FAQ

Znaczenie sporu polsko-litewskiego dla bezpieczeństwa II RP w latach 1919-1922. Wybrane przejawy (cz. 2)

Publication date: 20.12.2022

Wschodnioznawstwo (Eastern Studies), 2022, Volume 16, pp. 341 - 359

https://doi.org/10.4467/20827695WSC.22.020.16769

Authors

Tomasz Landmann
The International University of Logistics and Transport in Wroclaw
https://orcid.org/0000-0002-9753-9373 Orcid
Contact with author
All publications →

Titles

Znaczenie sporu polsko-litewskiego dla bezpieczeństwa II RP w latach 1919-1922. Wybrane przejawy (cz. 2)

Abstract

Celem artykułu jest określenie i scharakteryzowanie kluczowych przesłanek świadczących o tym, że implikacje sporu polsko-litewskiego wpłynęły w latach 1919-1922 w sposób niekorzystny na bezpieczeństwo odrodzonego państwa polskiego. Analizę oparto na materiale archiwalnym zgromadzonym w Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, a także na dostępnym piśmiennictwie.

Przyjęto tezę, że eskalacja i trwanie sporu polsko-litewskiego wpłynęły niekorzystnie na bezpieczeństwo państwa polskiego w latach 1919-1922. Oddziaływały niekorzystnie na położenie państwa polskiego w różnych dziedzinach przedmiotowych bezpieczeństwa.

Zaprezentowane argumenty pozwalają stwierdzić, iż konflikt polsko-litewski oddziaływał w latach 1919-1922 na różne przedmiotowe sfery bezpieczeństwa II RP. Wpływał niekorzystnie na bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrze państwa. Dotyczył zagrożeń militarnych w związku z działaniami armii litewskiej i doraźnie organizowanych oddziałów partyzanckich, a także sprowadzał się do licznych zagrożeń pozamilitarnych.

The importance of Polish-Lithuanian disputes for security of The Second Polish Republic in the years 1919-1922. Selected symptoms (part 2)

The aim of the article is to define and characterize the key premises proving that the implications of the Polish-Lithuanian dispute in 1919-1922 adversely affected the security of the reborn Polish state. The analysis was based on archival material collected in the Archives of the Józef Piłsudski Institute in America, as well as on the available literature.

It was accepted that the escalation and continuation of the Polish-Lithuanian dispute had a negative impact on the security of the Polish state in the years 1919-1922. It adversely affected the position of the Polish state in various security areas.

The arguments presented allow us to state that the Polish-Lithuanian conflict in 1919-1922 affected various security areas of the Second Polish Republic. It has adversely affected both the internal security and external security of the state. It concerned military threats in connection with the activities of the Lithuanian army and temporarily organized partisan units as well as boiled down to numerous non-military threats.

