Beata Malinowska-Petelenz

Zmiany w duszpasterskim nastawieniu Kościoła po II Soborze Watykańskim, w szczególności zaś odnowa liturgii, zaowocowały mnogością form i rozwiązań przestrzennych w architekturze sakralnej. Odmiennie niż historycznie, nowe świątynie nie pełnią we współczesnych układach urbanistycznych roli dominującej. Autorki poddają analizie wybrane przestrzenie sakralne pod kątem ich kompozycji w strukturach miejskich, koncentrując się na ich formie, usytuowaniu, uniwersalizmie, czytelności w wymiarze symbolicznym, a także wyrazie przestrzennym łączącym pierwiastki tradycji i nowoczesności. W ramach studium przypadków autorki omawiają wybrane przykłady kościołów europejskich wybudowanych po 2000 roku.

The Church in Urban Structures: Tradition–Continuity–Universalism

Revolutionary changes after Second Vatican Council – in particular the renewal of the liturgy – resulted in a variety of forms and spatial solutions in sacred architecture. In contemporary urban layouts, they do not play a dominant role. Authors analyze selected sacred spaces regarding their composition in urban structures, focusing on their universalism, legibility in a symbolic dimension, as well as spatial expression combining elements of tradition and modernity. As a case study, authors present selected examples of European churches built after 2000.

Brazylia. Fawele i perfekcjonistyczne budynki Oscara Niemeyera. Terra incognita i wyobrażenie. W brazylijskiej interpretacji kosmopolityczny modernizm stał się emocjonującym, lokalnym „modernizmem brazylijskim”, łączącym cechy rdzenne z uniwersalnymi. Mimo to, schedą idei modernizmu okazały się też przestrzenie obce i nieudomowione, zaś alternatywą społeczną okazały się favelas. Powstały obszary rozerwane i niespójne, tereny bogactwa i biedy, tworzące przestrzenie do życia pełne skrajności. Władze miejskie podejmują próby odzyskania wykluczonych terenów, a projekty objęły analizę funkcjonalno-przestrzenną i próbę jej restrukturyzacji poprzez działania miejscowe.

Cidade brasileira. Spaces of Extremes

Brazil. Favelas and Oscar Niemeyer’s perfectionist buildings. A terra incognita and an idea. In its Brazilian interpretation, cosmopolitan modernism became an exciting, local “Brazilian modernism”, one that combines native characteristics with universal ones. Despite this, alien and untamed spaces have also become a legacy of the idea of modernism, while favelas have become a social alternative. Torn and inconsistent areas have been created, areas of affluence and poverty, creating spaces for living that are replete with extremes. Municipal authorities are making attempts at reclaiming key areas, and projects have included functional and spatial analyses as well as attempts at restructuring them through local actions.

Drawing is the easiest language to communicate. It is the fastest and most personal way to write down fleeting thoughts, creative plans, ideas, impressions, or momentary revelations. It is also a tool needed for shaping sensitivity – a long-lasting process, irreplaceable with any computer. This sensitivity is needed to read works of art. Architectural masterpieces are also read through images - while images are captured in our memory with drawings. The author reflects on the role of drawing in recording and memorizing space in all of its scales: from the landscape interior to the architectural detail.

A glass pyramid, a sphinx and a Medieval Excalibur, an Eiffel tower, a Statue of Liberty, a Ponte Rialto with an escalator and a canal sailed by gondolas with Mickey Mouse – these are the faces of Las Vegas. Kitsch, excess and chaos are concepts that form the universe of the semantics of Las Vegas. We can also attempt to understand this identity, distinct both in its unbridled form and the ideas represented by the city, by referring to Bakhtin's concept of the carnival.

Keywords: Las Vegas, kitsch, camp, art, architecture, city

Streszczenie
Szklana piramida, sfinks i średniowieczny Excalibur, wieża Eiffla, Statua Wolności, Ponte Rialto z ruchomymi schodami i kanał, po którym pływają gondole wraz z myszką Miki – oto oblicza Las Vegas. Kicz, nadmiar i chaos to pojęcia tworzące uniwersum znaczeń Las Vegas. Tę tożsamość, charakterystyczną zarówno w nieokiełznanej formie, jak i ideach reprezentowanych przez miasto, można próbować zrozumieć, odwołując się także do bachtinowskiej koncepcji karnawału.

Architektura sakralna od zawsze była elementem wyróżniającym się w krajobrazie. Katedry ikonizowały miasta, panowały nad nimi, zachwycały potęgą i szlachetnością formy zewnętrznej, oszałamiały i porażały kunsztem dekoracji wnętrza. Współczesna świątynia utraciła prymat dominanty krajobrazowej, jej ranga urbanistyczna również osłabła, a architektonicznie trudno jej konkurować z ekstrawaganckimi budowlami dzisiejszych gwiazd architektury. Pytanie o kształt świątyni we współczesnym pejzażu kulturowym wciąż wywołuje dyskusje i wątpliwości: jakie jest jej miejsce w zmieniającej się przestrzeni publicznej, a przede wszystkim, czy i jak człowiek zredefiniuje i stworzy swoje miejsca sacrum w nowej, płynnej rzeczywistości?

Dla Europejczyka fascynacja Ameryką ma charakter zauroczenia dziwacznością. Przejawia się ona w rzeczywistości stanowiącej ponowoczesną mieszaninę fragmentarycznych doznań, które manifestują się w obrazie zarówno wielkich miast amerykańskich jak i architekturze przydrożnej. Autorka poddaje analizie horyzontalnie rozciągnięte Los Angeles jako żywiołowe widowisko ruchu ulicznego. Pomimo powstających wciąż nowych ikonicznych dzieł architektury, bezkształtność, amorficzność i rozproszenie formacji przestrzennych tego miasta nie pozwalają na prawidłowe odczytanie jego struktur. Z badań autorki wysuwa się wniosek, iż nie budynki czy historyczne miejsca, lecz właśnie ruch uliczny i system autostradowy stanowią głównie o charakterze tego miasta, którego wizerunek utrwaliło wielkie kino.

Los Angeles: a city of moving images

To Europeans, fascination with America is like being charmed by oddity. It manifests itself in a reality that is a postmodern mixture of fragmentary experiences that manifest themselves in the image of both large American cities and roadside architecture. I analyse the horizontally stretched Los Angeles as a lively spectacle of street traffic. Despite newer and newer iconic works of architecture, shapelessness, amorphousness and scattering of this city’s spatial formations does not allow for a proper reading of its structures. My study concludes that it is not buildings or historical sites but street traffic and the highway system that define the character of this city, whose image was enhanced by world-class cinema.

Keywords: Los Angeles, metropolis, icon, highway, film, Hollywood

We wnętrzach sakralnych światło jest budulcem współtworzącym formę  i nastrój świątyni. Jednocześnie jest materią ulotną i podlegającą nieustającym zmianom. Iluminacja we wnętrzu świątyni pełni nie tylko funkcję użytkową i estetyczną, odcina od zewnętrznego świata i tworzy nastrój, ale przede wszystkim kieruje uwagę na najważniejsze miejsce w kościele - ołtarz. We wszystkich epokach historycznych przypisywano światłu w kościołach szczególne znaczenie. Dziś, gdy czynnik wizualny zdominował tradycyjne, bogate w treści elementy narracyjne, światło pozostało jednym z ostatnich kreatorów sakralności miejsc kultu.

Metaphysics and Light 

Abstract

In sacral interiors light is a material that participates in the creation of the form and atmosphere of the temple. Simultaneously, it is an ephemeral material, subject to constant fluctuations. Illumination inside a temple fulfils a function which is not only practical and aesthetic; not only does it separate from the external world and create special atmosphere, but most of all it directs attention to the most important place in the church – the altar. In all historical periods special meaning was attached to light in churches. Today, when the visual factor has dominated the traditional narrative elements rich in contents, light has remained one of the last creators of sacredness in places of worship. 

European cathedrals and churches are not only a testament to faith but are also masterpieces of architecture and generators of the highest order of intellectual, emotional and aesthetic values. They are also important components of cultural contexts. The image of a temple often plays a part in the cultural space of a city – apart from the commonly understood religious function – it creates cities, it is a part of national memory, it strengthens social identity, in addition to fulfilling an aesthetic and marketing function. By remaining bound to each other, temples are a part of the multi-layered heritage of past generations.

Turyn to miasto o silnych korzeniach antycznych i średniowiecznych – miasto kościołów i pałaców. Miasto kultury, biznesu i sportu – monumentalne, eleganckie i chłodne a jednocześnie fascynująco skromne. Stolica Piemontu, położona rzeką Po, miasto wielkich architektów: Juvarry, Guariniego i Alfieriego, stanowi do dziś jedną z najlepszych lekcji post-barokowej urbanistyki. Miasto o wielu obliczach, w którym przeszłość miesza się z inteligentną przyszłością.

Turin: faces of the city. Towards the smart

Abstract

Turin is a city with very strong ancient and medieval roots - a city of churches and palaces. A city of culture, business and sports - one that is monumental, elegant and cool, while at the same time being fascinatingly modest. The capital of Piedmont, located on the Po River, a city of great architects: Juvarra, Guarini and Alfieri, today constitutes one of the best lessons on post-Baroque urban planning. A city of many faces, in which the past mixes itself with a smart future.