FAQ

O empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego

Publication date: 29.03.2019

Disability, 2019, Issue 33 (2019), pp. 118 - 129

https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.008.10483

Authors

Katarzyna Plutecka
University of the National Education Commission, Krakow
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Poland
All publications →

Titles

O empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego

Abstract

Artykuł prezentuje teoretyczne rozważania na temat znaczenia empatii w pracy pedagoga specjalnego. W kontekście powyższego tematu autor analizuje empatię jako zjawisko interdyscyplinarne i wieloznaczne. Kolejnym przedmiotem analizy jest empatia w świetle wybranych teorii psychologicznych, np. teorii ewolucyjnej, psychologii rozwojowej. Zasadniczą kwestią jest jednak przegląd literatury przedmiotu dotyczący znaczenia empatii dla zawodowego funkcjonowania pedagoga specjalnego w pracy zawodowej z uczniem z wybraną niepełnosprawnością. Badania dowodzą, że relacja pedagog specjalny-uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi o charakterze empatycznym jest korzystna dla obu stron. Obydwoje spostrzegają siebie nawzajem bardziej pozytywnie i dzięki temu ma miejsce wysoce humanistyczny wymiar ich współpracy.

About empathy: a contribution to reflection on the humanistic dimension of the profession of a special pedagogue

The article presents theoretical discussion on the importance of empathy in the work of a special educator. In the context of the above topic, the author analyzes the empathy as an interdisciplinary and ambiguous phenomenon. Another subject of the analysis is empathy in the light of selected psychological theories, e.g. evolutionary theory, developmental psychology. The main issue, however, is a review of the literature on the subject on the importance of empathy for the professional functioning of a special pedagogue with a student with a selected disability. Research shows that the relationship of a special teacher-student with special educational needs of an empathetic nature is beneficial for both parties. Both of them perceive each other more positively.

References

Altmann T., Roth M. (2013), The Evolution of Empathy: From Single Components to Process Models [w:] Psychology of Emotions, C. Mohiyeddini, M. Eysenck, S. Bauer (red.), Nova Science Publishers, New York, s. 177-188.

Baron-Cohen S. (2014), Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, Smak Słowa, Sopot.

Cichy R. (1986), Empatia jako mechanizm reguluj¹cy zachowanie człowieka, „Nowa Szkoła”, 5, s. 298–302.

Berghofer G., Gonja T., Oberlechner T. (2008), Kann Empathie trainiert werden? Ein Review empirischer Studien zur Wirksamkeit von Empathietraining, „Person”, 12(2), s. 33–48.

de Waal F. (2005), The evolution of empathy, http://greatergood.berkeley.edu/article/item/the_evolution_of_empathy [dostęp: 20.04.2018].

Dollard J., Miller N. (1967), Osobowość i psychoterapia, tłum. A. Firkowska i in.,PWN, Warszawa.

Dziewiecki M. (2000), Psychologia porozumiewania się, Wydawnictwo Jedność, Kielce.

Eisenberg N. (2005), Empatia i współczucie [w:] M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 849–862.

Eisenberg N., Lennon R. (1983), Sex Differences in Empathy and Related Capacities, „Psychological Bulletin”, 94, s. 100–131.

Eisenberg N., Eggum N.D., Di Giunta L. (2010), Empathy-related Responding. Association with Prosocial Behavior, Agression, and Intergroup Relations, „Social Issues Policy Review”, 12, s. 143–180.

Goleman D. (2007), Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina. Warszawa.

Gulin W. (1994), Empatia dzieci i młodzieży: komponenty informacyjne, decyzyjne i emocjonalne, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Hake H., Kawohl W., Herwig U., Rössler W. (2013), Mirror neuron activity during contagious yawning–an fMRI study, „Brain imaging and behavior”, 7(1), s. 28–34.

Hoffman M. L. (2000), Empathy and moral development: Implications for caring and justice, Cambridge University Press, New York.

Hoffmann B. [2001], Surdopedagogika w teorii i praktyce, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Warszawa.

Kalliopuska M. (1992), Empathy – The Way to Humanity, Cambridge, Durham, The Pentland Press Ltd., Edinburgh.

Kliś M. (2012), Adaptacyjna rola empatii w różnych sytuacjach życiowych, „Horyzonty Psychologii”, 2, s. 147–171.

Kliś M. (1998), Pojęcie empatii we wcześniejszych oraz współczesnych koncepcjach psychologicznych, „Psychologia Wychowawcza”, 1, s. 17–27.

Kliś, M., Kossewska, J. (1997), Rola empatii oraz innych cech osobowości w zapobieganiu objawom syndromu wypalenia zawodowego u nauczycieli [w:] Rozwój człowieka i jego zagrożenia w świetle współczesnej psychologii, Z. Łoś, A. Oleszkiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław–Lublin, s. 223–232.

Kliś M., Kossewska J. (1998), Zespół wypalenia zawodowego a cechy osobowości nauczycieli [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, T. Rongińska, W. Gaida, U. Schaarschmidt (red.), Zielona Góra–Potsdam, s. 87–96.

Kliś M., Kossewska J. (2000), Prewencyjna rola empatii wobec poczucia osamotnienia, „Sztuka Leczenia”, 1, s. 47–58.

Kossewska J. (2000), Uwarunkowania postaw: nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Krause A. (2010), Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej – zarys obszarów badawczych [w:] Pedagogika specjalna - tak wiele pozostaje dla nas tajemnic¹...: studia zadedykowane profesorowi Czesławowi Kosakowskiemu, S. Przybyliński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 179–188.

Kuśpit M. (2007), Empatia, „Remedium”, 6(172), s. 22–23.

Kwiatkowska H. (2008), Pedeutologia. Pedagogika wobec przyszłości, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.

Masserman J.H., Wechkin S., Terris W. (1964), Altruistic behavior in Rheus Monkeys, „The American Journal of Psychiatry”, 121(12), s. 584–585.

Matejczuk J. (2005), Czynniki stymuluj¹ce rozwój empatii, „Edukacja”, 4, s. 77–87.

Mukamel R., Ekstrom A.D., Kaplan J., Iacoboni M., Fried I. (2010), Single-neuron responses in humans during execution and observation of actions, „Current biology”, 20(8), s. 750–756.

Olszak A. (2001), Psychopedagogiczne kompetencje nauczycieli szkół specjalnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Parchomiuk M. (2013), Zdolności empatyczne pedagogów specjalnych i studentów pedagogiki specjalnej, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 2(20), s. 57–76.

Sadowska S. (2016), Kim powinien być pedagog specjalny?: granice wzorca w kontekście potrzeby zmiany społecznej i horyzont „odpowiedzi" rozbieżnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, 23, s. 32–47.

Rembowski J. (1989), Empatia. Stadium psychologiczne, PWN, Warszawa.

Rizzolatti G., Craighero L. (2004), The Mirror-Neuron System, „Annual Review of Neuroscience”, 27(1), s. 169–192.

Rogers C.R. (2002), Sposób bycia, przekł. M. Karpiński, Wydawnictwo Rebis, Poznań.

Uchnast Z. (2001), Empatia osobowa: metoda pomiaru, „Przegl¹d Psychologiczny”, 44(2), s. 189–207.

Wilczek-Ru¿yczka E. (2002), Empatia i jej rozwój u osób pomagaj¹cych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Williams, C. A. (1989), Empathy and Burnout in Male and Female Helping Professionals, „Research in Nursing and Health”, 12, s. 169–178.

Vetulani J. (2014), Mózg: funkcje, problemy i tajemnice, Wydawnictwo Opera Selecta I, Kraków.

Żłobicki W. (2009), Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt. O wspieraniu rozwoju osoby, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.

 

Akty prawne

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. z 2017 r., poz. 1575).

Information

Information: Disability, 2019, Issue 33 (2019), pp. 118 - 129

Article type: Original article

Titles:

Polish:

O empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego

English:

About empathy: a contribution to reflection on the humanistic dimension of the profession of a special pedagogue

Authors

University of the National Education Commission, Krakow
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Poland

Published at: 29.03.2019

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Katarzyna Plutecka (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish