Bogusław Śliwerski

Przedmiotem analizy jest stan badań metateoretycznych, które dotyczą współczesnej myśli konserwatywnej w naukach pedagogicznych. Brak filozoficznych syntez istoty konserwatyzmu, które są podstawą rozwoju pedagogiki konserwatywnej, skutkuje koniecznością opracowania mapy teoretycznej myśli, by możliwe było rozpoznanie rożnych jej tradycji i nurtów. Autor uzasadnia potrzebę prowadzenia badań syntetycznych, by powstała zrozumiała dla polskich nauczycieli mapa geografii pedagogicznej myśli konserwatywnej, jej przedstawicieli i kluczowych publikacji, a także prezentuje krytycznie dotychczasowy stan i metody badań w tym zakresie po 1989 roku. Autor upomina się o uwzględnienie w opracowaniach myśli pedagogicznej konserwatyzmu, by nie był on wykorzystywany do prowadzenia sporów ideologicznych, ale uwzględniał istotną jego wartość w procesie wychowania i kształcenia młodych pokoleń.

Artykuł recenzyjny dotyczy najnowszych monografii polskich uczonych (także tych stworzonych z udziałem japońskiego publicysty), które są poświęcone wynikom wieloletnich badań naukowych nad losami polskich dzieci jako ofiar I oraz II wojny światowej. Wspólnym mianownikiem analiz jest fakt rekonstrukcji repatriacji polskich dzieci po I wojnie światowej i po II wojnie światowej z Syberii do Polski. Autor zachęca do przeczytania dwóch monografii Wiesława Theissa, w tym jednej napisanej wspólnie z Teruo Matsumoto z Japonii, oraz historycznego studium z lat 1944–1948, które Witold J. Chmielewski poświęcił repatriacji polskich dzieci-uchodźców z Syberii do Nowej Zelandii. Sięgnięcie do tych książek powinno sprzyjać doskonaleniu warsztatu metodologicznego historyków oświaty i wychowania. 

Artykuł stanowi wynik badań recepcji pedagogiki i psychologii krytycznej w naukach humanistycznych oraz społecznych w Polsce od końca lat 80. XX do połowy drugiej dekady XXI wieku. W różnych uniwersytetach w kraju prowadzone są badania metateoretyczne i oświatowe podstawowych kategorii pedagogicznych oraz procesów edukacyjnych w szkolnictwie, których przesłanki tkwią w filozofii Szkoły Frankfurckiej, francuskiej, włoskiej i anglo-amerykańskiej krytycznej socjologii edukacji. Wykazuję, w jakim stopniu przekłady na język polski klasycznych rozpraw z filozofii, pedagogiki i psychologii krytycznej oraz hermeneutyczne badania nieobecnych w Polsce przekładów dzieł czołowych przedstawicieli tego nurtu myśli i praktyk wychowawczych w naukach o wychowaniu przyczyniły się z jednej strony do wzmocnienia transformacji ustrojowej w 1989 roku i zmian społecznych, z drugiej zaś, w jakim zakresie wpisują się w zupełnie nowe odczytanie pojęć, języka i teorii krytycznych z polskiej perspektywy przy zastosowaniu metodologii badań porównawczych.

Przedmiotem socjohistorycznej jest analiza genezy, ewolucji i zmarnotrawienia uspołecznienia polskiej edukacji w duchu konserwatywnej myśli pedagogicznej.  Autor uwzględnia trzy zasady według Gérarda Noiriela: 1) odnajdywania przeszłości w teraźniejszości, 2) odnajdywania realnych postaci i grup zaangażowanych społecznie w zmiany oświatowe w Polsce po upadku totalitaryzmu, 3) rozpoznawania istoty i sposobu sprawowania władzy w systemie szkolnym. W duchu konserwatywnej myśli pedagogicznej autor odpowiada na pytanie, jak to się stało, że polskie elity polityczne okresu transformacji ustrojowej odrzuciły potencjał reformowania szkół w ramach organów społecznych jako wspólnot uczestniczących.