FAQ

Trójwymiarowe modele matematyczne na przykładzie obiektów ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Publication date: 15.11.2019

Studia Historiae Scientiarum, 2019, 18 (2019), pp. 257 - 293

https://doi.org/10.4467/2543702XSHS.19.009.11015

Authors

,
Krzysztof Maślanka
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4010-4093 Orcid
All publications →
,
Jacek Rodzeń
The Jan Kochanowski University in Kielce
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Poland
https://orcid.org/0000-0002-5321-4104 Orcid
Contact with author
All publications →
Ewa Wyka
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland
Jagiellonian University Museum, Collegium Maius, Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3822-7377 Orcid
All publications →

Titles

Trójwymiarowe modele matematyczne na przykładzie obiektów ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Abstract

W artykule podajemy przykłady modeli matematycznych, obecnie niemal zapomnianych, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu odgrywały wielką rolę w dydaktyce matematyki. Z końcem XIX wieku powstała prężna produkcja tych modeli na użytek szkół i uczelni. W Muzeum UJ zachowały się w doskonałym stanie trzy takie modele.

References

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Sygn. S II 865 Wydział Filozoficzny. Matematyka.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). SEN Ak. L1026. „Odpis do akt” z dnia 30 VI 1899 r.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Pismo K. Żorawskiego z dnia 25 XI 1899 r.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Sygn. WFII 163 Katedry i Instytut Matematyczny 1851–1945.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). „Inwentarz Modeli dla Katedry Matematyki Elementarnej sprawiony”, 1863/4, karty bez numeracji.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Notatka na okoliczność zwrotu tych modeli przez prof. Jana Kantego Steczkowskiego z dnia 14 XI 1863 r.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Pismo do c.k. filialnej Kasy w Krakowie z dnia 21 VI 1899 r.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Pismo Departamentu Nauki i Szkół Wyższych Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 31 VIII 1923 r.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ). Projekt Regulaminu Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, bez daty.

 

ŹRÓDŁA DRUKOWANE

Boltzmann, Ludvig 1908: Vorlesungen über Maxwells Theorie der Elektrizität und des Lichtes. Część 1. Leipzig (wydanie drugie): Johann Ambrosius Barth.

Boltzmann, Ludvig 1882: Catalogue des Collections du ConservatoireNational des Arts et Métiers,zredagowany przez wydawcę. Paris: Dunod Éditeur.

Disteli, Martin 1904:Die Literatur- und Modellausstellung des III. Internationalen Mathematiker-Kongresses in Heidelberg 1904. Dostęp online (10.09.2018): http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/volltextserver/12595/1/modell_1904.pdf.

Dyck,Walther 1892: Katalog mathematischer und mathematisch-physikalischer Modelle, Apparate und Instrumente, München 1892. Dostęp online (30.09.2018): https://archive.org/details/katalogmathemat00goog.

Fröbel,Friedrich 1874: Die Pädagogik des Kindergartens: Gedanken Friedrich Fröbel’s über das Spiel und die Spielgegenstände des Kindes. Friedrich Fröbels gesammelte pädagogische Schriften. Część 2. Pod redakcją Wicharda Langego, Berlin (wydanie drugie): Verlag Th.Ch.F. Enslin.

Kekulé, August 1867: Ueber Constitution des Mesitylens. Zeitschrift für Chemie 10, ss. 214–218.

Klein, Felix 1926: Vorlesungen über die Entwicklung der Mathematik im 19. Jahrhundert. Berlin: J. Springer.

Klein, Felix 1895: Rozważania porównawcze o nowszych badaniach geometrycznych (przekład Samuel Dickstein). Prace Matematyczno-Fizyczne 7, ss. 27–61.

Schilling, Frederick 1899: Über neue kinematische Modelle, sowie eine neue Einführung in die Theorie der cyklischen Kurven. Zeitschrift für Mathematik und Physik4, ss. 214–227.

Schilling, Martin 1903Catalog mathematischer Modelle für den höheren mathematischen Unterrichtveröffentlicht durch die Verlagshandlung. Halle a. S.: M. Schilling.

Schilling, Martin 1911Catalog mathematischer Modelle für den höheren mathematischen Unterrichtveröffentlicht durch die Verlagshandlung. Leipzig: M. Schilling.

 

 

OPRACOWANIA

Arnold, Władimir I. 2001:O nauczaniu matematyki (przekład Danuta Śledziewska-Błocka). Wiadomości Matematyczne 37, ss. 17–26.

Brenni, Paolo 2004: Mechanical and Hydraulic Models for Illustrating Electromagnetic Phenomena. Nuncius 19, ss. 629–657. DOI10.1163/182539104X00386.

Brenni, Paolo 2012: The Evolution of Teaching Instruments and Their Use Between 1800 and 1930. Science & Education 21, ss. 191–226. DOI10.1007/s11191-010-9326-z.

Ciesielska, Danuta; Domoradzki, Stanisław 2014: On Mathematical Lectures at the Jagiellonian University in the Years 1860–1918. Essay Based on Manuscripts. Czasopismo Techniczne Nauki Podstawowe 7, ss. 59–71. DOI: 10.4467/2353737XCT.14.058.2508.

Daston, Lorraine J. 1986: The Physicalist Tradition in Early Nineteenth Century French Geometry. Studies in History and Philosophy of Science 17, ss. 269–295. DOI10.1016/0039-3681(86)90010-5.

Dunham, William 1994: The Mathematical Universe: An Alphabetical Journey through the Great Proofs, Problems, and Personalities. New York: Wiley & Sons. ISBN 978-0471176619.

Friedman, Michael 2018: A History of Folding in Mathematics: Mathematizing the Margins. Cham: Birkhäuser. ISBN 978-3-319-72487-4.

Gablankowski, Maciej 2004: Mechanicy Uniwersytetu Jagiellońskiego (1787–1939),Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, praca magisterska pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Banacha. Kraków: Zakład Historii Kultury i Oświaty, Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gesellschaft der Freunde der Technischen Hochschule Danzig (Hrs.) 1979: Beiträge und Dokumente zur Geschichte der Technischen Hochschule Danzig: 1904–1945. Zum 75. Gründungstag. Hannover: Gesellschaft der Freunde der Technischen Hochschule Danzig. ISBN 10: 3879900329. ISBN 13: 9783879900329.

Glas, Eduard 2000: Model-Based Reasoning and Mathematical Discovery: The Case of Felix Klein. Studies in History and Philosophy of Science 31, ss. 71–86.

Gross, David J. 1988: Physics and Mathematics at the Frontier. Proceedings of the National Academy of Science 85, ss. 8371–8375. DOI: 10.1073/pnas.85.22.8371.

Hajduk, Zygmunt 1972: Pojęcie i funkcja modelu. Roczniki Filozoficzne 20, ss. 77–124.

Harman, Peter M. 1982: Energy, Force, and Matter. The Conceptual Development of Nineteenth-Century Physics. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521288125.

Hashagen,Ulf 2003: Walther von Dyck (1856–1934): Mathematik, Technik und Wissenschaftsorganisation an der TH München. Stuttgart: Franz Steiner Verlag. ISBN 978-3515083591.

Hedgecoe, John; Moore, Henry 1968: Henry Spencer Moore. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-0171410150.

Hervé, Jacques M. 2007: Théodore Olivier. [W:] Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science: Their Contributions and Legacies. Cz. 1. Pod redakcją Marco Ceccarelliego. Dordrecht: Springer, ss. 295–318. DOI10.1007/978-1-4020-6366-413.

Instytut Henri Poincarégo 2018: Strona domowa. Mathematical ModelsDostęp online(6.09.2018): http://www.ihp.fr/en/node/404.

Karazin, V.N. 2018: Strona domowa projektu TouchGeometry ProjectDostęp online (6.09.2018): http://geometry.karazin.ua/en/geometric-models-collection.html.

Kidwell, Peggy Aldrich 1996: American Mathematics Viewed Objectively: The Case of Geometric Models.[W:] Vita Mathematica: Historical Research and Integration with Teaching. Pod redakcją Ronalda Calingera. Washington D.C.: Mathematical Association of America. ISBN 978-0883850978, ss. 197–208.

Lodder, Christina; Hammer, Martin 2000: Constructing Modernity: The Art and Career of Naum Gabo. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0300076882.

Londyńskie Towarzystwo Matematyczne 2018: Strona domowa. Plücker CollectionDostęp online(6.09.2018): https://www.lms.ac.uk/archive/plucker-collection.

Martin Luther University Halle-Wittenberg2018: Inverse von Peaucellier.Schillingkatalog Klassifikation. Inventarnummer Ib-009. Dostęp online (2.09.2018): http://did2.mathematik.uni-halle.de/modell/modell.php?Nr=Ib-009.

