In community service – the fate of Poles from the Free City of Danzig on the example of Dr. Władysław Pniewski, Dr. Franciszek Kręcki and Dr. Bernard Filarski
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEPublication date: 2023
Yearbook of Gdańsk, 2023, LXXXIII (83), pp. 62 - 81
https://doi.org/10.26881/rgtn.2023.04Authors
W służbie społecznej – losy Polaków z Wolnego Miasta Gdańska na przykładzie dr. Władysława Pniewskiego, dr. Franciszka Kręckiego i dr. Bernarda Filarskiego
Przed 1939 r. Gdańsk zamieszkiwała stosunkowo niewielka, ale prężnie działająca społeczność polska. Zorganizowana w licznych stowarzyszeniach kulturalnych, oświatowych i społecznych, tworzyła spójną grupę, często spokrewnionych ze sobą osób. Pochodzili oni z różnych miast zarówno Pomorza Gdańskiego, jak i z głębi Polski, skierowani do Gdańska z zadaniem wspierania ruchu polskiego, część zaś wywodziła się z mieszkańców Kaszub, od wieków walczących o polskość Pomorza Gdańskiego. Takimi byli dr Franciszek Kręcki, dr Bernard Filarski i dr Władysław Pniewski. Każda z tych trzech osób pochodziła z różnych miejscowości, jednak los swój związali z Gdańskiem. Połączyła ich wspólna praca społeczna i patriotyczna, która była ciągłością działalności każdego z nich jeszcze z czasów zaboru pruskiego, a także przyjaźń oraz idee głoszone przez ruch młodokaszubski. W życiu każdego z nich ogromną rolę odgrywała praca dla młodzieży polskiej. Walczyli o utworzenie szkół z językiem polskim, opiekowali się organizacjami młodzieżowymi. Aresztowani za swoją działalność na początku wojny jesienią 1939 r., zostali rozstrzelani w 1940 r. w lesie w pobliżu obozu Stutthof.
Borzyszkowski J., Obracht‑Prondzyński C., Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012.
Danielewicz G., W kręgu Polonii Gdańskiej, Gdańsk 1996.
Grot E.M., Doktor Franciszek Leon Kręcki (1883–1940), działacz młodokaszubski i obrońca praw Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku stracony w obozie Stutthof w 1940 roku, „Rocznik Gdański” 2018, t. 57–58.
Grot E.M., Doktor Franciszek Leon Kręcki, Gdańsk 2018.
Helsztyński S., Przybyszewski, Warszawa 1973.
Jedliński W., Dzieje oświaty i kultury w Wolnym Mieście Gdańsku i na Powiślu 1920–1939, Malbork 1998.
Kankowska‑Filipiak K., Z życia Kaszubów w Gdańsku i na Pomorzu w okresie międzywojennym (1920–1939), „Rocznik Gdański” 2018, t. 57–58.
Majkowski A., O przyszłość ruchu młodokaszubskiego, „Gryf ” 1912, R. 4, nr 3.
Majkowski A., Ruch młodokaszubski, „Gryf ” 1909, R. 1, nr 7.
Michniuk J., Kowalski M., Rodzima kultura i język serbołużycki w działalności pedagogicznej Annemarie Paulik – świadomej Serbołużyczanki ze wsi Rohne, „Biografistyka Pedagogiczna” 2022, R. 7, nr 1.
Mikos S., Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Warszawa 1971.
Morze polskie i Pomorze w pieśni, zebrał, ułożył oraz słowem wstępnem i objaśnieniami zaopatrzył W. Pniewski, Gdańsk 1931.
Pelczar M., Dr Franciszek Kręcki, „Dziennik Bałtycki” 20.04.1946, nr 110 (327).
Pniewski W., Pomorze i Bałtyk w polskiej literaturze pięknej. Przegląd bibliograficzny, „Rocznik Gdański” 1928–1929, t. 2–3.
Pniewski W., Przegląd literatury kaszubskiej, „Rocznik Gdański” 1928–1929, t. 2–3.
Pniewski W., Co mówią o Kaszubach niemieccy powieściopisarze i poeci, „Gryf ” styczeń–marzec 1933, R. 9, nr 2.
Polak H., Szkolnictwo i oświata polska w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Gdańsk 1978.
Romanow A., Polacy w Gdańsku w latach 1815–1939, Tożsamość miejsca i ludzi. Gdańszczanie i ich miasto w perspektywie historyczno‑socjologicznej, red. M. Dymnicka, Z. Opacki, Warszawa 2003.
Rzymek A., Biografia rekonstrukcyjna Władysława Pniewskiego z orientacją na resilience, „Rocznik Gdański” 2018, t. 57–58.
Sziling J., Męczeństwo – służba – walka. Duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), Toruń 2019.
Sprawa traktowania ludności byłych polskich obszarów z rasowo‑politycznego punktu widzenia, „Biuletyn Głownej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1948, t. 4.
Stępniak H., Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939), Gdańsk 1991.
Śliziński J., Ze stosunków literackich czesko‑kaszubskich, „Rocznik Gdański” 1956/1957, t. 15–16.
Uhma S., Jeszcze raz o zbrodniach niemieckich na polskich jeńcach wojennych z kampanii 1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1961, nr 2 (19).
Wodzicki R., Wspomnienia. Gdańsk–Warszawa–Berlin 1928–1939, Warszawa 1972.
Zwarra B., Wspomnienia gdańskiego bówki, Gdańsk 1984, t. 1.a
Information: Yearbook of Gdańsk, 2023, LXXXIII (83), pp. 62 - 81
Article type: Original article
Titles:
Muzeum Stutthof w Sztutowie
Published at: 2023
Article status: Open
Licence: CC BY
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
Polish