FAQ

Uczestnik mimo woli? Uwagi o muzeach na rynku sztuki

Publication date: 01.09.2016

Santander Art and Culture Law Review, 2016, 1/2016 (2), pp. 63 - 90

https://doi.org/10.4467/2450050XSR.16.005.5239

Authors

Natalia Fyderek
Muzeum Narodowe w Krakowie
All publications →

Titles

Uczestnik mimo woli? Uwagi o muzeach na rynku sztuki

Abstract

Obecność muzeów na rynku sztuki może być rozpatrywana w kilku aspektach. Muzea, realizując jeden z elementów swojej misji, jaką jest gromadzenie zbiorów, stają się bezpośrednimi uczestnikami interakcji rynkowych, wpływając na popyt i podaż oferowanych na tym rynku dóbr. Jednakże oddziaływanie muzeów na rynek przejawia się także we wpływie tych instytucji na kształtowanie gustów i preferencji innych uczestników rynku sztuki, a więc postrzeganie przez nich wartości dzieł sztuki, będących przedmiotem obrotu. Wpływ ten wiąże się z aktywnością muzeów pozornie niezwiązaną z handlem sztuką: przyjmowaniem obiektów do zbiorów czy organizowaniem wystaw. W pierwszej części artykułu zarysowane zostały oba te aspekty. W drugiej części obraz relacji muzea – rynek sztuki uzupełniony został o perspektywę samych instytucji poprzez wskazanie uwarunkowań wpływających na kształt uczestnictwa muzeów w obrocie dziełami sztuki. Wśród tych uwarunkowań wyróżnione zostały m.in. wątki związane ze strategią kolekcjonowania, kształtem struktury organizacyjnej instytucji i jej wpływem na proces nabywania obiektów do zbiorów, problemy wynikające z prawnych oraz etycznych wymogów odnoszących się do pozyskiwania obiektów przez muzea, jak również kwestie odnoszące się do dostępności środków materialnych przeznaczonych na zakupy i sposobów pozyskiwania na ten cel funduszy.

 

A chance player? Remarks on museums and the art market
Abstract
There are a number of aspects concerning the presence of museums in the art market. A museum, while fulfilling its mission and acquiring works of art, becomes a direct player within art market interactions. Thus its actions directly influence the supply and demand of goods. However, there is also an indirect market influence created by museums – by setting the trends museums may shape the preferences of other art market participants and influence their perception of goods. This indirect influence is associated with museums’ activities, those apparently not connected with the trade in works of art: accessioning objects of art for collections or organizing exhibitions. In the first part of the article both of these aspects are outlined. In the second part, the relation between the market and museums is presented from the perspective of museum management. Thus, the focus has been put on the organizational, cultural and financial circumstances of museum participation in the art market. Finally the legal and ethical contexts of buying objects by museums is discussed.

References

Barcik M., Rynek sztuki w Polsce – podsumowanie 2014 r., w: Raport rynek sztuki 2014, Media&Work Agencja Komunikacji Medialnej, http://rynekisztuka.pl/wp-content/uploads/2015/02/raport-rynek-sztuki-2014.pdf [dostęp: 5.03.2016].
Chrościcki J.A., Znaczenie wielkich wystaw kształtowaniu rynku sztuki, w: K. Mazurek-Łopacińska (red.), Kultura w gospodarce rynkowej. Problemy adaptacji marketingu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 1997.
Dolgin A., The Economics of Symbolic Exchange, Springer-Verlag, Berlin – Heidelberg 2009.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/60/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 (wersja przekształcona), Dz. Urz. UE L 159 z 28.05.2014, s. 1.
Folga-Januszewska D., Muzea w Polsce 1989-2008. Stan, zachodzące zmiany i kierunki rozwoju muzeów w Europie oraz rekomendacje dla muzeów polskich, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa 2008.
Fyderek N., Szafrański W., Sprzedaż muzealiów – niewykorzystana szansa czy brak konieczności, w: A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański (red.), Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3: Muzea a rynek sztuki. Aspekty prawne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Golka M., Rynek sztuki, Agencja Badawczo-Promocyjna „Artis”, Poznań 1991.
Gredka I., Bezpieczeństwo nabycia obiektów do muzeów, w: A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański (red.), Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3: Muzea a rynek sztuki. Aspekty prawne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Gredka I., Obrót zabytkami z perspektywy art. 20 ustawy o muzeach, w: A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański (red.), Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3: Muzea a rynek sztuki. Aspekty prawne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Gwoździewicz-Matan P., Ekspert muzealnik? Aspekty prawne, w: A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański (red.), Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3: Muzea a rynek sztuki. Aspekty prawne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
http://mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/finanse/programy-ministra/programy-z-lat-ubieglych/programy-mkidn-2014/kolekcje/informacje-ogolne.php [dostęp: 12.03.2016].
Jabłońska A., Podstawowe kategorie gospodarki rynkowej, w: Milewski R. (red.), Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
Jackson P.M., Performance indicators: promises and pitfalls, w: K. Moore (red.), Museum Management, Routlege, London – New York 1994.
Jakubowski O., Nabywanie dóbr kultury przez muzea, „Muzealnictwo” 2012, nr 53.
Kaczorowska B., Kaczorowska M., Nabywanie zabytków przez muzea rejestrowane w świetle obowiązującej od 1 stycznia 2012 r. nowelizacji art. 20 ustawy o muzeach, „Muzealnictwo” 2012, nr 53.
Kodeks Etyki ICOM dla Muzeów, tłum. S. Waltoś, http://icom.museum/fileadmin/user_upload/pdf/Codes/poland.pdf [dostęp z dnia 15.03.2016].
Kozińska J., Stec P., Odpowiedzialność za wady dzieła sztuki po nowelizacji Kodeksu cywilnego, „Santander Art and Culture Law Review” 2015, nr 1.
Kowalski W., Nabycie własności dzieła sztuki od nieuprawnionego, Zakamycze, Kraków 2004.
Paczuski W., Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Zakamycze, Kraków 2005.
Pomian K., Muzeum: kryterium sukcesu, „Muzealnictwo” 2009, nr 50.
Portugalia: ruszył program narodowych zbiórek na zakup dzieł sztuki, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/portugalia-ruszyl-program-narodowych-zbiorek-na-zakup-dziel-sztuki/3glrf5 [dostęp: 12.03.2016].
Potocka M.A., Ekonomia – muzeum – kolekcja – rynek – misja. Tajemnice i ambicje, w: D. Folga-Januszewska, B. Gutowski (red.), Ekonomia muzeum. Materiały polsko-brytyjskiej konferencji naukowej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Warszawa 2010.
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury polskiej. Jego straty i ochrona prawna, t. 1, Zakamycze, Kraków 2001.
Regulamin Komisji Zakupów Muzealiów przy Muzeum Narodowym we Wrocławiu, http://www.mnwr.art.pl/HeroGraf/BIP/regulamin-organizacyjny/Zalacznik-nr2-Regulamin-Komisji-Zakupu-Muzealiow.pdf [dostęp: 12.03.2016].
[rik], Luwr zebrał pieniądze na „Trzy Gracje” Cranacha, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,8835110,Luwr_zebral_pieniadze_na__Trzy_Gracje__Cranacha.html [dostęp: 12.03.2016].
Robertson I., Introduction: the economics of taste, w: I. Robertson (red.), Understanding International Art Markets and Management, Routledge, New York 2005.
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 1 grudnia 2008 r. w sprawie zabezpieczania zbiorów w muzeach przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym zniszczeniem lub utratą zbiorów oraz sposobów przygotowania zbiorów do ewakuacji w razie powstania zagrożenia, Dz. U. Nr 229, poz. 1528.
Rynek sztuki. Sztuka rynku, Deloitte, kwiecień 2013, http://rynekisztuka.pl/wp-content/uploads/2013/04/pl_artbanking_pl.pdf [dostęp: 5.03.2016].
Sprawozdanie Dyrekcyi Muzeum Narodowego w Krakowie za rok 1913, Muzeum Narodowe, Kraków 1915.
Stanulewicz M., Szczególne uprawnienia muzeów do nabywania zabytków w świetle art. 20 ustawy o muzeach, w: W. Szafrański (red.), Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. 1, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
Stec P., Szczególne uprawnienia muzeów rejestrowanych w zakresie obrotu dziełami sztuki, „Muzealnictwo” 2005, nr 46.
Szafrański W., Mity i patologie obrotu dziełami sztuki, „Santander Art and Culture Law Review” 2015, nr 1.
Tołysz A., Nowoczesna kolekcja? „Muzeum autorskie” jako przykład strategii gromadzenia sztuki, „Muzealnictwo” 2013, nr 54.
Velthuis O., Talking Prices: Symbolic Meanings of Prices on the Market for Contemporary Art, Princeton University Press, Princeton 2013.
Uchwała nr 4 I Kongresu Muzealników Polskich o potrzebie przyjęcia spójnej polityki gromadzenia zbiorów, http://kongresmuzealnikow.pl/Ikmp/konsultacje [dostęp: 15.03.2016].
Uchwała nr 6 I Kongresu Muzealników Polskich o potrzebie wypracowania zasad wspierania zadań muzeum przez działające w ich otoczeniu organizacje społeczne i osoby prywatne, http://kongresmuzealnikow.pl/projekty-uchwal [dostęp:15.03.2016].
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach, Dz. U. Nr 10, poz. 48.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U. Nr 21, poz. 86.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, Dz. U. Nr 96, poz. 873 ze zm.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. Nr 157, poz. 1240.
Ustawa o zamówieniach publicznych z dnia 1 kwietnia 2014 r., Dz. U. poz. 423.
Waltoś S., Kolekcjonerstwo muzealne i muzealników w świetle Kodeksu Etyki ICOM, w: A. Jagielska-Burduk, W. Szafrański (red.), Kultura w praktyce. Zagadnienia prawne, t. 3: Muzea a rynek sztuki. Aspekty prawne, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Waltoś S., Muzealnik jako ekspert na rynku sztuki, w: R. Pasieczny (red.), Problematyka autentyczności dzieł sztuki na polskim rynku. Teoria, praktyka, prawo. Materiały seminariów zorganizowanych w 2010 roku przez Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Warszawa 2012.
Waltoś S., Serwacki J., Zachęty prawne i skarbowe do przekazywania darów i spadków na rzecz muzeów, w: J. Lipińska (red.), Zbiory publiczne a kolekcjonerstwo prywatne. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego w przeszłości i dzisiaj, Muzeum Narodowe, Warszawa 2000.
Wieczór z Balladyną, http://kultura.wp.pl/title,Wieczor-z-Balladyna,wid,11705852,wiadomosc.html [dostęp: 12.03.2016].
Wykaz muzeów w Polsce, http://nimoz.pl/pl/bazy-danych/wykaz-muzeow-w-polsce [dostęp: 12.03.2016].
Zalasińska K., Muzea publiczne. Studium administracyjnoprawne, LexisNexis Polska, Warszawa 2013.
Zalasińska K., Muzea uwikłane w rynek sztuki, https://mocak.pl/muzea-uwiklane-w-rynek-sztuki-katarzyna-zalasinska [dostęp: 5.03.2016].
Zalasińska K., Muzealia, zbiory, eksponaty, kolekcja muzealna oraz zasoby muzeum – pojęcia podstawowe w muzealnictwie, w: P. Stec, P.P. Maniurka (red.), Kolekcje i zbiory muzealne.
Problematyka prawna, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2015.
Żona dla Alfreda, http://www.wieruszkowalski.artekst.pl/#sthash.y38RFJis.dpuf [dostęp: 12.03.2016].

Information

Information: Santander Art and Culture Law Review, 2016, 1/2016 (2), pp. 63 - 90

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Uczestnik mimo woli? Uwagi o muzeach na rynku sztuki

English:
A chance player? Remarks on museums and the art market

Authors

Muzeum Narodowe w Krakowie

Published at: 01.09.2016

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Natalia Fyderek (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish