FAQ

Mieczysław Białynia-Rzepecki i Tadeusz Antoni Esman Przyczynek do charakterystyki kadry kierowniczej archiwów państwowych w okresie międzywojennym

Publication date: 2019

Archival and Historical Review, 2019, Vol. VI, pp. 73 - 95

https://doi.org/10.4467/2391-890XPAH.19.004.14933

Authors

,
Robert Degen
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3467-9341 Orcid
All publications →
Krzysztof Syta
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-9466-1525 Orcid
All publications →

Titles

Mieczysław Białynia-Rzepecki i Tadeusz Antoni Esman Przyczynek do charakterystyki kadry kierowniczej archiwów państwowych w okresie międzywojennym

Abstract

Artykuł przedstawia Mieczysława Białynię Rzepeckiego i Tadeusza Esmana, kierowników bydgoskiego oddziału Archiwum Państwowego w Poznaniu. Wykorzystano publikowane materiały biograficzne i wyniki kwerendy w archiwach Bydgoszczy i Poznania. Portrety obu archiwistów udało się nieco rozbudować, a ich aktywność umieścić na tle działalności innych kierowników międzywojennych terenowych archiwów państwowych. Wśród kierowników terenowych archiwów państwowych okresu międzywojennego Białynia- Rzepecki i Esman należeli do najmniej licznej grupy pochodzącej z terytorium byłego zaboru pruskiego. Reprezentowali różne generacje archiwistów. Pierwszy, jak co szósty kierownik zaczynał pracę w służbie archiwalnej po sześćdziesiątce, Esman – jak co piąty – przed trzydziestką. Różniło ich wykształcenie, które Białynia-Rzepecki zakończył prawdopodobnie na maturze, a Esman – jak większość szefów archiwów – legitymował się dyplomem uniwersyteckim w zakresie historii. Nie miało to większego wpływu na ich dorobek publikacyjny, choć Esman znalazł się wśród 54 proc. kierowników, którzy przed wojną wydali prace naukowe. Obaj bydgoszczanie, jak większość międzywojennych archiwistów, byli aktywnie społecznie i angażowali się w działalność towarzystwa naukowych.


Mieczysław Białynia-Rzepecki and Tadeusz Antoni Esman. Managerial staff in state archives in the years 1918–1939 — an introduction

Among the field managers working in state archives in the interwar period, Białynia-Rzepecki and Esman belonged to the smallest group coming from the territory of the former Prussian partition. They represented two different generations of archivists: the former started working in archival services after he had turned sixty (just like 18% of managers), while the latter (like 20% of managers) — before he turned thirty. They also had different education: Białynia-Rzepecki finished his at high school, while Esman (like most managers working in archives) had a university degree in history. This had no real impact on how many papers they published, though it was Esman who was in a group of 54% of managers who had published scientific works before the war. They both came from Bydgoszcz and like most archivists in the interwar period they were socially active and involved in the life of scientific societies.

Keywords: state archives in Poland, State Archive in Poznań, State Archive in Bydgoszcz, state archive staff, state archive management, Białynia-Rzepecki Mieczysław, Esman Tadeusz

References

Archiwalia

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy:

Akta miasta Bydgoszczy 1559–1945 [1946–1950], seria Zarząd Miejski w Bydgoszczy 1920–1939, Kartoteka ewidencji ludności.

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Bydgoszczy 1924–1939, sygn. 3, 4a, 11, 39, 62.

Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Bydgoszczy [1938] 1945–1983, sygn. 113, 121.

Archiwum dr Anny Perlińskiej dyrektora Archiwum Państwowego w Bydgoszczy [1903] 1921–2005, sygn. 253.

Spuścizny i kolekcje rodzinne w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy – zbiór szczątków zespołów 1769–2015, sygn. 366.

Archiwum zakładowe AP w Bydgoszczy, sygn. 2/54.

Archiwum Państwowe w Poznaniu:

Akta miasta Poznania 1254–1945, sygn. 14385.

Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu:

sygn. 103b/577.

Biblioteka Kórnicka PAN:

Teki Dworzaczka, reg. 59315-59317, 59319 i 59330, http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html (dostęp: 25.09.2019).

Literatura

Archiwum Państwowe w Poznaniu w latach 1919–1926, Kronika, pod red. W. Ł opacińskiego, „Archeion” 1928, t. 4, s. 145–161.

Bielińska M., Balzer Oswald, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 29–30.

Cieślak F., Białkowski Leon, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 37–39.

Degen R., Syta K., Archiwum byłej Komisji Generalnej dla Wielkopolski i Pomorza w latach 1920–1924. Przyczynek do genezy bydgoskiego archiwum państwowego [w druku].

Deruga A., Sprawozdanie z działalności Koła Historyków Słuchaczy USB w Wilnie w latach 1923–1933, [w:] Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1923–1933, Wilno 1933, s. 355–367.

Esman T., Akta zachodnio-pruskich registratur Komisji Generalnej w Bydgoszczy jako źródło do dziejów wsi Pomorza Gdańskiego, „Zapiski Historyczne” 1956, t. 22, nr 1–3, s. 232–248.

Esman T., Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, „Dzisiejsze Pomorze” 1946, nr 10(24), s. 1–4.

Esman T., Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu”1947, t. 13, z. 1–4, s. 73–78.

Esman T., [Archiwum Państwowe w Bydgoszczy], „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1954, t. 13, s. 438–440.

Esman T., Bydgoszcz na tle wypadków 1846 r., „Arkona” 1947, nr 5–6, s. 10–11; 1947, nr 7, s. 19.

Esman T., Dzieje archiwum miejskiego, [w:] Bydgoszcz. Historia, kultura, życie gospodarcze, Gdynia 1959, s. 283–294.

Esman T., Esman Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 6, pod red. nacz. W. Konopczyńskiego, Kraków 1948, s. 296–297.

Esman T., Jan Wilhelm Kassyusz. Zarys biografii na tle życia Wielkopolski w pierwszej połowie XIX wieku, „Strażnica Zachodnia” 1926, r. 5, nr 1, s. 28–61.

Esman T., Kilka uwag o badaniu historii Bydgoszczy, [w:] Bydgoszcz. Historia, kultura, życie gospodarcze, Gdynia 1959, s. 60–61.

Esman T., Uzupełnienie życiorysu Jana Wilhelma Kassyusza, „Kronika Miasta Poznania” 1938, r. 16, nr 2, s. 186–199.

Esman T. [i in.], Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, „Archiwalny Biuletyn Informacyjny” 1954.

Guldon R, Bazylewski Ludwik, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. II: 1906–2001, pod red. B. Woszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 32–33.

Guldon R., Głazek Józef Lucjan, [w:], Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. II: 1906–2001, pod red. B. Woszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 54.

Kamiński A., Barwiński Eugeniusz, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 34–36.

Kamiński A., Duda Franciszek, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 56–57.

Karwasińska J., Kozłowska-Studnicka Janina, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 114–116.

Kisiel H., Prawdzik Władysław, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 174–175.

Kozłowska-Studnicka J., Katalog rękopisów polskich (poezyj), wywiezionych niegdyś do Cesarskiej Biblioteki Publicznej, znajdujących się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, Kraków 1929.

Kozłowska-Studnicka J., Likwidacja Uniwersytetu Wileńskiego w świetle korespondencji urzędowej, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. 1: Z dziejów dawnego uniwersytetu, Wilno 1929, s. 405–419.

Kozłowska-Studnicka J., Materiały do sprawy Michała Wołłowicza 1833 r., „Ateneum Wileńskie” 1923, z. 3–4, s. 540–568. Kozłowska-Studnicka J., Rzut oka na grodzieńskie materiały o powstaniu listopadowem, „Archeion ” 1930, t. 8, s. 147–162.

Kozłowska-Studnicka J., Zabory mienia Uniwersytetu Wileńskiego przez Rosję (1832–1842), [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. I: Referaty, Lwów 1925, Sekcja III, s. 1–5, 1 nlb.

Kotewicz R. i red., Próchnik Adam Feliks, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. II: 1906–2001, pod red. B. Woszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 149–151.

Kotewicz R. i red., Świątkowski Ignacy, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. II: 1906–2001, pod red. B. Woszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 182.

Kutta J., Białynia-Rzepecki Mieczysław (1962–1927), archiwista, [w:] Bydgoski słownik biograficzny, pod red. J. Kutty, Bydgoszcz 1994, s. 28–29.

Kutta J., Essman (Esman) Tadeusz Antoni (1903–1987), historyk, archiwista, działacz społeczny, [w:] Bydgoski słownik biograficzny, pod red. J. Kutty, Bydgoszcz 1994, s. 43–45.

Kwiatek J., Spór o model gimnazjum w XIX-wiecznej niemieckiej myśli pedagogicznej, „Cieszyński Almanach Pedagogiczny” 2012, nr 1, s. 36–62.

Makowska A., Ryszewski B., Zarys dziejów Archiwum Państwowego w Kielcach (Z okazji czterdziestolecia), „Archeion” 1963, t. 39, s. 45–62.

Małachowski M., Królewskie Gimnazjum Fryderyka Wilhelma, [w:] Encyklopedia Bydgoszczy, t. 2, pod red. W. Jastrzębskiego, Bydgoszcz 2017, s. 301–302.

Małachowski E., Miejskie Gimnazjum Realne, [w:] Encyklopedia Bydgoszczy, t. 2, pod red. W. Jastrzębskiego, Bydgoszcz 2017, s. 311.

Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań 2006.

Mamczak-Gadkowska I., Paczkowski Józef, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 161–164.

Papierowski J., Stefański J., Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, t. II, Płock 2007, s. 151, 724.

Perlińska A., Białynia-Rzepecki Mieczysław, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 39–40.

Piekarski T., Rutski Welamin Stefan, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. III: 1835–2015, pod red. E. Rosowskiej, Warszawa 2017, Warszawa 2017, s. 209.

Pierwsze miesiące okupacji hitlerowskiej w Bydgoszczy w świetle źródeł niemieckich, wyd. T. Esman, W. Jastrzębski, Bydgoszcz–Poznań 1967.

Pogorzelska I., Historia Archiwum Państwowego w Kielcach, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne” 2012, t. 1, s. 17–34.

Pogorzelska I., 90 lat Archiwum Państwowego w Kielcach, „Z Dziejów Miasta i R egionu. Rocznik Oddziału PTH w Skarżysku-Kamiennej” 2014, r. 5, s. 83–106.

Raciborski J., Bibljografja Łodzi, za lata 1928–1929–1930, „Rocznik Łódzki” 1931, t. 2, s. 419–507.

Raciborski J., Bibljografja Łodzi za lata 1931–1932, „Rocznik Łódzki” 1933, t. 3, s. 355–418.

Raciborski J., Dawny ratusz łódzki, „Rocznik Łódzki” 1928, t. 1, s. 191–212.

Raciborski J., Monografja Kalisza, cz. 1, Kalisz 1912.

Radtke I., Kaczmarczyk Kazimierz, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 93–95.

Radziwonowicz T., O powstaniu i działalności Archiwum Państwowego w Suwałkach (1921–1926), „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2006, t. 6, s. 65–75.

Rokoszny J., Karol Frycz, Warszawa 1913.

Rokoszny J., Pamiątki Sandomierza. Ludzie i rzeczy, b.m.w. 1913.

Rokoszny J., W sprawie archiwów biur urzędowych, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r., t. I: Referaty, Lwów 1925, Sekcja VI B, s. 2.

Romaniuk M., Esman Tadeusz, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. III: 1835–2015, pod red. E. Rosowskiej, Warszawa 2017, s. 70–72.

Ryńca M., Suleja W., Studnicki (Gizbert-Studnicki) Wacław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 45, pod red. nacz. A. R omanowskiego, Warszawa–Kraków 2007, s. 121–125.

Sekcja VII. Nauczanie historii, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r. Protokoły, wyd. K. Tyszkowski, Lwów 1927, s. 147–152.

Sierocka-Pośpiech M., Milewski Czesław, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. III: 1835– 2015, pod red. E. Rosowskiej, Warszawa 2017, s. 153–154.

Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych. Rok 1927, red. W Ł opaciński, „Archeion” 1929, t. 5, s. 44 (Działu Urzędowego).

Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych Rok 1928, red. W. Ł opaciński, „Archeion” 1930, t. 6–7, s. 31, 41–42, 55 (Działu Urzędowego).

Statuty i przywileje cechów bydgoskich z lat 1434–1779, wyd. T. Esman, Z. Guldon, Bydgoszcz– Łódź 1963.

Szczepaniak E., Witkowski Marian, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. II: 1906–2001, pod red. B. Woszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 193.

Tadeusz Esman (1903–1987), „Kalendarz Bydgoski na rok 1989”, r. 22, s. 186–187.

Tadeusza Esmana wspomnienia o Bydgoszczy, cz. 1, wybór i oprac. J. E sman, M. R omaniuk, „Kronika Bydgoska” 2007, t. 29, s. 429–469.

Tomczak A., Mienicki Ryszard, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 144–146.

Trojanowska M., Ptaszycki Stanisław, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 178–180.

Wasiak J., Raciborski-Rawita Józef, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 183–184.

Wójcik W., Rokoszny Józef ks., [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I: 1918–1984, pod red. M. Bielińskiej, I. Janosz-Biskupowej, Warszawa–Łódź 1988, s. 185–186.

Wykaz członków IV. Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu w dniach od 6 do 8 grudnia 1925 r., [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 grudnia 1925 r. Protokoły, wyd. K. Tyszkowski, Lwów 1927, s. 252.

Information

Information: Archival and Historical Review, 2019, Vol. VI, pp. 73 - 95

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Mieczysław Białynia-Rzepecki i Tadeusz Antoni Esman Przyczynek do charakterystyki kadry kierowniczej archiwów państwowych w okresie międzywojennym

English:

Mieczysław Białynia-Rzepecki and Tadeusz Antoni Esman. Managerial staff in state archives in the years 1918–1939 — an introduction

Authors

https://orcid.org/0000-0003-3467-9341

Robert Degen
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3467-9341 Orcid
All publications →

Nicolaus Copernicus University in Toruń
Poland

https://orcid.org/0000-0002-9466-1525

Krzysztof Syta
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-9466-1525 Orcid
All publications →

Nicolaus Copernicus University in Toruń
Poland

Published at: 2019

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Robert Degen (Author) - 50%
Krzysztof Syta (Author) - 50%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish