Anna Tabaka

Autorka przedstawia historię tworzenia kolekcji i poszczególnych działów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu ze szczególnym uwzględnieniem ich części najstarszych, tj. zabytków zgromadzonych w przedwojennym Muzeum Ziemi Kaliskiej. Dowodzi, że podstawę zbiorów placówki tworzy spuścizna dawna (przedwojenna) –rozproszona, ale częściowo odzyskana po II wojnie światowej. Badaczka przedstawia temat na przykładach, zakreślając możliwe kierunki badań proweniencyjnych.

Autorka przedstawia album fotograficzny archimandryty o. Hermana Kariakina (1872-1958) - nieznane dotąd źródło ikonograficzne przedstawiające życie parafii prawosławnej
w Kaliszu w okresie międzywojennym ze zbiorów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu. Losy parafii w latach 20. związały się z kaliską Stanicą Ukraińską. Ojciec Kariakin pełnił posługę duszpasterską także w tym miejscu. Na tle obrazów z kart albumu autorka omawia sytuację społeczno-polityczyną wyznawców prawosławia w Kaliszu w okresie II RP.

Autorka szeroko analizuje okoliczności polityczne i społeczne, towarzyszące obchodom „XVIII wieków Kalisza”. W efekcie podjętych działań propagandowych Kalisz w l960 r. stał się „najstarszym miastem w Polsce”, bądź miastem „o najstarszej metryce pisanej”. Głębszy sens tych działań odkrywają archiwalia, teksty gazetowe oraz lektura powojennych przewodników. Precyzyjnie zorganizowany jubileusz był w istocie radykalnym gestem odcięcia, budowanym w drastycznej opozycji do międzywojennej historii i narracji o mieście. Wątkami składowymi są manipulacje pamięcią społeczną, rozumianą jako narzędzie polityki państwowotwórczej. Jubileusz zaowocował najróżniejszymi inicjatywami, których znaczenie jest nie do przecenienia. Siłę jego oddziaływania można porównywać jedynie do przedwojennych działań miasta oraz ówczesnych kreacji pamięci oficjalnej. Choć wtedy – mimo podejmowanych prób – nie udało się doprowadzić do ścisłej współpracy z władzami centralnymi. W efekcie narracja powojenna ciągle dominuje w oficjalnej retoryce, choć wybrzmiewa na tle śródmieścia niemal w całości odbudowanego w okresie II RP.

Jaki społeczno-polityczny komunikat zakodowano w neoklasycznej architekturze teatru kaliskiego (proj. Czesław Przybylski) kryjącej funkcjonalistyczne rozwiązania wnętrz (proj. Juliusz Żórawski)? Jaki obraz wykształconego Polaka starano się zbudować w prowincjonalnym mieście o typowej dla II RP wielonarodowościowej strukturze? Kto zasiadał na tej widowni, a kogo oczekiwano? Autorka skupia się na pytaniach narosłych wokół czwartego teatralnego gmachu w Kaliszu, odbudowanego w latach międzywojennych (1919-1936). Na podstawie wyrywkowo podanych opinii z lokalnych gazet zwraca ona uwagę na ważny, a dotychczas szczegółowo nieanalizowany przez badaczy wątek nacjonalistyczno- szowinistyczny przewijający się w dyskusjach dotyczących teatru i jego roli w miejskiej przestrzeni. Przedstawiony tekst zarysowujący problematykę jest wstępem do szerszych badań.