References

Download references
Archival sources
Memoriał Polskiego Komitetu Kowieńskiego w sprawie stosunków narodowościowych na ziemi Kowieńskiej z dnia 3 marca 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/18 (lipiec-sierpień 1919).
Sprawozdanie z rozmów Polskiej Misji na Litwie z litewskim ministrem spraw zagranicznych z dnia 8 czerwca 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/17 (czerwiec-lipiec 1919).
Sprawozdanie z rozmów Polskiej Misji na Litwie z litewskim ministrem spraw zagranicznych z dnia 12 czerwca 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/17 (czerwiec-lipiec 1919).
Raport Biura Wywiadowczego przy Oddziale II NDWP do Adiutantury Generalnej na temat gwałtów litewskich na Suwalszczyźnie z dnia 2 sierpnia 1919 roku (z 4 załącznikami), AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/18 (lipiec-sierpień 1919).
Odezwa Komitetu Obrony Litwy z dnia 4 sierpnia 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/18 (lipiec-sierpień 1919).
Tymczasowa Polska Rada na Litwie, Prośba o pomoc dla Polaków na Litwie z dnia 16 sierpnia 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/18 (lipiec-sierpień 1919).
Odpis telegramu prezesa Sądu Okręgowego w Suwałkach do Naczelnika Państwa z dnia 26 sierpnia 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/18 (lipiec-sierpień 1919).
Raport sytuacyjny Ekspozytury II Oddziału Dowództwa frontu Północno-Wschodniego w Wilnie z dnia 4 września 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/19 (sierpień-wrzesień 1919).
Raport Mariana Świeczkowskiego do Naczelnika Państwa w sprawie sytuacji na Litwie etnograficznej z dnia 19 listopada 1919 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/20 (wrzesień-listopad 1919).
List oficera łącznikowego przy sztabie marszałka Focha do NDWP z dnia 21 września 1920 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/38 (kwiecień-czerwiec 1921).
Zestawienie faktów agresywnego występowania Litwinów z dnia 3 października 1920 roku, AIJP w Ameryce, Akta Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Generała Tadeusza Rozwadowskiego, teczka: 701/3/2 (materiały różne).
Raport attache wojskowego w Bernie dotyczący stanowiska Litwy Kowieńskiej wobec plebiscytu wileńskiego z dnia 10 grudnia 1920 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/33 (grudzień 1920-styczeń 1921).
Raport sytuacyjny z terenów przyfrontowych z dnia 1 marca 1921 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/12 (listopad 1920-kwiecień 1921).
Protokół nr 23 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 8 marca 1921 roku, AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych Ministerstwa Spraw Zagranicznych).
Uchwała Rady Ministrów z dnia 16 marca 1921 roku w sprawie litewskiej, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/36 (marzec-kwiecień 1921).
Rozkaz szefa Sztabu Generalnego Władysława Sikorskiego z dnia 23 czerwca 1921 roku, CAW, Oddział II SG WP, sygn. I.303.4.14.
Telegram pt. Sprawa aresztowanych działaczy białoruskich i litewskich z dnia 31 stycznia 1922 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/43 (luty-kwiecień 1922).
Raport Konsula Generalnego w Królewcu, Eugeniusza Rozwadowskiego z dnia 16 lutego 1922 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/43 (luty-kwiecień 1922).
Raport Konsula Generalnego w Królewcu, Eugeniusza Rozwadowskiego z dnia 12 marca 1922 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/43 (luty-kwiecień 1922).
Memoriał Komitetu Politycznego Ziemi Kowieńskiej do rządu polskiego w sprawie praw mniejszości narodowościowych na Litwie Kowieńskiej i memoriał w sprawie podziału pasa neutralnego z dnia 13 czerwca 1922 roku, AIJP w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, teczka: 701/2/44 (kwiecień-sierpień 1922).
Scientific studies
Buchowski, S., Konflikt polsko-litewski o ziemię Sejneńsko-Suwalską w latach 1918-1920, Sejny 2009.
Buchowski, S., Polacy w niepodległym państwie Litewskim 1918-1940, Białystok 1999.
Campion, M. & Pabis, K., Bezpieczeństwo kulturowe mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Wybrane problemy na przykładzie mniejszości karaimskiej, [in:] Changing the world. Social, cultural and political pedagogies in civic education, ed. M. Campion, Kraków 2013.
Gajownik, T., Działalność agentury polskich służb specjalnych na Litwie w latach dwudziestych XX wieku. Wybrane przykłady, [in:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Studia i materiały z działalności Oddziału II SG WP, t. 1, ed. T. Dubicki, Łomianki 2010.
Gajownik, T., Tajny front niewypowiedzianej wojny. Działalność polskiego wywiadu wojskowego na Litwie w latach 1921-1939, Warszawa 2010.
Kosel, B., Litewski plan oswobodzenia Wilna z rąk polskich, „Studia Podlaskie” 2013, t. 21.
Krajewski, Z., Polacy w Republice Litewskiej 1918-1940, Lublin 1998.
Łossowski, P., Konflikt polsko-litewski 1918-1920, Warszawa 1996.
Łossowski, P., Stosunki polsko-litewskie w latach 1918-1920, Warszawa 1966.
Łukomski, G., Walka Rzeczypospolitej o kresy północno-wschodnie 1918-1920. Polityka i działania militarne, Poznań 1994.
Łukomski, G., Wojna domowa. Z dziejów konfliktu polsko-litewskiego 1918-1920, Warszawa 1997.
Mackiewicz, M., Wilno – kwestia sporna. Dyplomacja II RP wobec polityki rządu kowieńskiego w latach 1918-1920, „Acta Erasmiana” 2012, t. 4.
Marszałek, P.K., Najwyższe władze wojskowe w systemie ustrojowym II Rzeczpospolitej, Wrocław 2011.
Nowik, G., Powstanie sejneńskie (23-28 sierpnia 1919 r.), [in:] Nad Wilią i Niemnem. Wileńszczyzna w dziejach militarnych Polski XX wieku (wybrane zagadnienia), ed. Z. Moszumański, A. Nawrocki, Piotrków Trybunalski 2004.
Rezmer, W., Likwidacja pasa neutralnego pomiędzy Polską a Litwą w lutym 1923 r., „Dzieje Najnowsze” 2006, nr 4.
Sawicz, C., Wileńszczyzna 1919-1939, Warszawa 2003.
Sierpowski, S., Litewsko-polski „stan wojny” w świetle Paktu Ligi Narodów, [in:] Społeczeństwo, państwo, modernizacja, ed. W. Mędrzecki, Warszawa 2002.
Sierpowski, S., Watykan wobec Europy Wschodniej po I wojnie światowej, „Studia Historica Slavo-Germanica” 1991-1992, t. 18.
Skóra, W., Pierwsze lata działalności polskiego wywiadu wojskowego w Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1925), „Zeszyty Historyczne” 2005, t. 70, z. 1.
Stańczyk, H., System bezpieczeństwa II RP 1919-1939, [in:] Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski, ed. R. Majzner, Częstochowa-Włocławek 2013.
Śleszyński, W., Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2007.
Wyszczelski, L., Konflikty narodowe i wewnętrzne II Rzeczypospolitej, Warszawa 2015.
Wyszczelski, L., Niemen 1920, Warszawa 2008.
Wyszczelski, L., Wilno 1919-1920, Warszawa 2008.
Zambrzycki, M., Problematyka relacji polsko-litewskich w świetle teorii mimetycznej René Girarda, „Studia Gdańskie” 2011, t. 29.

Information

Information: Wschodnioznawstwo (Eastern Studies), 2022, Volume 16, pp. 341 - 359

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Znaczenie sporu polsko-litewskiego dla bezpieczeństwa II RP w latach 1919-1922. Wybrane przejawy (cz. 2)

English:
The importance of Polish-Lithuanian disputes for security of The Second Polish Republic in the years 1919-1922. Selected symptoms (part 2)

Authors

https://orcid.org/0000-0002-9753-9373

Tomasz Landmann
The International University of Logistics and Transport in Wroclaw
https://orcid.org/0000-0002-9753-9373 Orcid
Contact with author
All publications →

The International University of Logistics and Transport in Wroclaw

Published at: 20.12.2022

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Tomasz Landmann (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish