FAQ

Niegasnący potencjał lokalności. Twórczość Ewy Schilling w kontekście narracji krytycznoliterackiego centrum o „literaturze lesbijskiej”

Publication date: 2023

Wielogłos, 2023, Issue 4 (58) 2023, pp. 157 - 183

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.23.032.18867

Authors

Zofia Ulańska
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6340-7065 Orcid
All publications →

Titles

Niegasnący potencjał lokalności. Twórczość Ewy Schilling w kontekście narracji krytycznoliterackiego centrum o „literaturze lesbijskiej”

Abstract

Polityka umiejscowienia według bell hooks umożliwia powołanie kontrhegemonicznych praktyk kulturowych. Artykuł ukazuje napięcie między centrum a peryferiami. Centrum to polska krytyka literacka przełomu XX i XXI wieku, specyficznie odnosząca się do nieheteronormatywności w literaturze – eksponująca kontekst demokracji i tolerancji wobec „Inności”, silnie wartościująca utwory pod względem literackiej jakości, co nierzadko skutkuje ignorancją „własnego głosu” (niezbędnego dla perspektywy queer według Eve Kosofsky Sedgwick). Peryferia reprezentuje Ewa Schilling – pisarka konsekwentnie (od 1993 roku) portretująca egzystencję polskich lesbijek. Artykuł przybliża jej wybrane umiejscowienia (ziny lesbijsko-gejowskie „Filo” i „Inaczej”, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, własne Wydawnictwo Seqoja) oraz cechy twórczości. Współczesny wysyp nowości literackich spod znaku queer jako parasolowego pojęcia ponownie odsyła literaturę lat 90. XX wieku na margines.

References

Adamowicz D., […] nigdy nie byłam lesbijką” – lesbianizm jako nabywanie w polskiej prozie po 1989 roku [w:] Lektury płci. Polskie (kon)teksty, red. M. Dąbrowski, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa 2008.

Bauman Z., Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość, przeł. K. Lebek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2018.

bell hooks, Margines jako miejsce radykalnego otwarcia, przeł. E. Domańska, „Literatura na Świecie” 2008, nr 1–2.

Boudrieu P., Rozum praktyczny. O teorii działania, przeł. J. Stryjczyk, Kraków: Wydawnictwo UJ 2009.

Brontë E., Bogactwa lekce sobie ważę, przeł. S. Stasiak [w:] Poeci języka angielskiego, t. 2, Warszawa: PIW 1969.

Butler J., Imitacja i nieposłuszeństwo płciowe, przeł. E. Majewska, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2003, nr 1 (3).

Butler J., Psychiczne życie władzy. Teorie ujarzmienia, przeł. T. Kaszubski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2018.

Castle T., The Apparitional Lesbian. Female Homosexuality and Modern Culture, New York: Columbia University Press 1993.

Chińcz M., Dlaczego lesbijki?, rozm. przepr. J. Kluzik-Rostkowska [w:] Lesbijki w życiu społeczno-politycznym, red. M. Chińcz, Płock: Fundacja Lorga 2006.

Connell R., Southern Theory. The Global Dynamics of Knowledge in Social Science, Cambridge: Polity Press 2007.

Cuber M., Les-silent-story, https://kobiety-kobietom.com/muzyka/art.php?art=203 [dostęp: 20.10.2022].

Czapliński P., Polityka literatury, czyli pokazywanie języka [w:] Polityka literatury. Przewodnik „Krytyki Politycznej”, red. K. Dunin, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2009.

Czapliński P., Powrót centrali. Literatura w nowej rzeczywistości, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2007.

Czapliński P., Zaklinanie normalności. Literatura wobec Innego [w:] Normalność i konflikty, red. P. Czapliński, P. Śliwiński, Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne 2006.

Daly M., Beyond God the Father. Toward a Philosophy of Womens Liberation, Boston: Beacon Press 1985.

Darska B., Ewa Schilling [w:] Ucieczki i powroty. Obrazy rzeczywistości w polskiej prozie najnowszej, Olsztyn: Stowarzyszenie Portret 2006.

Darska B., Podobieństwa i różnice, czyli literacki świat lesbijki. Przypadek Ewy S., Moniki M. i Magdaleny O. [w:] Queerowanie feminizmu, red. J. Zakrzewska, Poznań: Stowarzyszenie Kobiet Konsola 2006.

Dla autorów, Wydawnictwo Seqoja, https://seqojawydawnictwo.pl/dla-autorow/ [dostęp: 26.02.2023].

Dunin K., Nie bądźcie tylko lesbijkami [w:] Lesbijki w polskim życiu polityczno-społecznym, red. M. Chińcz, Płock: Fundacja Lorga 2006.

Dunin K., Normalka, „Kurier Czytelniczy” 2000, nr 65.

Dunin K., Polska homoliteracka, „Gazeta Wyborcza”, 17.12.2005.

Dunin K., Tomasik K., Warkocki B., Literatura homopolityczna [w:] Polityka literatury. Przewodnik „Krytyki Politycznej”, red. K. Dunin, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2009.

Dunin-Wąsowicz P., Oldskulowe pikiety, „Lampa” 2005, nr 1.

Dybel P., Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i w feminizmie, Kraków: Universitas 2012.

Filipiak I., Poszukiwanie lustra. Izabela Filipiak o lesbijkach i literaturze lesbijskiej [w:] Literatura polska 1989–2009. Przewodnik, red. P. Marecki, Kraków: Korporacja Ha!art 2010.

Filipiak I., Warkocki B., Witkowski M., Literatura mniejszości seksualnych [w:] Literatura polska 1989–2009. Przewodnik, red. P. Marecki, Kraków: Korporacja Ha!art 2010.

Foucault M., Historia seksualności, przeł. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Warszawa: Czytelnik 1995.

Foucault M., Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2002.

Gajewska A., Lesbianizm [w:] Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka et al., Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca 2014.

Halberstam J., Przedziwna sztuka porażki, przeł. M. Denderski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2018.

Iwasiów I., Dostarczyć narracji! Wypełnić lukę!, „artPAPIER” 2010, nr 5 (149), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=102&artykul=2360 [dostęp: 20.10.2022].

Iwasiów I., Tolerancja to mało, „Pogranicza” 2003, nr 6 (47).

Iwasiów I., Wokół pojęć: kanon, homoerotyzm, historia literatury, „Katedra” 2001, nr 1.

Jankowicz G., Część pierwsza. Formy heteronomii. Polskie pole literackie po 1989 roku i jego relacje z innymi polami społecznymi [w:] Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Raport z badań, red. G. Jankowicz et al., Kraków: Korporacja Ha!art 2014.

Kleśta-Nawrocki R., Demokratyzacja kultury współczesnej. Między teoriami a praktykami, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2020.

Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.

Kosofsky Sedgwick E., Epistemology of the Closet, Berkeley: University of California Press 2008.

Kosofsky Sedgwick E., Tendencies, Durham: Duke University Press 1993.

Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa: PWN 1979.

Kronhaus E., Dzikie topole, „Filo” 1995, nr 9 (71).

Kronhaus E., Fantastycznie, „Filo” 1995, nr 1 (63).

Kronhaus E., Koncert, „Filo” 1996, nr 3 (76).

Kronhaus E., Lutowa noc, „Inaczej” 1998, nr 2 (98).

Kronhaus E., Noc nad morzem, „Filo” 1995, nr 5.

Kronhaus E., Tacy sami, „Inaczej” 1996, nr 11/12 (77/78).

Kronhaus E., Trochę słońca, „Filo” 1994, nr 8.

Kulpa R., Mizielińska J., Contemporary Peripheries. Queer Studies, Circulation of Knowledge and East/West Divide [w:] De-centering Western Sexualities. Central and Eastern European Perspectives, red. R. Kulpa, J. Mizielińska, London: Routledge 2016.

Lis R., Co widać w lustrze, „Zadra” 2000, nr 2/3.

Lis R., Lesbijka w cudzysłowie, „Dwutygodnik” nr 2 (2018), https://www.dwutygodnik.com/artykul/7638-lesbijka-w-cudzyslowie.html [dostęp: 13.07.2023].

Lis R., Lesbos, Warszawa: Wydawnictwo Sic! 2017.

Listy, „Inaczej” 1990, nr 3.

Majka R., W ślepym zaułku. Homonormatywność i neoliberalizacja życia społecznego [w:] Nowe studia kulturowe, red. J. Kochanowski, T. Wrzosek, Warszawa: Wydawnictwo

Uniwersytetu Warszawskiego 2014.

Makówka M., Funkcje uczestnictwa w kulturze, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 2007, nr 742.

Maliszewski K., Utracona cześć literatury polskiej, „Czas Kultury” 2005, nr 1.

Marcuse H., Eros i cywilizacja, przeł. H. Jankowska, Warszawa: Muza 1998.

Marecki P., Traba R., Atlantyda Północy” i „otwarty regionalizm” rozmowa z Robertem Trabą o „Borussii” [w:] P. Marecki, Pospolite ruszenie. Czasopisma kulturalno-literackie w Polsce po 1989 roku, Kraków: Korporacja Ha!art 2005.

Marzec L., Historia żywa, nie jedna, nie zawsze prawdziwa, „Czas Kultury” 2010, nr 5.

Medd J., Lesbian Scandal and the Culture of Modernism, Cambridge: Cambridge University Press 2012.

Mikołajczak M., Parę słów o polskiej prozie lesbijskiej po 2007 roku na przykładzie powieści Ewy Schilling, Zofii Staniszewskiej i Anny Arendt, „Młoda Humanistyka” 2019, nr 1.

Mizielińska J., Całkiem nowa etyka ma tutaj swój początek…”. Rozważania na temat etyki queer, „Pogranicza” 2003, nr 6 (47).

Moss K., The Underground Closet. Political and Sexual Dissidence in Eastern Europe [w:] Genders 22. Postcommunism and the Body Politic, ed. E.E. Berry, New York: New York University Press 1995.

Muñoz J.E., Jak w niebie. Queerowa sztuka utopijna i wymiar estetyczny, przeł. J. Burzyński, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2012, nr 5, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/5-queer-obrazy/jak-w-niebie.-queerowa-sztuka-utopijna-i-wymiar-estetyczny [dostęp: 19.10.2022].

Niewiadowski A., Smuszkiewicz A., Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1990.

Nowak S., Seksualny kapitał. Wyobrażone wspólnoty smaku i medialne tożsamości polskich gejów, Kraków: Universitas 2013.

Nowak T.Ł., Język ukrycia. Zapisany socjolekt gejów, Kraków: Universitas 2020.

O nas, Wydawnictwo Seqoja, https://seqojawydawnictwo.pl/o-nas/ [dostęp: 26.02.2023].

Od redakcji; Zapraszamy do współpracy, „Inaczej” 1990, nr 1.

Olasik M., Perspektywa lesbian studies. Rozmowa z dr Martą Olasik, rozm. przepr. M. Wielgołaska, https://feminoteka.pl/lesbijska-inspira-perspektywa-lesbian-studies-rozmowa-z-dr-marta-olasik/ [dostęp: 20.01.2023].

Paradowska K., Życie lesbijki jest smutne. E. Schilling, „Codzienność, „Pogranicza” 2011, nr 90.

Platon, Uczta, przeł. W. Witwicki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2008.

Rich A., Przymus heteroseksualności a egzystencja lesbijska, przeł. A. Kamińska [w:] eadem, 21 wierszy miłosnych, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2016.

Ritz G., Nić w labiryncie pożądania, Warszawa: Wiedza Powszechna 2002.

Schilling E., Głupiec, Kraków: Korporacja Ha!art 2005.

Schilling E., Lesbijki – mój temat, rozm. przepr. K. Żurawek, „Replika” 2011, nr 32.

Schilling E., Nadfiolet, Olsztyn: Wydawnictwo Seqoja 2020.

Schilling E., Notatki [w:] eadem, Lustro, Kraków: Infopress 1998.

Schilling E., Olsztyn, „Borussia” 2004, nr 35.

Schilling E., Urodziłam się 26 września [w:] eadem, Lustro, Kraków: Infopress 1998.

Schilling E., Wrzosowisko [w:] eadem, Akacja, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia” 2001.

Sikora P., Instrukcja dla ludzi nie stąd, Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK 2020.

Skarga B., Wstęp [w:] E. Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1998.

Sobolczyk P., Queerowe subwersje. Polska literatura homotekstualna i zmiana społeczna, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2015.

Souhami D., The Trials of Radclyffe Hall, London: Quercus Publishing 1999.

Stefaniuk O., Lesbian studies i nieprzemilczanie własnej egzystencji, „Katedra” 2001, nr 1.

Szcześniak M., Tkliwe relacje, perwersyjne lektury. Wprowadzenie do teorii Eve Kosofsky Sedgwick, „Didaskalia” 2015, nr 129.

Śmieja W., Homoseksualność i polska nowoczesność. Szkice o teorii, historii i literaturze, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2015.

Świetlicki M., Le gusta este jardin? [w:] idem, Zimne kraje, Warszawa: Lampa i Iskra Boża 2002.

Uniłowski K., Pedał – mój bliźni, „Opcje” 2005, nr 2.

Warkocki B., Homo niewiadomo. Polska proza wobec odmienności, Warszawa: Wydawnictwo Sic! 2007.

Winterson J., Semiotyka płci, przeł. B. Umińska, „Literatura na Świecie” 1996, nr 4.

Witkowski M., Pedalstwo a dominujący dyskurs medialny [w:] Literatura polska 1989–2009. Przewodnik, red. P. Marecki, Kraków: Korporacja Ha!art 2010.

Wittig M., Nie rodzimy się kobietą, przeł. M. Solarska, M. Borowicz [w:] Francuski feminizm materialistyczny. Wybór tekstów Colette Guillaumin, Christine Delphy, Monique Wittig, red. M. Solarska, M. Borowicz, Poznań: Instytut Historii UAM 2007.

Information

Information: Wielogłos, 2023, Issue 4 (58) 2023, pp. 157 - 183

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Niegasnący potencjał lokalności. Twórczość Ewy Schilling w kontekście narracji krytycznoliterackiego centrum o „literaturze lesbijskiej”

English:
Unextinguished Potential of Locality. Polish “Lesbian Literature” in the Context of “Centralized” Literary Criticism on the Example of Ewa Schilling and Her Works’ Reception

Authors

https://orcid.org/0000-0002-6340-7065

Zofia Ulańska
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6340-7065 Orcid
All publications →

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 2023

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Zofia Ulańska (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish