Karol Królikowski (1806–1871) – paryski księgarz i wydawca Wielkiej Emigracji

Jerzy  Kuzicki

Karol Królikowski (1806–1871) – paryski księgarz i wydawca Wielkiej Emigracji

Publication date: 25.10.2021

Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2022 (XLVIII), Vol. 1 (183), pp. 245 - 272

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.21.026.13852

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Karol Królikowski (1806–1871) – paryski księgarz i wydawca Wielkiej Emigracji

Abstract

Artykuł prezentuje działalność księgarską i wydawniczą Karola Królikowskiego, jednego z działaczy i wychodźców polskich po powstaniu listopadowym we Francji. Emigrant ten prowadził w Paryżu w latach 1844–1871 Księgarnię Katolicką, przemianowaną później na Księgarnię Polską. Artykuł powstał na podstawie korespondencji Karola Królikowskiego, znajdującej się w polskich i zagranicznych bibliotekach i archiwach. Ponadto wykorzystano prasę emigracyjną, katalogi księgarskie oraz opracowania naukowe. Z naszych dociekań wynika, że sortyment księgarski, początkowo skromny, z czasem wzrósł do kilkuset tytułów książkowych, prasowych i publicystycznych. Oferta księgarska stale była poszerzana, o czym decydowały intensywne kontakty z księgarzami z Poznania, Krakowa oraz Paryża, Berlina, Wrocławia, Lipska. Królikowski wydawał literaturę religijną, dzieła poetów emigracyjnych (Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego i innych) oraz publicystykę polityczną. Trudno oszacować liczbę książek wydanych nakładem Księgarni Polskiej, prawdopodobnie przekroczyła ona 100 tytułów. Instytucja ta była miejscem, gdzie gromadzili się emigranci we francuskiej stolicy.

Karol Królikowski (1806–1871) – Parisian bookseller and publisher of Great Emigration

Purpose: This article aims to present a publishing and bookselling work of Karol Królikowski, one of the polish refugees who came to France after November Uprising. This immigrant was running a Catholic Book Shop in Paris in 1844–1871. The Catholic Book Shop was then called Polish Book Shop.
Design/methodology/approach: The article was written based on the Karol Królikowski correspondence, which was found at foreign libraries and archives. Some more information was also retrieved from refugee’s press, book shops’ catalogues and academic paper.
Findings: Our research discovered that the book selling offer of Królikowski’s book shop, which was initially small, grown into hundreds of book titles, press and journalistic work. The offer was constantly growing because of close contacts with booksellers from Poznań, Krakow, Paris, Berlin, Wrocław, Lipsk. Królikowki published religious literature and work of polish immigrant poets (Adam Mickiewicz, Zygmunt Krasiński and others) and political journalism. It is difficult to work out the exact number of books published at Polish Bookshop but it is very likely that it was more than 100 titles. This institution was a meeting place for Polish immigrants at French capital.

Key words: bookshop, publisher, Great Emigration, France, distribution of Polish books, Karol Królikowski.

Keywords

księgarstwo, wydawnictwo, Wielka Emigracja, Francja, upowszechnianie książki polskiej, Karol Królikowski

publisher, Great Emigration, France, distribution of Polish books, Karol Królikowski

References

Download references

Archiwum Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie (ACRR ), sygn. 48224; sygn. 48233; sygn. 48234; sygn. 48246.

Biblioteka Czartoryskich (BCZ), rkps 6914; rkps 6915 IV; rkps 6916 IV t. I–II.

Biblioteka Jagiellońska (dalej BJ), rkps 3685; rkps 7837 IV; rkps 9203 III; rkps 9227.

Biblioteka PAN w Kórniku (dalej BK), rkps 2406.

Biblioteka PAN/PAU w Krakowie (BPAN/PAU), rkps 1834.

Barszczewska-Krupa, A. (1999), Emigracja i kraj. Wokół modernizacji polskiej świadomości społecznej i narodowej 1831–1863, Łódź, s. 24–61.

Bielecki, R. (1995), Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Biernat, A., Górzyński, S. (2021), Cmentarz Champeaux w Montmorency. Groby polskie. Cimetière Les Champeaux à Montmorency. Les tombes Polonaises, Warszawa: Wydawnictwo DiG i Edition La Rama.

Borejsza, J.W. (1963), Prasa Zjednoczenia Emigracji Polskiej (1866–1870), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, z. 3/1, s. 94.

Caban, W. (2006), Z Orenburga do Paryża. Bronisław Zaleski 1820–1880, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.

Catalogue de la Librairie Catholique Polonaise, Paris, Imprimerie de L. Martinet, rue Jacob 30, w 2ce, ss. 4.

Catalogue de la Librairie Catholique Polonaise, Paris, Imprimerie de L. Martinet b. r. (po 1845), w 8ce, ss. 4.

Catalogue de la librairie polonaise, Paris, L. Martinet, (ok. 1845), w 2ce, s. 4, 8.

Catalogue de la librairie catholique polonaise, Paris, impr. Martinet, (po 1845), w 4ce, ss. 8.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), druk L. Martinet, b. r. (po 1852), w 8ce, ss. 4.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), b. r. (ok. 1857) w 8ce, ss. 4.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), b. r. (po 1858) w 8ce, ss. 4.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), b. r. (ok. 1859) w 8ce, ss. 8.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), b. r. (po 1860) w 4ce, ss. 8.

Catalogue de la Librairie Polonaise, Paris. Rue de Seine Saint-Germain 20 (Paris), b. r. (po 1860) w 4ce, ss. 4.

Chrzanowski, W., Instrukcye służby… https://polona.pl/item/instrukcya-sluzby-frontowej-artyleryi,ODA2NzAy/3/#info:metadata.

„Czas” 1872.

Danowska, E. (2006), „Biesiada Krzemieniecka” (1852–1861) jako wyraz emigracyjnej tęsknoty, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” t. IX z. 2 (18), s. 21–35.

Dianni, J. (1974), Trygonometria w polskich pracach matematycznych do końca XIX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, t. 19/2, s. 266.

Dictionnaire des imprimeurs-lithographes du XIXe siècle, http://elec.enc.sorbonne.fr/imprimeurs/node/22580 (dostęp: 30.11.2020).

Dostać można w Księgarni Polskiej. Rue de Seine Saint Germain 20. (Paryż), druk L. Martinet, b.r. (po 1850) w 4ce, ss. 1.

„Dziennik Narodowy” 1845–1848.

Estreicher, K. (1991), Bibliografia Polska XIX stulecia, t. XV: Katalogi księgarskie, red. A. Klinger, Z. Otczykowa, wyd. II, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Estreicher, K., Bibliografia XIX wieku https://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/

baza/wpis/?sort=nazwisko_imie&order=1&id=41046&offset=

0&index=1;https://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/baza/wpis/?sort=id&order=1&id=17934&offset=17910&index=18; https://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/indeks/wpis/?id=9845&fileId=0240 (dostęp: 15.01. 2021).

Estreicher, K., Bibliografia XIX wieku, [wyszukiwanie Gaszyński Konstanty, Janowski Jan Nepomucen; Klaczko Julian, Kajsiewicz Hieronim] https://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/baza/ (dostęp: 02.01.2021).

Florkowska-Frančič, H. (1985), Emigracyjna działalność Agatona Gillera po powstaniu styczniowym, Wrocław–Warszawa–Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Gerber, R. (1977), Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831. Słownik biograficzny, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im Ossolińskich.

German, F. (1964–1965), Jełowicki Aleksander, PSB, t. XI, s. 161.

German, F. (1968–1969), Karol Królikowski, PSB, t. XIV, s. 373.

Gzella, G. (1998), „Braterstwo” – pismo emigracji postyczniowej (1864–1865) w Szwajcarii, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia”, z. 2–3 (328), s. 484–485.

Hass, L. (1999), Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821–1999. Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Rytm.

Kajsiewicz, H. (2012), Listy 1868–1869, t. X, red. T. Kaszuba, Rzym: Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego.

Katalog Księgarni… sztuk 16, wydawany w Paryżu różnymi czasy w 8ce, ss. 4, 10, 2, 8, 4, 4, 4, 8, 8 i pisany, ss. 4, 4, 2, i 4.

Katalog nakładowy i komisowy Księgarni J. K. Żupanskiego w Poznaniu, ulica Nowa 7, Poznań 1867, s. 1–26. Ojczyzna” nr 96 z 14 X 1864, s. 4.

Klaczko, J. Korespondencja Mickiewicza… https://polona.pl/item/korespondencya-ickiewiczastudium,Nzk5NDE2NjU/6/#info:metadata (dostęp: 02.01.2021).

Kłossowski, A. (1966), Historia Księgarni Polskiej w Paryżu przez jej współwłaściciela Eustachego Januszkiewicza spisana, „Roczniki Biblioteczne” R. 10, s. 505.

Kłossowski, A. (1966), Księgarstwo polskie na obczyźnie od powstania listopadowego, „Księgarz”, nr 3, s. 22.

Kolasa, W.M. (2013), Prasa Wielkiej Emigracji (1832–1870) w polskim prasoznawstwie, „Zeszyty Prasoznawcze” Kraków, t. 56, nr 3 (215), s. 389–400.

Konopka, M. (1995), Adam Dominik Bartoszewicz, redaktor, księgarz i wydawca lwowski (1838–1886), Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP.

Krasiński, Z., Ułamek naśladowany z glossy św. Teresy, https://rcin.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/29497?id=29497 (dostęp: 15.01.2021).

Kubicki, K. (2010), W kręgu Karola Sienkiewicza (1793–1860) – przyjaciele i znajomi w kraju i na emigracji, Tolkmicko: Wydawnictwo Tolkmicko.

Kubów, S. (1980), Książka Wielkiej Emigracji w Wielkopolsce (1831–1862), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kucharczyk, G. (2001), Cenzura pruska w Wielkopolsce w czasach zaborów 1815–1914, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Kuligowski, P. (2020), „Zniszczyć wszelkie państwo”. Idee wędrowne Ludwika Królikowskiego (1799–1879), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Kuzicki, J. (2003), Inicjatywy księgarskie i wydawnicze oo. zmartwychwstańców na emigracji i w kraju w latach czterdziestych XIX wieku, w: Kraków Lwów. Książki – czasopisma – biblioteki XIX i XX wieku, red. J. Jarowiecki, t. VI, cz. 1, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Kuzicki, J. (2005), Orężem i pracą. Życie i działalność Walerego Wielogłowskiego (1805–1865), Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Lenartowicz, T., Bitwa Racławicka… https://polona.pl/item/bitwa-raclawicka-ustep-z-poematu,OTI5MDA5NTY/4/#info:metadata (dostęp: 02.01.2021).

Librairie Catholique Polonaise, rue de Seine-Germain n0 16, á Paris. 1844. W drukarni Bourgogne i Martinet przy ulicy Jacob 30, w 4ce, ss. 8.

Librairie Catholique Polonaise. Rue de Seine. Saint-Germain n0 16, á Paris, druk Bourgogne i Martinet, b.r. (po 1845), w 4ce, ss. 8.

Łoboz, M. (2018), Patent na piosenki. Wincentego Pola śpiew nie tylko z mogiły, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria. Folia 263” 18, s. 3 i nast.

Łukomska-Kryger, A. (2013), Polski emigracyjny ruch wydawniczo-księgarski w Lipsku w latach 1830–1918, „Biblioteka” (17(26), s. 119–130.

Matusik, P. (1998), Religia i naród. Życie i myśl Jana Koźmiana 1814–1877, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Micewski, B. (1983), Bogdan Jański założyciel zmartwychwstańców 1807–1840, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.

Micewski, B. (1990), Osobowy i terytorialny rozwój Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, w: Zmartwychwstańcy w dziejach Kościoła i narodu, red. Z. Zieliński, Katowice: Wydawnictwo Unia.

Micewski, B. (2000), Współcześni o Jańskim, Kraków: Alleluja Wydawnictwo Zmartwychwstańców. „Ojczyzna” 1864.

Orpiszewski, L., Pułkownik czyli… https://polona.pl/item/pulkownik-czyli-rozny-los-dwochkolegow-szkolnych-powiesc-w-dwoch-czesciach-cz2,ODkwMDUwNTM/8/#info:metadata (dostęp: 2.01.2021).

Perraud, A. Głos pogrzebny po… https://polona.pl/item/glos-pogrzebny-po-wladyslawie-jenerale-zamoyskim-kazanie-w-kosciele-oratorianow-we,MTkzNDE5/2/#info:metadata (dostęp: 02.01.2021).

Podgórski, W.J. (1988), Stefan Witwicki. Zarys monograficzny, t. I, Warszawa: Instytut Kształcenia Nauczycieli.

Pugacewicz, I.H. (2016), Z francuskiej perspektywy – o zsyłce na Syberię Rufina Piotrowskiego i jej emigracyjnym wymiarze, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, z. 1 (159), s. 99 i nast.

S.[okulski] J. (1926), Notatki bibliofila. II. Księgarz wczorajszy. Sylwetka emigracyjna, Kraków: nakł. własny Justyna Sokulskiego.

Semenenko, P. (2001), Listy 1842–1845, t. VII, red. T. Kaszuba, Rzym: Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego.

Semenenko, P. (2002), Listy 1846–1856, t. VIII, red. L. Dróżdż, Rzym: Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego.

Seroka, K. (2017), Biblioteka Polska w Paryżu (1838–1871). Studium bibliologiczne, Warszawa: Grupa COGITO Sp. z o.o.

Service Historique de l`Armée de Terre (Archiwum Wojenne w Vincennes), (SHAT) XL 52, 20 e division. Dépôt des réfugiés Polonais établis à Bergerac. Controle nominatif des officiers, seus-officiers et soldats admis au dit dépôt des réfugiés Polonais à Bergerac.

Słownik pracowników książki polskiej (1972), red. I. Treichel, Warszawa – Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Smolikowski, P. (1893), Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. II, Kraków: Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej. „Trzeci Maj” 1847.

Voisé, W. (1983), Księgarnia Polska. 150 lat placówki 1833–1983, Paryż: Librairie Polonaise.

Wichrowska, Z. (2005), Karol Kazimierz Sienkiewicz (1793–1860), „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”, z. 40, s. 186.

Wichrowska, Z. (2012), Hipolit Klimaszewski. Nieznana karta z dziejów Wielkiej Emigracji, Warszawa: Veda Agencja Wydawnicza.

Zaleski, B., Michał Bakunin… https://polona.pl/item/michal-bakunin-i-odezwa-jego-do-przyjaciolrossyjskich-i-polskich,OTI4OTA1NDM/4/#info (dostęp: 03.01.2021).

Zaleski, B. (1872), Zmarli na wychodźstwie od 1870 do 1872 roku, „Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu”, s. 616–629.

Żurawski vel Grajewski, R.P. (2015), Polskie emigracje 1831–1918, w: Historie Polski w XIX wieku, red. A. Nowak, t. 4, Warszawa: Wydawnictwo DiG.

Information

Information: Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2022 (XLVIII), Vol. 1 (183), pp. 245 - 272

DOI: https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.21.026.13852

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Karol Królikowski (1806–1871) – paryski księgarz i wydawca Wielkiej Emigracji

English:

Karol Królikowski (1806–1871) – Parisian bookseller and publisher of Great Emigration

Authors

Jerzy Kuzicki

https://orcid.org/0000-0002-3088-8894

University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand

Published at: 25.10.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Jerzy Kuzicki (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 996

Number of downloads: 1157

<p> Karol Królikowski (1806–1871) – Parisian bookseller and publisher of Great Emigration</p>

Download xml