Tymczasowa siedziba władz Generalnego Gubernatorstwa. Łódź jako okupacyjny ośrodek administracyjny i siedziba Hansa Franka jesienią 1939 roku

Marcin Przegiętka

Tymczasowa siedziba władz Generalnego Gubernatorstwa. Łódź jako okupacyjny ośrodek administracyjny i siedziba Hansa Franka jesienią 1939 roku

Publication date: 28.03.2022

History Notebooks, 2022, Issue 149 (1), pp. 147 - 167

https://doi.org/10.4467/20844069PH.22.008.14621

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Tymczasowa siedziba władz Generalnego Gubernatorstwa. Łódź jako okupacyjny ośrodek administracyjny i siedziba Hansa Franka jesienią 1939 roku

Abstract

Temporary administrative seat of the General Government: Łódź as the administrative centre of the German occupation and headquarters of Hans Frank in autumn 1939

As soon as the German military authority established temporary administration for the occupied Polish area in September 1939, its main administrative centre was located in Łódź. The decision was made in accordance with Hitler’s will in order to degrade the status of Warsaw. Łódź was the headquarters of Chief of Administration Hans Frank, who was personally appointed by Hitler and later, after 26 October, became Governor-General. His headquarters still remained in Łódź after the establishment of the General Government (at the end of October and at beginning of November). It was there that he made his firsts decisions concerning the entire area of the General Government. Hans Frank only moved to Krakow on 7 November.

Keywords

Generalne Gubernatorstwo, niemiecka okupacja, II wojna światowa; General Government, German occupation, World War II

General Government, German occupation, World War II

References

Download references

Źródła archiwalne

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

IPN GK 675/2, Dowódca SS i Policji Dystryktu Radomskiego, Odpis pisma RFSS, H. Himmlera, do generalnego gubernatora H. Franka i HSSPF F.W. Krügera, 1 XI 1939 r.

IPN GK 196/261, Najwyższy Trybunał Narodowy, Notatka J. Bühlera, Łódź, 27 X 1939 r.

IPN GK 94/II/64, Rząd Generalnego Gubernatorstwa, Zarządzenie nr 1 szefa administracji przy dowódcy wojskowym w Krakowie, 14 X 1939 r.

IPN GK 98/1, Urząd Dystryktu Krakowskiego, Zarządzenie nr 15 szefa dystryktu krakowskiego, 2 XI 1939 r.

Archiwum Państwowe w Łodzi

Szef Zarządu Cywilnego Okręgu Wojskowego w Łodzi

2, 32

Bundesarchiv Bayreuth

Berichte über die Tätigkeit der deutschen Verwaltung in den annektierten und okkupierten Gebieten Polens, auch des Baltikums und der Sowjetunion 1939–1945

Ost-Dok. 13/237

Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde (BArch)

Hauptamt Ordnungspolizei

R 19/405

R 19/454

Polizeidienststellen in Polen

R 70-Polen/1

Reichssicherheitshauptamt

R 58/825

SS-Führerpersonalakten

SSO/218A

Bundesarchiv-Militärarchiv Freiburg im Breisgau

Oberbefehlshaber des Heeres

RH 1/58

Hoover Institution Archives, Stanford (CA)

73058 (Dziennik F.W. Krügera)

Źródła opublikowane

Die Berichte der Einsatzgruppen aus Polen 1939. Vollständige Edition, Hg. S. Lehnstaedt, J. Böhler, Berlin 2013.

Das Diensttagebuch des deutschen Generalgouverneurs in Polen 1939–1945, Hg. W. Präg, W. Jacobmeyer, Stuttgart 1975.

Działalność Einsatzgruppen Policji Bezpieczeństwa na ziemiach polskich w 1939 r. w świetle dokumentów, oprac. K. Leszczyński, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1971, t. XXII.

„Führer-Erlasse 1939–1945“. Edition sämtlicher überlieferter, nicht im Reichsgesetzblatt abgedruckter, von Hitler während des Zweiten Weltkrieges schriftlich erteilter Direktiven aus den Bereichen Staat, Partei, Wirtschaft, Besatzungspolitik und Militärverwaltung, Hg. M. Moll, Stuttgart 1997.

Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1939–1945, oprac. S. Płoski, t. 1, Warszawa 1970.

Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce, cz. 1: Ziemie „wcielone”, Poznań 1952.

Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce, cz. 2: Generalna Gubernia. Wybór dokumentów i próba syntezy, Poznań 1958.

Das Recht des Generalgouvernements, Hg. A. Weh, Krakau 1940.

Rok 1939 w dzienniku Hansa Franka, oprac. P. Kosiński, tłum. V. Grotowicz, Warszawa 2019.

Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal, t. 26: Documents and other Material in Evidence. Numbers 405-PS to 1063 (d)-PS, Nürnberg 1947.

Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal, t. 30: Documents and other Material in Evidence. Numbers 2239-PS to 2582-PS, Nürnberg 1948.

Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistische Deutschland 1933–1945, Bd. 4: Polen, September 1939–Juli 1941, Hg. K.-P. Friedrich, A. Löw, München 2011.

Prasa i dzienniki urzędowe

„Deutsche Lodzer Zeitung” 1939

„Dziennik Rozporządzeń dla Obszarów Okupowanych w Polsce” 1939

„Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów” 1939

„Gazeta Łódzka” 1939

„Goniec Krakowski” 1939

„Ilustrowany Kuryer Codzienny” 1939

„Soldaten-Zeitung der Schlesischen Armee” 1939

„Soldaten-Zeitung für den Militärbezirk Lodz” 1939

„Warschauer Zeitung” 1939

Dzienniki i wspomnienia

Frank H., Im Angesicht des Galgens. Deutung Hitlers und seiner Zeit auf Grund eigener Erlebnisse und Erkenntnisse, Neuhaus bei Schliersee 1955.

Goebbels J., Dzienniki, t. 2, oprac. i tłum. E.C. Król, Warszawa 2013.

Landau L., Kronika lat wojny i okupacji, t. 1: Wrzesień 1939–listopad 1940, oprac. Z. Landau, J. Tomaszewski, Warszawa 1962.

Szyszko-Bohusz A., Wawel pod okupacją niemiecką. Wspomnienia z lat 1939–1945, „Rocznik Krakowski”, R. XXXI, 1949–1957 (Kraków w latach okupacji 1939–1945. Studia i materiały).

Literatura

Aly G., „Endlösung“. Völkerverschiebung und der Mord an den europäischen Juden, Frankfurt am Main 1995.

Bednarek M., Kraków „stolica” Generalnego Gubernatorstwa [w:] M. Bednarek, E. Gawron, G. Jeżowski, B. Zbroja, K. Zimerer, Kraków. Czas okupacji 1939–1945, Kraków 2012.

Berenstein T., Rutkowski A., Niemiecka administracja wojskowa na okupowanych ziemiach polskich (1 września–25 października 1939 r.), „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i Studia z Okresu II Wojny Światowej” 1962, t. VI, s. 53–55 (45–57).

Bojanowski T., Łódź pod okupacją niemiecką w latach II wojny światowej (1939–1945), Łódź 1992.

Borejsza J.W., Śmieszne sto milionów Słowian. Wokół światopoglądu Adolfa Hitlera, Gdańsk 2016.

Böhler J., Mallmann K.-M., Matthäus J., Einsatzgruppen w Polsce, tłum. E. Ziegler-Brodnicka, Warszawa 2009.

Broszat M., Nationalsozialistische Polenpolitik 1939–1945, Stuttgart 1961.

Ceran T., Ustanowienie okupacji niemieckiej, zmiany prawno-ustrojowe [w:] Po jednej i drugiej stronie linii Ribbentrop-Mołotow. Okupacja niemiecka i sowiecka ziem polskich w latach 1939–1941 w porównaniu, t. 1, red. S. Kalbarczyk, M. Przegiętka, Warszawa 2020.

Chwalba A., Okupacyjny Kraków w latach 1939–1945, Kraków 2002.

Cygański M., Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi, Łódź 1965.

Eisenblätter G., Grundlinien der Politik des Reichs gegenüber dem Generalgouvernement 1939–1945, Frankfurt am Main 1969.

Koll J., Arthur Seyß-Inquart und die deutsche Besatzungspolitik in der Niederlanden (1940–1945), Wien–Köln–Weimar 2015.

Konieczny A., Organizacja gestapo na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy w latach 1939–1945, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, R. XXX, 2008.

Lesiakowski K., Początki okupacji hitlerowskiej w Łodzi na łamach polskojęzycznej „Gazety Łódzkiej” (wrzesień–listopad 1939 r.) [w:] Łódź w 1939 roku. Studia i szkice, red. T. Toborek, P. Waingertner, Łódź 2011.

Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1, Warszawa 1970.

Mączyński M., Organizacyjno-prawne aspekty funkcjonowania administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego dla zajętych obszarów polskich w latach 1939–1945 ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa jako stolicy Generalnego Gubernatorstwa, Kraków 2012.

Młynarczyk J.A., Polityka okupacyjna Wehrmachtu w Polsce w pierwszych tygodniach wojny (wrzesień–październik 1939 r.), „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2012, t. 22(3).

Patin N., Krüger. Un bourreau ordinaire, Paris 2017.

Pischel W., Die Generaldirektion der Ostbahn in Krakau 1939–1945. Ein Beitrag zur Geschichte der deutschen Eisenbahnen im zweiten Weltkrieg, „Archiv für Eisenbahnwesen”, R. 74, 1964, z. 1.

Pohl D., Von der „Judenpolitik“ zum Judenmord. Der Distrikt Lublin des Generalgouvernements 1939–1944, Frankfurt am Main 1993.

Przegiętka M., Polska z perspektywy Berlina [w:] Po jednej i drugiej stronie linii Ribbentrop-Mołotow. Okupacja niemiecka i sowiecka ziem polskich w latach 1939–1941 w porównaniu, t. 1, red. S. Kalbarczyk, M. Przegiętka, Warszawa 2020.

Schenk D., Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, tłum. K. Jachimczak, Kraków 2009.

Schenk D., Krakauer Burg. Wawel jako ośrodek władzy generalnego gubernatora Hansa Franka w latach 1939–1945, tłum. P. Zarychta, Kraków 2013.

Wolf G., Ideologie und Herrschaftsrationalität. Nationalsozialistische Germanisierungspolitik in Polen, Hamburg 2012.

Wroński T., Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974.

Wroński T., Ziemia krakowska pod okupacją hitlerowską, Warszawa–Kraków 1973.

Wróbel J., Przemiany demograficzne w Łodzi w latach okupacji niemieckiej 1939–1945 [w:] Łódź pod okupacją 1939–1945. Studia i szkice, red. T. Toborek, M. Trębacz, Łódź–Warszawa 2018.

Wrzosek M., Zaczątki niemieckiego systemu okupacyjnego na terytoriach polskich opanowanych przez wojska niemieckie jesienią 1939 roku, „Studia Podlaskie” 1996, t. VI, s. 54–58.

Umbreit H., Deutsche Militärverwaltungen 1938–39, Stuttgart 1977.

Information

Information: History Notebooks, 2022, Issue 149 (1), pp. 147 - 167

DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.22.008.14621

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Tymczasowa siedziba władz Generalnego Gubernatorstwa. Łódź jako okupacyjny ośrodek administracyjny i siedziba Hansa Franka jesienią 1939 roku

English:

Temporary administrative seat of the General Government: Łódź as the administrative centre of the German occupation and headquarters of Hans Frank in autumn 1939

Authors

Marcin Przegiętka

https://orcid.org/0000-0002-6185-5497

Institute of National Remembrance, Warszawa, Poland

Published at: 28.03.2022

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Marcin Przegiętka (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 893

Number of downloads: 561

<div id="cke_pastebin"> Temporary administrative seat of the General Government: Łódź as the administrative centre of the German occupation and headquarters of Hans Frank in autumn 1939</div>

Download xml