cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTE„Uważam się za heretyka i za gnostyka, i szczycę się, że nim jestem”. Jerzego Prokopiuka ezoteryczna recepcja gnozy i gnostycyzmu
Publication date: 2021
Studia Religiologica, 2021, Volume 54 Issue 3, pp. 269 - 284
https://doi.org/10.4467/20844077SR.21.017.16554Authors
„Uważam się za heretyka i za gnostyka, i szczycę się, że nim jestem”. Jerzego Prokopiuka ezoteryczna recepcja gnozy i gnostycyzmu
“I Consider Myself a Heretic and a Gnostic, and I Pride Myself on Being One.” Jerzy Prokopiuk’s Esoteric Reception of Gnosis and Gnosticism
In the paper, the author presents Jerzy Prokopiuk’s (1931–2021) outlook on gnosis and Gnosticism. Prokopiuk was a Polish esotericist, translator, and non-academic specialist in religious studies. His views on this subject can be divided into four areas: (1) definition of gnosis; (2) the essence and de- scription of Gnosticism as a historical religious formation; (3) description and understanding of the post-Gnostic tradition; (4) gnosis and Gnosticism as a hermeneutic tool. As to (1) definition of gno- sis, the Prokopiuk presents three forms of this special kind of knowledge: escapist gnosis (know- ledge liberates the human spirit from material body and the physical world); transformational gnosis (knowledge transforms the human soul, body and earthly nature); lateral gnosis (idea of alternative worlds). Regarding (2) Gnosticism, Prokopiuk says that its source was ancient mysteries and a par- ticular type of religious experience. He sees (3) the post-Gnostic tradition as an unbroken chain of esoteric groups and figures from late antiquity to the present day. Finally, gnosis and Gnosticism are (4) a hermeneutic tool for Prokopiuk because they allow him to interpret phenomena and texts of culture (in the field of literature, cinema, psychology, and others). The paper also reflects on the usefulness of some of Prokopiuk’s ideas for contemporary humanities.
Davies P.C.W., Other Worlds: Space, Superspace and the Quantum Universe, New York 1982.
Dictionary of Gnosis and Western Esotericism, W.J. Hanegraaff (ed.), Leiden 2006. Faivre A., L’ésotérisme, Paris 2012.
Gutowski W., Gnostyczne światy Młodej Polski. Prolegomena, [w:] Gnoza, gnostycyzm, literatura, 96. Sienkiewicz, M. Dobkowski, A. Jocz (red.), Kraków 2012, s. 72–96.
Hanegraaff W.J., Western Esotericism, London 2013.
Jerzy Prokopiuk [biogram własny na stronie „Kultura polska wobec zachodniej filozofii ezoterycznej w latach 1890–1939”], http://www.tradycjaezoteryczna.ug.edu.pl/node/1033 [dostęp: 10.12.2021].
Jocz A., Szczególny przypadek recepcji gnozy w Polsce. Jerzego Prokopiuka poszukiwanie duchowości, „Przegląd Religioznawczy” 2016, nr 1 (259), s. 27–33.
Kasia A., Prokopiuk J., Św. Augustyn a manicheizm, [w:] Nurty chrześcijaństwa. Materiały z wykładów, M. Dobkowski, S. Kosieliński (red.), Warszawa 1995, s. 32–44.
Mel vitae – miód życia, J. Prokopiuk (red.), Kraków 2010.
Pieróg S., Mistyka i gnoza w myśli filozoficznej polskiego romantyzmu (Mickiewicz, Trentowski, Liebelt), [w:] Pod słońcem gnozy, J. Prokopiuk, A. Chudzińska-Parkosadze (red.), Poznań 2015, s. 57–80.
Prokopiuk J., Aksjologia gnozy. Od gnostycyzmu starożytnego do neognozy nowoczesnej, „Pistis” 2011, nr 4, s. 16–27.
Prokopiuk J., C.G. Jung, czyli gnoza XX wieku, [w:] C.G. Jung, Archetypy i symbole, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1976, s. 5–56.
Prokopiuk J., Chłopiec wśród potworów, czyli film gnostycki, „Film” 1983, nr 24 (1771), s. 14–15.
Prokopiuk J., Czy antropozofia Rudolfa Steinera jest gnozą (gnostycyzmem)?, [w:] Pod słońcem gnozy, J. Prokopiuk, A. Chudzińska-Parkosadze (red.), Poznań 2015, s. 91–97.
Prokopiuk J., Czy Słowacki gnostykiem był?, [w:] Słowacki mistyczny, A. Fabianowski, E. Hoffmann-Piotrowska (red.), Warszawa 2012, s. 75–93.
Prokopiuk J., Diabeł, seks i śmierć. Gnostyckie fascynacje Lawrence’a Durrella, „Literatura na Świecie” 1989, nr 4 (213), s. 282–302.
Prokopiuk J., Freud w cieniu gnozy, [w:] Freud i nowoczesność, Z. Rosińska, J. Michalik, P. Bursztyk (red.), Kraków 2008, s. 33–44.
Prokopiuk J., Gnostycki świat „Gwiezdnych Wojen”, [w:] Dawno temu w Galaktyce popularnej, A. Jawłowski (red.), Warszawa 2010, s. 11–26.
Prokopiuk J., Gnostycyzm – religia wyzwolenia, „Fikcje i Fakty” 1987, nr 3, s. 50–53.
Prokopiuk J., Gnostyczne i gnostyckie wizje przyszłych losów świata, „Arkadia – pismo katastroficzne” 2000, nr 8, s. 35–40.
Prokopiuk J., Gnoza, gnostycyzm i manicheizm. Apologia pro domo sua, „Literatura na Świecie” 1987, nr 12 (197), s. 3–11.
Prokopiuk J., Gnoza, gnostycyzm, neognostycyzm, [w:] Starożytna mądrość a nauka współczesna, J. Sieradzan (red.), Kraków 1993, s. 18–36. Prokopiuk J., Gnoza i gnostycyzm, Warszawa 1998.
Prokopiuk J., Gnoza i rock. Impresje analityczne w formie listu do Sławka Gołaszewskiego, „I – Miesięcznik Trochę Inny” [1993?], nr 6, s. 2–6.
Prokopiuk J., Gnoza, indywidualny mit i „tantra” Williama Blake’a, „Wiedza Tajemna” 2000, nr 4, s. 4–5.
Prokopiuk J., Gnoza Novalisa, [w:] Między Oświeceniem i Romantyzmem. Kultura polska około 1800 roku, IV Polsko-Niemiecka Konferencja Polonistyczna, J.Z. Lichański (red.) (współudział B. Schultze, H. Rothe), Warszawa 1997, s. 311–326.
Prokopiuk J., Gnoza w medycynie? „Argumenty” 1980, nr 8 (1133), s. 9–10.
Prokopiuk J., Introdukcja, [w:] Pod słońcem gnozy, J. Prokopiuk, A. Chudzińska-Parkosadze (red.), Poznań 2015, s. 5–7.
Prokopiuk J., Manicheizm – religia Światłości, „Fikcje i Fakty” 1987, nr 6, s. 48–52. Prokopiuk J., Matrix – świat gnostycki. (Drążenie tła), „Kino” 1999, t. 33, nr 12, s. 26–28. Prokopiuk J., Mit manichejski, „Literatura na Świecie” 1987, nr 12 (197), s. 91–99.
Prokopiuk J., Puer i senex w nas. Via gnosis w powieści Brunona Goetza Królestwo bezprzestrzenne, [w:] Gnoza, gnostycyzm, literatura, B. Sienkiewicz, M. Dobkowski, A. Jocz, Kraków 2012, 124–136.
Prokopiuk J., Rozdroża, czyli zwierzenia gnostyka, Katowice 2004.
Prokopiuk J., Trzy drogi gnozy, [w:] Oblicza gnozy, E. Przybył (red.), Kraków 2000, s. 35–51.
Versluis A., Magic and Mysticism: An Introduction to Western Esotericism, Lanham 2007. Wróblewski M., Bibliografia Jerzego Prokopiuka, „Karto-Teka Gdańska” 2019, nr 2 (5), s. 92–120, http://karto-teka.ptft.pl/numer-5/numer-5-artykul-8.html [dostęp: 10.12.2021].
Wróblewski M., Cztery fazy poglądów Jerzego Prokopiuka, „Karto-Teka Gdańska” 2019, nr 2 (5), 87‒91, http://kartoteka.ptft.pl/numer-5/numer-5-artykul-7.html [dostęp: 10.12.2021].
Information: Studia Religiologica, 2021, Volume 54 Issue 3, pp. 269 - 284
Article type: Original article
Titles:
„Uważam się za heretyka i za gnostyka, i szczycę się, że nim jestem”. Jerzego Prokopiuka ezoteryczna recepcja gnozy i gnostycyzmu
Published at: 2021
Article status: Open
Licence: CC BY
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
Polish