FAQ

Zakłady (dépôts) dla emigrantów polskich w Châteauroux i departamencie Indre w latach 1831–1833

Publication date: 31.03.2020

History Notebooks, 2020, Issue 147 (1), pp. 37 - 61

https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.003.12457

Authors

Jerzy Kuzicki
University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand
https://orcid.org/0000-0002-3088-8894 Orcid
All publications →

Titles

Zakłady (dépôts) dla emigrantów polskich w Châteauroux i departamencie Indre w latach 1831–1833

Abstract

Refugee depots for Polish emigrants in Châteauroux and Indre department in the years 18311833

In the article the author presents the setting up and operation of refugee depots (Fr. dépôts) in the Indre department for Polish emigrants who arrived in France after the fall of the November Uprising. The refugee depot in Châteauroux was one of the several depots founded by the French government. It was intended for civil exiles. The other camps for military refugees were set up in Avignon, Lunel, Besançon, Bourges, Lons-le-Saunier, Salins and Dijon. From the beginning of August 1832 till August 1833, the French authorities directed civilians to cities of Indre: Châteauroux – the capital of the department, as well as Issoudun, Levroux, La Chatre, Argenton, Buzançais, Chatillon, Saint Benoit, and La Blanc. The author establishes that in that period of time, 634 Polish refugees went through the camps of the Indre department. Most of them were students (from the Vilnius University), young officials and members of free professions. They came from the pre-partition areas of the former Polish-Lithuanian Commonwealth (Lithuania, Volhynia and Podolia). Despite the restrictive policy of the administration and the fact that they stayed in the French province, the Poles engaged in the social and political life of emigration. They participated actively in democratic and educational organizations of the Great Emigration. In many cases, by their own determination, they went to study and obtained aducation at French universities and technical universities. The article is based on sources from the Indre Department Archives in Châteauroux, archives of the Defense Historical Service in Vincennes, the National Archives in Paris, the Polish Library in Paris, the Princes Czartoryski Library in Krakow, and academic studies.

References

Źródła archiwalne

Archiwum departamentu Indre w Châteauroux (Archives départementales de l’Indre, Châteauroux, ADCh)

M 3290, Liste nominative des Membres de Société Démocratique Polonaise.

M 3292, Réfugiés polonais, enrôlement de Polonais pour l’expédition projetée par le général Bem (instructions, correspondance, subsides), 1833.

M 3293, Administration générale, 1832, Département de l’Indre. Contrôle des Polonais. Réfugiés envoyés en résidence dans ce departement; Liste des passagers Polonais arrivés en rivierre de Bordeaux sur le naviere Prussien la Vigilante mouillé en rade de Pauillac le 11 auot 1832. Movité à Bordeaux les passagers débarqués et remis à la disposition du département de la guerre le…

M 3294, Réfugiés Polonais. Pièces et correspondance concernant les 160 réfugiés dirigés de Bordeaux sur Chateauroux et leur repartetion dans le départiens, Aout 1832.

M 3295, Souspréfecture de La Chate au Préfet de l`Indre, La Chatre, 19, 24 IX 1832.

M 3296, Département de l’Indre. Etat nominatif des Réfugiés Polonais en résidence dans la Ville de Levroux; Département de l’Indre. Etat nominatif des Réfugiés Polonais en résidence dans la Ville de Issoudun; Département de l`Indre. Etat nominatif des Réfugiés Polonais en résidence dans la Ville de St. Benoit; Réfugiés polonais, listes nominatives des réfugiés résidant dans divers centres de l`Indre (Argenton, La Balanc, Châteauroux…), 1833.

M 3299, Le maire de Levroux à Monsieur la Préfet de l’Indre, Levroux, 22 VIII, 19 X 1832; Ville de Châteauroux. Réfugiés Polonais. Etat des réfugiés polonais qui…, 18 X 1832.

M 3302, Ministère de l’Intérieur au Préfet de l’Indre, Paris, 15 X 1832.

M 3342, Administration générale, Châteauroux. Etat nominatif des Réfugiés Polonais.

M 3349, Département de l’Indre. Contrôle nominatif et particulier des Réfugiés Polonais subventionnés au 1er Octobre 1848.

M 3351, Département de l’Indre. Contrôle nominatif des Réfugiés Polonais subventionnés au 23 Septembre 1851; Département de l`Indre. Contrôle nominatif et particulier des Réfugiés Polonais subventionnés au 1er Octobre 1851.

Archiwum Ministerstwa Obrony Francji w Vincennes (Service Historique de l’Armée de Terre, SHAT)

XL 47-48, Réfugiés polonais: affaires générales (1832–1844).

Archiwum Narodowe w Paryżu (Archives Nationales Paris – AN)

BB 18 – 1217 – Dossier 9290/A 7. Agitation à Châteauroux causée par le projet d’enrôlement de réfugiés polonais au service de Dom Pedro. Juillet 1833.

Biblioteka Czartoryskich w Krakowie (BCz)

rkps 562, Spisy emigrantów polskich. Spisy emigrantów polskich w poszczególnych zakładach.

rkps 5332 IV, Akta Polaków w zakładach Avignon, Besançon i Bourges. Lata 1832–1833.

Biblioteka Polska w Paryżu (BPP)

rkps 413, t. IV, Dziennik Piotra Kopczyńskiego.

rkps 565, Lista emigrantów z Châteauroux.

rkps 612, Akta kasy 1832–1834, Archiwum Towarzystwa Pomocy Naukowej.

Źródła drukowane

Janowski J.N., Notatki autobiograficzne 1803–1853, przygotowanie do druku, wstęp i przypisy M. Tyrowicz, Wrocław 1950.

Zdanie sprawy z czynności emigracji polskiej w Szwajcarii, [Paryż 1833].

Zdanie sprawy z czynności Komitetu Narodowego Polskiego od 15 kwietnia do końca września 1832 przed Ogółem Paryskim złożone, [Paryż 1832].

Zdanie sprawy z czynności Komitetu Narodowego Polskiego od końca września 1832 przed ziomkami w tułactwie będącymi, [Paryż 1832].

Prasa

„Dziennik Narodowy”, 19 VI 1841, nr 12.

„Pielgrzym Polski”. Pismo polityczne i literackie, Paryż 1833.

[Pismo Wzajemnego Oświecania się], Stepak Wojciech, 1833, nr 6.

Opracowania

Bielecki R., Polacy w Legii Cudzoziemskiej 1831–1879, Warszawa–Łódź 1992.

Bielecki R., Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. I–III, Warszawa 1995–1998.

Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837. Materiały z archiwów francuskich, Warszawa–Łódź 1986.

Biographie des hommes du jour industriels, conseillers-d’État…, t. V, p. II, par G. Sarrut, B. Saint-Edme, Paris 1853.

Chudzio H., Egipt w idei legionowej Wielkiej Emigracji, Kraków 2014.

Corbes H., Les émigrés polonais dans les Côtes-du-Nord de 1833 à 1870, „Société d’émulation des Côtes-du-Nord” 1970, s. 80–97.

Dupeux G., Les migrations internationales de la fin du XVIII e siècle à nos jours, Paris 1980.

Fauconneau-Dufresne, Histoire de Déols et de Chateauroux par le Dr…, Chateauroux 1878.

Feduszka J., Powstanie listopadowe na Litwie i Żmudzi, „Teka Komitetu Historycznego Oddziału Lubelskiego PAN” 2004, z. 1, s. 110–160.

Gadon L., Emigracja polska. Pierwsze lata po upadku powstania listopadowego, t. I–III, Kraków–1902.

Gerber R., Słownik Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831. Słownik biograficzny, Wrocław 1977.

Gouy J.-C., Les réfugiés polonais au Puy après l’insurrection de 1830, „Cahiers d’Histoire” 1979, no. 3, s. 78–87.

Harismendy P., Les réfugiés politiques en Bretagne (1830–1848), „Annales de Bretagne et des Pays de l’Ouest” 2002, t. 109, no. 4, s. 41–58.

Hass L., „Diaspora” polskiego wolnomularstwa (1821–1908), „Przegląd Historyczny” 1971, t. 62/2, s. 197–224.

Histoire des villes de France avec une introduction generale pour chaque Artstide Guilbert…, t. IV, Paris 1845.

Janowski L., Słownik bio-bibliograficzny dawnego Uniwersytetu Wileńskiego, Wilno 1939.

Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, Toruń 1966.

Kalembka S., Wielka Emigracja 1831–1863, Toruń 2003.

Karpińska A., Zakład emigracyjny w Besançon, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1985, t. 28, s. 184–197.

Karpińska M., Sejm polski na emigracji 1832–1848. Problemy i pytania badawcze [w:] Wokół powstania listopadowego. Zbiór studiów, red. H. Chudzio, J. Pezda, Kraków 2014, s.

Kasznik A., Między Francją a Algierią. Z dziejów emigracji polskiej, 1832–1856, Wrocław–Kraków 1977.

Konarska B., Polskie drogi emigracyjne. Emigranci polscy na studiach we Francji 1832–1848, Warszawa 1986.

Kuk L., Wielkie zakłady emigracji w latach 1832–1833. Rys historyczno-statystyczny [w:] Rozprawy z dziejów XIX i XX wieku przygotowane dla uczczenia pamięci Profesora Witolda Łukaszewicza, red. S. Kalembka, Toruń 1978, s.

Kuzicki J., Duchowni – uczestnicy powstania listopadowego w tzw. wielkich zakładach (dépôts) we Francji w latach 1831–1833 [w:] Wschodnie i zachodnie szlaki migracji Polaków. Ślady działalności kulturalnej, red. P. Kraszewski, M. Lachowicz, T. Nakoneczny, Poznań 2017, s. 46–53.

Kuzicki J., Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831–1863), Rzeszów 2014.

Lewak A., Czasy Wielkiej Emigracji [w:] Polska, jej dzieje i kultura, t. III, Warszawa 1934, s.

Micewski B., Semenenko Piotr [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 36, Warszawa–Wrocław–Kraków 1995–1996, s. 220.

Mondonico-Torri C., Les réfugiés en france sous la monarchie de juillet: l’impossible statut, „Revue d’histoire moderne et contemporaine” 2000, no. 47(4), s. 731–745.

Noiriel G., Le creuset français. Histoire de l’immigration, XIXe-XXe siècles, Paris 1988.

Nowak J., Zakłady (dépôts) [w:] Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii, t. V, red. K. Dopierała, Toruń 2005, s. 376.

Owsińska A., La politique du gouvernement fraçais vis-à-vis des Polonais et de la Question polonaise durant les années 1832–1835 [w:] Pologne. L’Insurrection de 1830–1831, sa réception en Europe, textes réunis par D. Beauvois, Lille–Wrocław 1982, s. 115–119.

Pezda J., Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831–1848, Kraków 2003.

Pierre-Henry, Histoire des préfets. Cent cinquante ans d’administration provinciale 1800–1850, Paris 1950.

Réchaussat P., Histoire et légendes de Levroux par…, Chateauroux 1923.

Rederowa D., Polski emigracyjny ośrodek naukowy we Francji w latach 1831–1872, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.

Sawrymowicz E., O „zakładzie” emigracji polistopadowej w Besançon, „Przegląd Humanistyczny”, R. 23, 1979, nr 9, s. 117–126.

Słownik krzemieńczan 1805–1832, wstęp i oprac. W. Piotrowski, Piotrków Trybunalski 2005.

Sokolnicki M., Les origines de l’émigration polonaise en France 1831–1832, Paris 1910.

Sokołowska S., Młoda Polska. Z dziejów ugrupowań demokratycznych Wielkiej Emigracji, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.

Szmyt A., Udział uczniów i absolwentów Liceum Krzemienieckiego w powstaniu listopadowym [w:] Wokół powstania listopadowego. Zbiór studiów, red. H. Chudzio, J. Pezda, Kraków 2014, s. 207–225.

Tarkowska E., W drodze do departamentu Côtes-du-Nord, „Meritum” 2016, t. VIII, s. 145–166.

Tokarz W., Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1993.

Wencel-Kalembkowa U., Działalność gen. Józefa Dwernickiego na emigracji w latach 1832–1848, Warszawa–Poznań–Toruń 1978.

Witkowska A., Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków, Gdańsk 1997.

Zdrada J., Wielka Emigracja po powstaniu listopadowym (seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, z. III/46), Warszawa 1987.

Ziółek J., Powstanie listopadowe na Litwie [w:] Powstanie listopadowe 1830–1831, red. W. Zajewski, Warszawa 1990.

Żurawski vel Grajewski R.P., Polskie emigracje 1831–1918 [w:] Historie Polski w XIX wieku, t. IV, red. A. Nowak, Warszawa 2015, s. 121–122.

Information

Information: History Notebooks, 2020, Issue 147 (1), pp. 37 - 61

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Zakłady (dépôts) dla emigrantów polskich w Châteauroux i departamencie Indre w latach 1831–1833

English:
Refugee depots for Polish emigrants in Châteauroux and Indre department in the years
1831–1833

Authors

https://orcid.org/0000-0002-3088-8894

Jerzy Kuzicki
University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand
https://orcid.org/0000-0002-3088-8894 Orcid
All publications →

University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand

Published at: 31.03.2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Jerzy Kuzicki (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish