Obserwatorium Astronomiczne w Lizbonie oraz jego dziedzictwo narodowe, społeczne i naukowe

Można powiedzieć, że historia Obserwatorium Astronomicznego w Lizbonie (OAL) rozpoczęła się razem z kontrowersją dotyczącą paralaksy gwiazdy Argelandera między Herve Faye, dyrektorem paryskiego obserwatorium, a Petersem, astronomem obserwatorium rosyjskiego w Pułkowie. Jego budowa miała się stać wyznacznikiem europejskich planów naukowych, punktem odniesienia na mapie kulturalnej Portugalii i opierać się na woli stanowienia wspaniałych instytucji. Korzeniem był rozwój nowej gwiezdnej astronomii, odkrycie i poznanie nieskończonego kosmosu, jego zawiłości i działania jako środka i siły napędowej społecznego rozwoju. Miało urzeczywistniać wartości nowej postawy wobec nauki i kształtować nowe społeczeństwo przez symbol i obraz monumentalnej architektury kształtów i wzorów – jako hymn dla nowoczesnej technologii, zdolnej wyznaczać nowe horyzonty. Instrumenty wybrano spośród najdoskonalszych konstrukcji i nawet wtedy ciągle je polepszano dla większych osiągnięć. Astronomowie ciągle tworzyli lepsze procedury obserwacji, obliczeń, metodologie wykluczające błędy i niedoskonałości instrumentów. Rezultatem było uznanie najwyższej jakości wyników badań na wielorakich międzynarodowych sesjach obserwacji, pomimo że później nie udoskonalano już instrumentów. Zaprzestano obserwacji dopiero w 1967 roku, ale dziedzictwo obserwatorium jest związane z nowoczesnym centrum badawczym astrofizyki, które wspólnie ze studentami uniwersytetu prowadzi publiczną działalność upowszechniającą. Wiele działań stało się standardem: zwiedzanie starego obserwatorium przez uczniów i inne grupy, comiesięczne publiczne wykłady transmitowane przez Internet, elektroniczny biuletyn informacyjny dla 4000 zainteresowanych, otwarte letnie noce obserwacji, letnia szkoła astronomii dla nauczycieli fizyki, powszechne kursy astronomii, służba narodowa kontroli obowiązującego czasu i synchronizacji przez NTP itp. Zachowanie i przekształcenie w muzeum tego wspaniałego dziedzictwa stało się celem w ostatnich latach, dlatego powstaje specjalny program selekcji, organizacji i odnowy starych ksiąg i dokumentów, astronomicznych katalogów, rejestrów i spisów obserwacji, druków, map i rysunków archtektonicznych etc. Zbudowano i działa specjalny pokój, gdzie kontrolowane są temperatura i wilgotność. Prace renowacyjne rozciągnęły się na zewnątrz i objęły ogród (z rzadkimi gatunkami roślin), aby zachować jego stary, dziewiętnastowieczny charakter. OAL jest tym unikatowym środowiskiem, pomostem między dawną astronomią galaktyki i nowymi granicami nauki łączącej przestrzeń, czas i energię w jedną tkaninę. Zwiedzający może tego wszystkiego dotknąć, może to odczuć i zobaczyć, zaspokoić głód wiedzy od przeszłości do przyszłości.