Mathematics & Computer Science LibraryThe Hebrew University of Jerusalem2018: Art in the library. Mathematical models display: http://math.huji.ac.il/~library/models.htm.

Mehrtens, Herbert 2004: Mathematical Models. [W:] Models: The Third Dimension of Science. Pod redakcją Sorayi de Chadarevian, Nicka Hopwooda. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-804739-72-6, ss. 276–306.

Meinel, Christoph 2004: Molecules and Croquet Balls. [W:] Models: The Third Dimension of Science. Pod redakcją Sorayi de Chadarevian, Nicka Hopwooda. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-804739-72-6, ss. 242–275.

Meinel, Christoph 2009: Kugeln und Stäbchen. Vom kulturellen Ursprung chemischer Modelle. Kultur & Technik 33, ss. 10–21.

Nawroczyński, Bogdan 1987: Zasady nauczania. Warszawa:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. ISBN 9788302031939.

Neuwirth, Stefan 2014: Modèles mathématiques du Laboratoire de mathématiques de Besançon. Dostęp online (15.09.2018): http://epiphymaths.univ-fcomte.fr./modeles/.

Palladino, Nicla 1999–2000: Le Raccolte Museali Italiane di Modelli per lo Studio delle Matematiche Superiori. Dostęp online (15.09.2018): http://www.dma.unina.it/~nicla.palladino/catalogo/Italia_Index.html.

Palladino, Nicla; Palladino, Franco 2001: Sulle Raccolte Museali Italiane di Modelli per le Matematiche Superiori. Nuncius 16, ss. 781–790. DOI: 10.1163/182539101X00703.

Polo-Blanco, Irene 2007: Theory and History of Geometric Models s.n. Dostęp online (30.09.2018): https://www.rug.nl/research/portal/files/2803507/thesis.pdf.

Polo-Blanco, Irene 2011: Physical Models for the Learning of Geometry. Nieuwe Wiskrant 31-1, September 2011. Dostęp online (10.09.2018): http://www.fisme.science.uu.nl/wiskrant/artikelen/311/311september_polo.pdf.

Polo-Blanco, Irene; van der Zalm, Lotte 2018: Mathematical Models of Surfaces. Dostęp online (6.09.2018): http://www.math.rug.nl/models/.

Sattelmacher, Anja 2013: Geordnete Verhältnisse. Mathematische Anschauungsmodelle im frühen 20. Jahrhundert. Berichte zur Wissenschaftsgeschichte 36, ss. 294–312. DOI10.1002/bewi.201301644.

Sattelmacher, Anja 2016: Präsentieren. Zur Anschauungs- und Warenökonomie mathematischer Modelle.[W:]Sammlungsökonomien. Vom Wertökonomischer Dinge. Pod redakcją Nilsa Güttlera, Iny Heumann. Berlin: Kadmos. ISBN 978-3865993335, ss. 131–155.

Schubring, Gert 2010: Historical Comments on the Use of Technology and Devices in ICMEs ad ICMI. ZDM Mathematics Education 42, ss. 5–9. DOI: 10.1007/s11858-010-0235-z.

Schubring, Gert 2016: Preface to the 2016 Edition. [W:] Felix Klein. Elementary Mathematics from a Higher Standpoint: Volume I:Arithmetic, Algebra, Analysis. Berlin–Heidelberg: Springer. ISBN 978-3-662-49440-0,ss. v–xii.

Science Museum w Londynie 2018: Strona domowa. Fabre de Lagrange 1822. Dostęp online(6.09.2018): http://collection.sciencemuseum.org.uk/people/cp59104/fabre-de-lagrange.

Shell-Gellasch, Amy 2014: Mathematical Treasure: Hypotrochoid Kinematic Model by M. Schilling. Dostęp online (15.09.2018): https://www.maa.org/press/periodicals/mathematical-treasure-hypotrochoid-kinematic-model-by-m-schilling.

Shell-Gellasch, Amy 2015: The Schilling Kinematic Models at the Smithsonian. Journal of Humanistic Mathematics5(1), ss. 167–179. DOI: 10.5642/jhummath.201501.09. Dostęp online (15.09.2018): http://scholarship.claremont.edu/jhm/vol5/iss1/9.

Sinclair, Nathalie 2008: Computer-Based Technologies and Plausible Reasoning. [W:] Making the Connection: Research and Practice in Undergraduate Mathematics. Pod redakcją Marilyn P. Carlson, Chrisa Rasmussena. Washington, DC: Mathematical Association of America. ISBN 978-0883851838, ss. 233–244.

Smithsonian Institution. National Museum of American History 2018: Strona domowa. Kinematic Models: Introduction. Dostęp online (6.09.2018): https://www.si.edu/spotlight/kinematic-models.

Struik, Dirk J. 1960: Krótki zarys historii matematyki do końca XIX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Szumilewicz, Irena 1974: Kryzys mechanicyzmu w fizyce (wiek XIX i początek wieku XX). [W:] Z dziejów mechanicyzmu w fizyce i chemii. Pod redakcją Władysława Krajewskiego, Adama Synowieckiego, Ireny Szumilewicz. Wrocław:Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ss. 37–90.

Uniwersytet Stanu Illinois 2018: Strona domowa. The Altgeld Math Models. Dostęp online (6.09.2018): http://www.mathmodels.illinois.edu/cgi-bin/cview?SITEID=4&ID=342.

Uniwersytet w Utrechcie 2018: Strona domowa. 3D Geometric Models. Dostęp online( 6.09.2018): https://www.uu.nl/en/research/3d-geometric-models/series-xxiv.

Vierling-Claassen, Angela 2007: Mathematical Models at the Massachusetts Institute of Technology, June 26, 2007, ss. 131. Dostęp online (2.09.2018): https://www.academia.edu/31570834/Mathematical_Models_at_the_Massachusetts_Institute_of_Technology.

Vierling-Classen, Angela 2010: Models of Surfaces and Abstract Art in the Early 20th Century. [W:] Bridges 2010: Mathematics, Music, Art, Architecture, Culture. Pod redakcją George’a W. Harta, Rezzy Srhangi. Pécs: Tessellations Publishing. ISBN 9780984604203, ss. 11–18.

Vierling-Claasen, Angela 2018: Strona domowa. Mathematics for the People. Collections of Mathematical Models. Dostęp online (6.09.2018): https://angelavc.wordpress.com/collections-of-mathematical-models/.

Xavier, Joāo P.; Pinho, Eliana M. 2016: On the Biais Passé: The Olivier String Model and the Representation of Constructive Solutions for the Skew Arch. [W:] Giuseppe Amoruso(red.), Handbook of Research on Visual Computing and Emerging Geometrical Design Tools. Hershey, PA: IGI Global. ISBN 9781522500292, ss. 337–366. Dostęp online: https://books.google.pl/books?id=XewODAAAQBAJ&pg=PA337.

Xavier, Joāo P.; Pinho, Eliana M. 2017: The Olivier String Models and the Teaching of Descriptive Geometry. [W:] Kristín Bjarnadóttir, Fulvia Furinghetti, Marta Menghini, Johan Prytz, Gert Schubring (eds.), “Dig where you stand” 4: Proceedings of the fourth international conference on the History of Mathematics Education, September 23–26, 2015, at University of Turin, Italy. Roma: Edizioni Nuova Cultura. ISBN: 9788868129286, ss. 399–414. Dostęp online: https://books.google.pl/books?id=lbY9DwAAQBAJ&pg=PA400.

Information

Information: Studia Historiae Scientiarum, 2019, 18 (2019), pp. 257 - 293

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Trójwymiarowe modele matematyczne na przykładzie obiektów ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

English:

Three-dimensional mathematical models illustrated by objects from the collections of the Jagiellonian University Museum

Authors

https://orcid.org/0000-0003-4010-4093

Krzysztof Maślanka
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4010-4093 Orcid
All publications →

Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland

https://orcid.org/0000-0002-5321-4104

Jacek Rodzeń
The Jan Kochanowski University in Kielce
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Poland
https://orcid.org/0000-0002-5321-4104 Orcid
Contact with author
All publications →

The Jan Kochanowski University in Kielce
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Poland

https://orcid.org/0000-0003-3822-7377

Ewa Wyka
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland
Jagiellonian University Museum, Collegium Maius, Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3822-7377 Orcid
All publications →

Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
Warszawa – Kraków, Poland

Jagiellonian University Museum, Collegium Maius, Kraków, Poland

Published at: 15.11.2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Krzysztof Maślanka (Author) - 33%
Jacek Rodzeń (Author) - 33%
Ewa Wyka (Author) - 34%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish