Bogusław Dopart

Artykuł podejmuje kwestię obecności J. W. Goethego i G. Byrona w refleksji literackiej i kulturowej A. Mickiewicza ze szczególnym uwzględnieniem paryskich prelekcji o Literaturze słowiańskiej (1840-1844). Biegunowo odmienne indywidualności: klasyka weimarskiego i buntowniczego romantyka Mickiewicz respektuje na równi. Konfrontuje ich dorobek i postawę autorską w swych najważniejszych wypowiedziach programowych na różnych etapach twórczości. Także w swej praktyce twórczej artystycznie wszechstronny poeta prowadzi dialog z Goethem i Byronem (m.in. Sonety krymskie, Konrad Wallenrod, III cz. Dziadów, przekład Giaura). W prelekcjach paryskich Goethe i Byron nadal są dla Mickiewicza najważniejszymi twórcami literatury nowoczesnej. Reprezentują oni ważne dziedziny dialogu kultury Słowiańszczyzny z Zachodem. Autor Fausta pozostaje tu autorytetem stricte literackim, przestaje więc pełnić równorzędną rolę wobec angielskiego romantyka, Napoleona poetów, który wpisuje się w historię polityczną narodów słowiańskich i przekazuje im tajniki „literatury przyszłości”.

Artykuł dotyczy kształtowania się różnych koncepcji „wieszcza Ukrainy” w twórczości reprezentatywnych przedstawicieli polskiego ukrainizmu romantycznego oraz w utworach poety narodowego Ukrainy. Rozważania obejmują okres od debiutu J. B. Zaleskiego (1822)  do śmierci T. Szewczenki (1861); uwzględniają też problematykę wybranych dzieł J. Słowackiego z lat 1832–1843 (od Dumy o Wacławie Rzewuskim po Sen srebrny Salomei). Zaleski, zainteresowany dziejami Kozaczyzny i jej związkami z K oroną Polską, odwołuje się do tradycji „teorbanistów” czy „bandurzystów”: towarzyszących wojsku lub wędrujących wykonawców epickich „dum”. Podejmuje także wątek Bojana, legendarnego słowiańskiego barda, znanego ze staroruskiego poematu Słowo o połku Igoriewie. Ukrainizm Słowackiego zmierza w kierunku archaiki kultury ludowej, przybiera też charakter synkretyczny (ze względu na komponent orientalny), a w jednym ze swych aspektów stanowi autokreację romantycznego poety. W centrum tego ukrainizmu znajduje się Wernyhora, wpisany między innymi w problematykę skomplikowanych stosunków polsko-ukraińskich. T. Szewczenko tworzy oryginalną koncepcję ideową i estetyczną wokół postaci kobzarza, wyraziciela ludowej filozofii życia. W późniejszej twórczości ukraińskiego romantyka pojawiają się dwa ważne media poezji narodowej: wieszcz – historiozof i prorok – budziciel moralny, rzecznik idei prześwietlenia polityki prawdą ewangeliczną.

„Between history and the present”. On the philological-historical achievement Of Professor Julian Maślanka
In the year 2010, Professor Julian Maślanka celebrated his eightieth birthday and the fifty fifth anniversary of his academic debut. His creative achievement, which is constantly being augmented, constitutes in many ways than one a bridge between the illustrious traditions and the present day of Polish humanities. He acquired knowledge and academic competence in the sphere of Polish studies, folklore, history, archeology and Slavic studies. In his chief publications, he presented his research on the links between folklore and literature as well as studies on the literary interpretations of Slavic historical myths. As an extremely versatile philologist, he made his mark in the sphere of textology and editorship (among others, editions of Mickiewicz and Norwid), resource and source studies, erudite history of literarture and interpretation of literary works of the Enlightenment and Romanticism (among others, Krasicki, Malczewski, Norwid).