wzniesionym dla upamiętnienia radzieckich żołnierzy, którzy w styczniu 1945 r. zginęli w walkach o Słupcę i w innych starciach z Niemcami w pobliżu miasta. W 1997 r. władze Słupcy podjęły decyzję o odtworzeniu monumentu z 1926 r. na jego dawnym miejscu. W następstwie decyzji współczesnych władz Słupcy powstał pomnik, który bryłą przypomina upamiętnienie z 1926 r., ale nie jest (w sensie ścisłym) rekonstrukcją historycznego obiektu. Na uwagę zasługuje forma godła Rzeczypospolitej, które zostało umieszczone na monumencie z 1997 r. W wielu szczegółach orzeł z 1997 r. różni się od orła, który został wykorzystany do ozdobienia pierwszego upamiętnienia. Projektujący pomnik powstańców i żołnierzy ze Słupcy z 1926 r. sięgnął po jeden z wielu wzorów orła symbolizującego Polskę odradzającą się w latach 1915-1918. Orła z pomnika z 1926 r. można zaklasyfikować do grupy polskich orłów historyzujących, czyli orłów odwołujących się do stylizacji z minionych okresów historycznych. Orzeł ze Słupcy z 1926 r. stylizowany był na gotyckiego orła w odmianie kazimierzowsko-jagiellońskiej.

Uwarunkowania prawne z 1935 r. zdecydowały o tym, że mistrzowie Cechu Malarzy i Lakierników z Kalisza w 1936 r. przedstawili projekt sztandaru cechowego z prośbą o jego zatwierdzenie przez właściwą władzę administracyjną. Jest on ciekawy przede wszystkim z uwagi na formę dwóch wyobrażeń użytych do zbudowania przekazu ikonograficznego prawej i lewej strony odznaki, tj. polskiego orła państwowego i herbu Kalisza. Projektujący sztandar wykorzystał polskie godło państwowe do zbudowania prawej stronie sztandaru, ale głęboko przetworzył historyczną formę Orła Białego, a inspiracją w tym zakresie był zapewne kubizm. Równie przetworzony został herb Kalisza ze sztandaru malarzy i lakierników. Projektujący prostymi i załamującymi się ostro liliami wykreślił mur miejski, wieże i strażnika, szczególnie jego ubranie. Stworzył herbu Kalisza obcy tradycyjnej formie heraldycznej, ale spójny z „kubistycznym” orłem z prawej strony sztandaru.