Music as theophany? Questions for George Steiner

Music occupies a special place in George Steiner’s thinking: “Three areas: the essence and name of God, higher mathematics and music (what is the connection between them?) are located at the limits of language” (Steiner, Errata). The seemingly rhetorical question in parentheses turns out to be a source of deep controversy, the essence of which is revealed in historical-genealogical reflection. Steiner attempts to incorporate Romantic metaphysics within the traditional scholastic symbiosis of Biblical creationism and Pythagoreanism, which reveals his philosophy of music to be entangled in a range of contradictions. On the one hand, a critical reading of Steiner's works uncovers the difficulties posed by the attempt to reconcile pre- and post-Enlightenment culture; on the other hand, the still unused opportunities offered by Romanticism and its modernist continuations are clearly visible. Musical aesthetics, rooted in the idea of infinity, plays a crucial role in these divagations.

Keywords: George Steiner, Arnold Schönberg, musical aesthetics, philosophy of religion, romanticism

Muzyka jako teofania? Pytania do George’a Steinera

W myśleniu George’a Steinera muzyka zajmuje miejsce szczególne: „Trzy obszary: istota i imię Boga, wyższa matematyka oraz muzyka (jaki między nimi związek?) stanowią warunki graniczne mowy” (Steiner, Errata). Wtrącone w nawiasie pytanie, pozornie retoryczne, okazuje się źródłem zasadniczej kontrowersji, której sedno odsłania się w refleksji historyczno-genealogicznej. Steiner stara się bowiem do tradycyjnej, scholastycznej symbiozy biblijnego kreacjonizmu i pitagoreizmu włączyć metafizykę romantyczną, w efekcie czego jego filozofia muzyki wykazuje cały szereg sprzeczności. Z krytycznej lektury dzieł Steinera wyłania się, z jednej strony, obraz trudności, jakie stwarza próba pogodzenia kultury przed- i pooświeceniowej; z drugiej jednak zarysowują się wyraźniej wciąż niewykorzystane możliwości, jakie otworzył romantyzm i jego modernistyczne kontynuacje. Estetyka muzyczna, zagnieżdżona w idei nieskończoności, odgrywa w tych dywagacjach doniosłą rolę.

Music occupies a special place in George Steiner’s thinking: “Three areas: the essence and name of God, higher mathematics and music (what is the connection between them?) are located at the limits of language” (Steiner, Errata). The seemingly rhetorical question in parentheses turns out to be a source of deep controversy, the essence of which is revealed in historical-genealogical reflection. Steiner attempts to incorporate Romantic metaphysics within the traditional scholastic symbiosis of Biblical creationism and Pythagoreanism, which reveals his philosophy of music to be entangled in a range of contradictions. On the one hand, a critical reading of Steiner's works uncovers the difficulties posed by the attempt to reconcile pre- and post-Enlightenment culture; on the other hand, the still unused opportunities offered by Romanticism and its modernist continuations are clearly visible. Musical aesthetics, rooted in the idea of infinity, plays a crucial role in these divagations.