FAQ

Cesarz Prus, brat cesarza Augusta, w propagandzie moskiewskiej i antymoskiewskiej drugiej połowy XVI wieku

Publication date: 07.03.2019

History Notebooks, 2019, Issue 146 (1), pp. 63 - 80

https://doi.org/10.4467/20844069PH.19.004.9568

Authors

Konstantin Jerusalimski
Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Moskwa
https://orcid.org/0000-0002-3961-2376 Orcid
All publications →

Titles

Cesarz Prus, brat cesarza Augusta, w propagandzie moskiewskiej i antymoskiewskiej drugiej połowy XVI wieku

Abstract

Emperor Prus, Emperor Augustus’ brother, in Russian and anti-Russian propaganda in the second half of the 16th century

The rewriting of history in the 16th century Russia led to changes in the structure and frames of “our past.” The growth of state power needed new exemplifications based on historical exempla virtutis in common “Russian past.” The histories told in politically engaged chronicles included invented stories about Emperor Prus, the alleged forefather of the Rurikids, whose image was borrowed, adopted and reconstructed in Moscow from European chronicles. This image emerged as one among other similar ideological constructs as translatio insignium, e.g. Attila’s domination in prehistoric times, the Third Rome etc. Ivan IV crowned officially in 1547 maintained the idea of his imperial origins. In the Livonian War Ivan especially stressed the role of his legendary Roman forefather. Polish diplomats and intellectuals saw danger in Muscovite historical arguments and made efforts to undermine them. This deconstruction of the myths provoked all but no reaction in Moscow and had no effect on Russian historiography.

References

Źródła rękopiśmienne

Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, nr 81, 86, 87, 1664. Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, nr 982.

Otdel rukopiseĭ Rossiĭskoĭ Gosudarstvennoĭ Biblioteki (Moskva), F. 256 (Sobr. N.P. Rumiantseva), № 349.

Rossiĭskiĭ Gosudarstvennyĭ Arkhiv Drevnikh Aktov (RGADA Moskva). F. 53 (Snoshenioa Rossii s Danieĭ), Op. 1, № 1; F. 79 (Snosheniia Rossii s Pol'sheĭ), Op. 1, Kn. 13; F. 196 (F.F. Mazurin), Op. 1, № 240; F. 389 (Litovskaia Metrika), Op. 1, № 60.

 

Źródła drukowane

Bielski M. Kronika Polska, wyd. K.J. Turowskiego, Sanok 1856.

Dnevnik poslednego pokhoda Stefana Batoriia na Rossiiu (osada Pskova) i diplomaticheskaia perepiska togo vremeni, otnosiashchaiasia glavnym obrazom k zakliucheniiu Zapol'skogo mira (1581–1582 g.), izd. M.O. Koialovich, Sankt-Peterburg 1867.

Geĭdenshteĭn R., Zapiski o moskovskoĭ voĭne (1578–1582), per. s lat., predisl. V.G. Vasil'yevskogo, Sankt-Peterburg 1889.

Gerbershteĭn S., Zapiski o Moskovii, T. 2, pod red. A.L. Khoroshkevich, Moskva 2008.

Ideia Rima v Moskve XV–XVI veka. Istochniki po istorii russkoĭ obshchestvennoĭ mysli, otv. red. P. Katalano, V.T. Pashuto; podg. rus. teksta N.V. Sinitsyna, YA.N. Shchapov; vstup. stat'i M. Kapal'do, N.V. Sinitsyna; komment. N.V. Sinitsyna, Moskva 1989.

Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti regni Poloniae, Lib. I–II, Varsaviae 1964.

Kochanowski  J., Dzieła polskie, T. 2, wybrał, wstępem i przypisami opatrzył J. Krzyżanowski, Warszawa 1976.

