W tytule artykuł nawiązuje do latopisarskiego podania o cegle, która spadła na głowę Iwana Groźnego podczas zwiedzania nowo zbudowanej cerkwi katedralnej Wołogodzkiego Kremla. Przywoływane są polemiki i częstokroć wzajemnie sprzeczne poglądy wyrażane w środowiskach historyków, publicystów, pisarzy, a nawet mnichów w odniesieniu do osobowości i roli pierwszego władcy moskiewskiego koronowanego na Cara Wszech Rusi. Szczególnie pomocne dla scharakteryzowania owej różnorodności interpretacji i ocen okazały się prace wybitnego badacza staroruskiego społeczeństwa i państwowości Stiepana Wiesiołowskiego.
Na początku swego panowania Iwan IV brał aktywny udział w kodyfikacji życia i liturgii Cerkwi Moskiewskiej, zwołując w Moskwie w 1551 r. Sobór Stu Rozdziałów (Stogław). To wydarzenie – mające z założenia mieć rangę porównywalną do soborów Kościoła greckiego, w którym uczestniczyli zarówno Car, jak i Metropolita Moskwy i Wszech Rusi Makary – stanowiło wyraz dążenia państwa moskiewskiego do symfonii Cerkwi i władzy carskiej – deklarującego wolę kontynuacji tradycji bizantyńskiej.
Św. Maksym Grek identyfikujący się z kierunkiem mistyczno-ascetycznym w prawosławnym monastycyzmie – współcześnie nazywanym hezychazmem – przybył do Moskwy w marcu 1518 r. Atonicki Starzec był apologetą i w pewnym sensie stróżem idei bizantyńskiej na Rusi. W swoich pouczeniach, posłaniach i komentarzach – w oparciu o teksty patrystyczne chrześcijaństwa wschodniego – utrzymywał, że prawdziwa symfonia władzy państwowej i cerkiewnej nie jest możliwa bez przemiany natury ludzkiej każdego członka Kościoła. W bizantyńskiej i staroruskiej tradycji osiągnięcie takiego stanu określano mianem przebóstwienia (gr. theosis).
Iwan IV w listach adresowanych do jednego ze swych dawnych doradców i krewnego, księcia Andrieja Kurbskiego, który wyemigrował na Litwę, wyraził własny pogląd na temat prawosławnej władzy carskiej. Pomimo deklaracji wierności prawosławiu de facto odrzucił on tradycję bizantyńską, czego wyrazem stało się m.in. powołanie opryczniny i stracenie metropolity Filipa.
W artykule wysuwa się i uzasadnia tezę o tym, że istota osobistej tragedii Iwana IV oraz niespełnienie nadziei w nim pokładanych stanowiły rezultat nieposłuszeństwa cara wobec atonickiego świętego starca. Brak mądrości pokory i nieprzyjęcie pouczenia o tym, że bez ontologicznej przemiany (gr. metanoia) każdego z członków prawosławnej teokracji (w tym również cara, który dla Cerkwi miał stać się ikoną Chrystusa łagodnego i pokornego sługi) – niweczy prawosławną symfonię władzy, a tym samym uniemożliwia Rusi realizację dziejowej misji III Rzymu.

The title refers to a legend about a brick that fell on Ivan IV head while exploring the newly built Cathedral Church of Vologda Kremlin. In this article is shown polemics and mixed responses – in environmental historians, publicists, writers and even monks – to the personality and the role of the first ruler to be crowned as Tsar of All the Russias. Especially the variety of views is presented in works of Stephan Veselovsky who is a researcher of Old Russian society and state.
At the beginning of his reign Ivan IV confirmed the position of the Orthodox Church with the Council of the Hundred Chapters [The Stoglavy Sobor] that was held in Moscow in 1551. This event, with the participation of Tsar and Metropolitan Macarius, was an expression of the desire of Muscovite state to symphony of Orthodox Church and Tsarist power.
Maximus the Greek, identified himself with the mystical-ascetic trend in the Orthodoxy monasticism called Hesychasm, came to Moscow in March 1518. Hagiorite Elder (Staretz) was a teacher of the Byzantine idea on Russia. He taught on the basis of The Holy Fathers of Eastern Christianity that true symphony is not possible without transformation of human nature. In the Byzantine and Old Russian tradition this state was termed as deification.
Ivan IV in the correspondence to one of his advisors, Prince Andrei Kurbsky, who defected to the Lithuanians, expressed his own view about Orthodoxy Tsarist power. He rejected the Byzantine tradition. One expression of this was, among other things, the creation of the Oprichnina and the execution of Metropolitan Philip.
The article promotes the thesis that the essence of personal tragedy and fulfillment of hopes pinned on Ivan IV is the result of disobedience to Saint Hagiorite Elder who warned that without transformation (gr. