Rośliny w rodzinie. Ekokrytyczne możliwości wierszy Joanny Pollakówny

Anita Jarzyna

Rośliny w rodzinie. Ekokrytyczne możliwości wierszy Joanny Pollakówny

Publication date: 2022

Wielogłos, 2022, Issue 1 (51) 2022: Ludzkie, pozaludzkie, postludzkie, pp. 1 - 30

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.22.008.16601

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Rośliny w rodzinie. Ekokrytyczne możliwości wierszy Joanny Pollakówny

Abstract

Plants in the Family. The Ecocritical Potential of Joanna Pollakówna’s Poems

The focus of this paper are the Joanna Pollakówna’s poems (especially the titular work from the volume Dziecko-drzewo / Child-Tree), which intuitively anticipate the exploration of the ontology of the dead body presented in Ewa Domańska’s Nekros; they speak of the posthumous existence of human remains, of their life-giving potential for the earth in which they are deposited as well as for the plants (especially trees) that will grow from them. The proposed interpretation attempts to bring out the revolutionary dimension of these texts against the background of Christian and literary traditions. The article distinguishes between the interlocking problem fields crucial for a non-anthropocentric reading of Pollakówna’s works, which includes the meta-poetic dimension of the texts, the circle of post-secular associations and the connotations inscribed into familial metaphors indicating that suggestions of interspecies affinities with plants may be taken literally. All of this allows us to arrive at a postulate of protection that resonates with Pollakówna’s other works devoted to trees.

Keywords

rośliny, poezja XX wieku, Joanna Pollakówna, metamorfoza nekrotyczna, humanistyka środowiskowa, antropomorfizacja, nowy animizm; plants, twentieth-century poetry, necrotic metamorphosis, environmental humanities, anthropomorphization, new animism

plants, twentieth-century poetry, Joanna Pollakówna, necrotic metamorphosis, environmental humanities, anthropomorphization, new animism

References

Download references

„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2020, nr 8: Dendrografie i dendrologie literackie.

Antoniuk M., „Dukt pisma się zasupła niepewnym gryzmołę…”Joanny Pollakówny wiersze o wierszach [w:] Strony Joanny Pollakówny, red. A. Kozłowska, J. Zieliński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW 2017.

Bakke M., Florfilia jest legalna. O międzygatunkowych sympatiach, „Czas Kultury” 2008, nr 5.

Barcz A., Drzewa i zakorzenianie polskości, „Czas Kultury” 2017, nr 3.

Bieńkowski Z., *** [bez tytułu], „Res Publica Nowa” 1993, nr 1.

Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2005.

Braidotti R., Po człowieku, przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, przedmowa do polskiego wydania J. Bednarek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2014.

Domańska E., Nekrohumanistyka, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2018, nr 4.

Domańska E., Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2017.

Domańska E., Nekrowizje: w odpowiedzi na recenzje Anny E. Kubiak, Jacka Leociaka i Stanisława Rośka, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2018, nr 4.

Domańska E., Odpowiedź na recenzję Andrzeja Marca „Nekros. ONtologia (martwego) męskiego ciała”, „Widok” 2019, nr 25, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2019/25-historia-obecna/odpowiedz-na-recenzje-andrzeja-marca [dostęp: 17.07.2021].

Domańska E., Semiofory i pneumatofory w perspektywie biohumanistycznej. (Przypadek korzeni oddechowych cypryśnika błotnego) [w:] Wśród ludzi, rzeczy i znaków. Krzysztofowi Pomianowi w darze, red. A. Kołakowski et al., Warszawa: Wydawnictwo UW 2016.

Domańska E., Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej, „Teksty Drugie” 2017, nr 1.

Dwunurt (z listów Joanny Pollakówny do Joanny Szczepińskiej-Tramer) [w:] Strony Joanny Pollakówny, red. A. Kozłowska, J. Zieliński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW 2017.

Ficowski J., Życie [w:] idem, Lewe strony widoków, wybór i oprac. P. Sommer, Poznań: WBiCAK 2014.

Ficowski J., Moje strony świata, Warszawa: Czytelnik 1957.

Franaszek A., Cichy płomyk nadziei, „Dekada Literacka” 1992, nr 23.

Gieysztor A., Mitologia Słowian, wstęp K. Modzelewski, posłowie L.P. Słupecki, oprac. na podstawie rękopisu A. Pieniądz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2006.

Górecka E., Między zachwytem a cierpieniem. Twórczość Joanny Pollakówny wobec kultury i wiary, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego 2019.

Grądziel-Wójcik J., Opis autotematyczny na przykładzie poezji kobiet. Przypadek Joanny Pollakówny, „Forum Poetyki” 2020, nr 20.

Guderian-Czaplińska E., Trojanki. Dziesięć prywatnych rad dla początkujących w terapii potrójnie ujemnego raka piersi, Poznań: Media Rodzina 2020.

The Handbook of Contemporary Animism, ed. G. Harvey, London: Routledge 2014.

Haraway D., Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene, Durham: Duke University Press 2016.

Heinrich B., Wieczne życie. O zwierzęcej formie śmierci, przeł. M. Szczubiałka, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne 2014.

Juchniewicz A., Kości zostały (roz)rzucone: umarli mają głos (Ewa Domańska „Nekros”), „ArtPapier” 2017, nr 22.

Kluz-Knopek U., Playdead.info. Śmierć/ nieśmiertelność jako pojęcia z pozoru przeciwstawne w kulturze współczesnej, Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki 2020.

Kłos A., Zielona macewa, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.

Kohn E., How Forests Think. Toward an Anthropology Beyond the Human, Berkeley: University of California Press 2013.

Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996.

Konczal A.A., Drzewa, które mają pamiętać. „Gaje pamięci” w służbie leśnej mitopraktyki, „Czas Kultury” 2017, nr 3.

Kowalski P., Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1998.

Książek M., Północny wschód, Białystok: Fundacja Sąsiedzi 2017.

Kudyba W., Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny, Warszawa: Biblioteka „Więzi”, Wydawnictwo UKSW 2016.

Legeżyńska A., „Metaświat” w wierszach Joanny Pollakówny [w:] eadem, Od kochanki do psalmistki… Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2009.

Leociak J., „Nekros” – książka o życiu, „Teksty Drugie” 2018, nr 4.

Małczyński J., Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej, Warszawa: Wydawnictwo IBL 2018.

Marder M., Plant-Thinking. A Philosophy of Vegetal Life, New York: Columbia University Press 2013.

Marzec A., Nekros. ONtologia (martwego) męskiego ciała, „Widok” 2018, nr 20, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2018/20-odmuzealnienie/nekros.-ontologia-martwego-meskiego-ciala [dostęp: 17.07.2021].

Mazan-Mazurkiewicz A., Owad w pułapce, czyli egzystencja w nieswoim świecie. Interpretacja motywu poetyckiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”2009, nr 12.

Mazan-Mazurkiewicz A., „Zbratani przed wielkim światłem i mrokiem”. Świat zwierząt i metafizyczna tajemnica w poezji Joanny Pollakówny [w:] Strony Joanny Pollakówny, red. A. Kozłowska, J. Zieliński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW 2017.

Miłobędzka K., Jesteś samo śpiewa. Z Krystyną Miłobędzką rozmawia Jarosław Borowiec [w:] eadem, Spis z natury / Jesteś samo śpiewa, Lusowo: Wydawnictwo Wolno 2019.

Nacher A., Las – wspólnota sympoietyczna?, „Czas Kultury” 2017, nr 3.

Piotrowiak-Junkiert K., Uczta lucilii sericaty (porządek owadów) [w:] eadem, Pieśni Myrmidonu, Łódź: Dom Literatury w Łodzi 2019.

Plumwood V., The Cemetery Wars. Cemeteries, Biodiversity and the Sacred, „Local-Global: Identity, Security, Community”2007, no. 3.

Pollack M., Skażone krajobrazy, przeł. K. Niedenthal, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne 2014.

Pollakówna J., Małomówność. Wiersze wybrane z lat 1959–1994, Warszawa: Pavo 1995.

Pollakówna J., Wiatr i topola, „Świerszczyk” 1977, nr 12.

Pollakówna J., Wiersze. Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, sygn. 5720.

Pollakówna J., Wiersze zebrane, zebrał, oprac. i przedmową opatrzył J. Zieliński, Mikołów: Instytut Mikołowski 2012.

Przybylski R., Baśń zimowa. Esej o starości, Warszawa: Wydawnictwo Sic! 1998.

Rosiek S., Anty-Nekros. Deklaracja na temat ontologii martwego ciała, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2018, nr 4.

Różewicz T., Na ścięcie drzewa [w:] idem, Utwory zebrane, t. IX: Poezja 3, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2006.

Schollenberger J., Rośliny w pędzie. Darwina myślenie o granicy roślina–zwierzę, „Teksty Drugie” 2018, nr 2.

Sendyka R., Nie-miejsca pamięci i ich nie-ludzkie pomniki, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.

Smykowski M., Eksterminacja przyrody w Lesie Rzuchowskim, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.

Sołtys-Lewandowska E., Ja-kobieta. Inicjacja, macierzyństwo, utrata [w:] Stulecie poetek polskich. Przekroje – tematy – interpretacje, red. J. Grądziel-Wójcik et al., Kraków: TAiWPN Universitas 2020.

Styczyński M., Rośliny – nowe wizje i praktyki społeczne, „Czas Kultury” 2017, nr 3. Szulc-Woźniak A., „Optyka obcości”. Ludzkie wiersze o zwierzętach, „Polonistyka. Innowacje” 2017, nr 5.

Szulc-Woźniak A., „Żółte czereśnie” – matce. Córczyne wiersze Joanny Pollakówny, „Konteksty Kultury” 2021, nr 2 (18).

Szymańska A., Ku światłu śmierci, „Przegląd Powszechny” 1992, nr 11.

Śliwiński P., Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej, Kraków: Znak 2002.

Thomas L.-V., Trup. Od biologii do antropologii, przeł. K. Kocjan, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1991.

Tomczok M., „Kości zostały rzucone”. O nekroperspektywie jako wyzwaniu dla wiedzy o przeszłości. Wokół „Nekros. Wprowadzenia do ontologii martwego ciała” Ewy Domańskiej, „Historyka. Studia Metodologiczne” 2018, nr 48.

Wawiłow D., „Jabłonka”. Wierszykarnia, ilust. J. Richter-Magnuszewska, Warszawa: Nasza Księgarnia 2016.

Zajączkowska U., Szczęście wielocukrów [w:] eadem, Patyki, badyle, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy 2019.

Żychowski J., Wpływ masowych grobów z I i II wojny światowej na środowisko przyrodnicze, Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP 2008.

Żylińska J., Minimal Ethics for the Anthropocene, Michigan: Open Humanities Press 2014.

Information

Information: Wielogłos, 2022, Issue 1 (51) 2022: Ludzkie, pozaludzkie, postludzkie, pp. 1 - 30

DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.22.008.16601

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Rośliny w rodzinie. Ekokrytyczne możliwości wierszy Joanny Pollakówny

English:

Plants in the Family. The Ecocritical Potential of Joanna Pollakówna’s Poems

Authors

Anita Jarzyna

https://orcid.org/0000-0001-7527-6085

University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź

Published at: 2022

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Anita Jarzyna (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 579

Number of downloads: 308

<div id="cke_pastebin"> Plants in the Family. The Ecocritical Potential of Joanna Pollakówna’s Poems</div>

Download xml