Kromer M., Kronika Polska Marcina Kromera biskupa Warmińskiego ksiąg XXX, dotąd w trzech językach, a mianowicie w łacińskim, polskim i niemieckim wydaną, na  język polski z łacińskiego przełożona przez Marcina z Błażowa Błażowskiego i wydana w Kra- kowie w drukarni M. Loba r. 1611. Obecne wydanie w języku polskim drugie, Sanok 1857.

Miechowita M., Chronica Polonorum, Cracoviae 1521.

O nachale voĭn i smut v Moskovii, I. Mass a, P. Petreĭ, sost. S.Iu. Shokarev, Moskva 1997.

Pamiatniki diplomaticheskikh snosheniĭ drevneĭ Rossii s derzhavami inostrannymi, T. X, Sankt-Peterburg 1871.

Początki panowania w Polsce Stefana Batorego 1575–1577 r. Listy, uniwersały, instrukcye, wydał i rozprawką o Synodzie Piotrkowskim z r. 1577 poprzedził A. Pawiński (Źródła dziejowe, T. 4), Warszawa 1877.

Polnoie sobranie russkikh letopiseĭ, T. 1, 2, 14, Moskva 1997, 2000.

Poslaniia Ivana Groznogo, podg. teksta D.S. Likhacheva , Ya.S. Lur'e; perev. i komment. Ya.S. Lur'e ; pod red. V.P. Adrianovoĭ-Peretts, Moskva-Leningrad 1951.

Possevino A., Istoricheskie sochineniia o Rossii XVI v. («Moskoviia», «Livoniia» i dr.), per., vstup. st. i komment. L.N. Godovikov oy, otv. red. V.L. Ianin, Moskva 1983.

Russkaia istoricheskaia biblioteka, izdavaiemaia Arkheograficheskoiu Komissieiu, T. 13, Sankt-Peterburg 1909.

Sbornik Imperatorskogo Russkogo Istoricheskogo Obshchestva, T. 71, 129, Sankt-Peterburg 1892, 1910.

Sbornik Mukhanova, Izd. 2-ye, dop., Sankt-Peterburg 1866.

Stanislai Sarnicii Annales sive De origine et rebus gestis Polonorum et Lituanorum, Kraków 1587.

Stepennaia kniga tsarskogo rodosloviia po drevneĭshim spiskam: Teksty i kommentarii, V 3 t. T. 1: Zhitie sv. kniagini Ol'gi. Stepeni I–X, otv. red. N.N. Pokrovskiĭ, G.D. Lenkhoff , Moskva 2007.

Stryjkowski M., Kronika polska, litewska, żmodzka i wszystkiej Rusi, wyd. przez M. Ma- linowskiego oraz rozprawą o latopiscach ruskich przez Daniłowicza, pomnożone prze- drukiem dzieł pomniejszych Stryjkowskiego według pierwotnych wydań, Warszawa 1846.

Stryjkowski M., O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domo- wych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadne- go ani kuszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. J. Radziszewska, Warszawa 1978.

 

Opracowania

Bychkova M.Ie., Russkoie gosudarstvo i Velikoie kniazhestvo Litovskoie s kontsa XV v. do 1569 g.: Opyt sravnitel'no-istoricheskogo izucheniia politicheskogo stroia, Moskva 1996.

Cherniavsky M., Tsar and People. Studies in Russian Myths, London 1961.

Dmitriev M.V. Predstavleniia o «russkom» v kul'ture Moskovskoĭ Rusi XVI veka [w:] Obshchestvo, gosudarstvo, verkhovnaya vlast' v Rossii v Srednie veka i ranneie Novoie vremia v kontekste istorii Ievropy i Azii (X–XVIII stoletiia). Mezhdunar. konf., posviashch. 100-letiiu so dnia rozhdeniia akad. L.V. Cherepnina, Moskva, 30 noiabria – 2 dekabria 2005 g., Tezisy dokl. i soobshcheniĭ. Preprint, Moskva 2005.

Dmitrieva R.P., Skazanie o kniaz'iakh vladimirskikh, Moskva–Leningrad 1955.

Dubas-Urwanowicz  E., Stosunek Korony do unii z Litwą w latach 1562–1574, „Studia Podlaskie” 1995, T. V.

Erusalimskii K., Rev. „Kritika /Kritika. Explorations in Russian and Eurasian History” 2012, Vol. 13, Summer, № 3, Rec. ad op.: „The Book of Royal Degrees” and the Genesis of Russian Historical Consciousness, eds. G. Lenhof f, A. Kleimola, Bloomington 2011 (UCLA Slavic Studies. New Series, Vol. 7).

Erusalimsky  K., The Notion of People in Medieval and Early-Modern Russia, „Sensus Historiae. Studia Interdyscyplinarne” 2011/2, Vol. 3.

Ferenc M., Mikołaj Radziwiłł „Rudy” (ok. 1515–1584). Działalność polityczna i wojskowa, Kraków 2008.

Filiushkin A.I., Tituly russkikh gosudareĭ, Sankt-Peterburg 2006.

Flier M.S., Golden Hall Iconography and the Makarian Initiative [w:] The New Muscovite Cultural History: A Collection in Honor of Daniel B. Rowland, eds. V. Kivelson, K. Petrone , N.Sh. Kollmann , M.S. Flier, Bloomington 2009.

Floria B.N., Rodoslovie litovskikh kniazeĭ v russkoĭ politicheskoĭ mysli XVI v. [w:] Vostochnaia Ievropa v drevnosti i srednevekov'e, Moskva 1978.

Frötschner R., Ugrier – Ungarn – Hunnen. Herberstein über ein Motiv der Moskauer po- litischen Mythologie [w:] 450 Jahre Sigismund von Herbersteins Rerum Moscoviticarum Commentarii 1549–1999, Wiesbaden 2002.

Grabski A.F., Dzieje historiografii, Poznań 2003.

Gralia I., Ivan Mikhaĭlov Viskovatyĭ. Kar'era gosudarstvennogo deĭatelia v Rossii XVI v., per. s pol'sk. M.I. Len'shinoĭ, Moskva 1994.

Halperin Ch. J., Russia and the Golden Horde: The Mongol Impact on Medieval Russian History, Bloomington 1985.

Ierusalimskiĭ K.Iu., Grecheskaia «vera», turetskaia «pravda», russkoie «tsarstvo»...: Ieshche raz ob Ivane Peresvetove i iego proiekte reform, „Vestnik RGGU”, Seriia «Filologicheskie nauki. Literaturovedenie i fol'kloristika», 2011, № 7 (69)/11.

Ierusalimskiĭ K.Iu., Ideologiia istorii Ivana Groznogo: Vzgliad iz Rechi Pospolitoĭ [w:] Dialogi so vremenem: Pamiat' o proshlom v kontekste istorii, pod red L.P. Repinoĭ, Moskva 2008.

Ierusalimskiĭ K.Iu., Res Rossica et Moscovitica: zametki ob issledovaniiakh D. V. Karnaukhova, „Istoricheskiĭ vestnik” 2014, T. 9 (156).

Ierusalimskiĭ K.Iu., Sbornik Kurbskogo: Issledovanie knizhnoĭ kul'tury, T. 2, Moskva 2009.

Janicki M.A., Tłumaczenie listu Iwana Groźnego do Zygmunta Augusta i jego rola w agi- tacji przed sejmem warszawskim 1563 r. [w:] Polska kancelaria królewska czasów no- wożytnych między władzą a społeczeństwem. Materiały konferencji naukowej, Kraków 14 kwietnia 2004, cz. 2, Kraków 2006.

Karnaukhov D.V., Istoriia russkikh zemel' v pol'skoĭ khronografii kontsa XV – nachala XVII v., nauch. red. A.L. Posadskov , Novosibirsk 2009.

Karnaukhov D.V., Kontseptsii istorii srednevekovoĭ Rusi v pol'skoĭ khronografii epokhi Vozrozhdeniia, nauch. red. K.B. Umbrashko , Novosibirsk 2010.

Khoroshkevich A.L., Rossiia v sisteme mezhdunarodnykh otnosheniĭ serediny XVI veka, Moskva 2003.

Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, oprac. V. Ališauskas [et al.], tłum. P. Bukowiec , B. Kalęba , B. Piasecka , Kraków 2006.

Leitsch W., Herbersteiniana, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas”, Neue Folge, 1990, Bd. 38, H. 4.

Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.

Myl'nikov A.S., Mifologemy «Kesar' Avgust» i «Moskva – tretiĭ Rim», ili Moskovskaia stranitsa v istorii ievropeĭskogo izmereniia slavianskogo mira [w:] Slaviane i ikh sosedi. Slavianskiĭ mir mezhdu Rimom i Konstantinopolem, Moskva 2004.

Niendorf M., Wielkie Księstwo Litewskie. Studia nad kształtowaniem się narodu u progu epoki nowożytnej (1569–1795), tłum. M. Grzywacz , Poznań 2011.

Nowak A., Imperiological Studies: A Polish Perspective, Kraków 2011.

Pchelov Ie.V., Legenda o proiskhozhdenii russkikh kniazeĭ v «Poslanii» Spiridona-Savvy v kontekste predstavleniĭ o vsemirnoĭ istorii [w:] Predaniia i mify o proiskhozhdenii vlasti epokhi Srednevekov'ia i rannego Novogo vremeni. Materialy konferentsii, Moskva 2010.

Pelenski J., The Contest for the Legacy of Kievan Rus’, New York 1998.

Petrukhin V.Ia., «Rus' i vsi iazytsi»: Aspekty istoricheskikh vzaimosviazeĭ: Istoriko-arkheologicheskie ocherki, Moskva 2011.

Rogov A.I., Russko-pol'skie kul'turnyie sviazi v epokhu Vozrozhdeniia (Stryĭkovskiĭ i iego Khronika), Moskva 1966.

Rusyna O.V., Ukraïna pid tataramy i Lytvoiu, Kyïv 1998.

Siemianchuk A., Rolia rymskaĭ lehendy ŭ farmavanni dziarzhaŭnaĭ idealohii Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2002, № 18.

Sirenov A.V., Stepennaia kniga i russkaia istoricheskaia mysl' XVI–XVIII vv., Moskva–Sankt-Peterburg 2010.

Soloviev A.V., Helles Russland – Heiliges Russland [w:] Festschrift für Dmytro Čyževskii zum 60. Geburtstag. Veröffentlichungen der Abteilung für slavische Sprachen und Litera- tur des Osteuropa-Instituts (Slavisches Seminar) an der Freien Universität Berlin, Bd. 6, Berlin 1954.

Usachev A.S., Stepennaia kniga i drevnerusskaia knizhnost' vremeni mitropolita Makariia, Moskva–Sankt-Peterburg 2009.

Zhdanov I.N., Povesti o Vavilone i «Skazanie o kniazekh vladimirskikh», Sankt-Peterburg 1891.

Information

Information: History Notebooks, 2019, Issue 146 (1), pp. 63 - 80

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Cesarz Prus, brat cesarza Augusta, w propagandzie moskiewskiej i antymoskiewskiej drugiej połowy XVI wieku

English:

Emperor Prus, Emperor Augustus’ brother, in Russian and anti-Russian propaganda in the second half of the 16th century

Authors

https://orcid.org/0000-0002-3961-2376

Konstantin Jerusalimski
Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Moskwa
https://orcid.org/0000-0002-3961-2376 Orcid
All publications →

Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Moskwa

Published at: 07.03.2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Konstantin Jerusalimski (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish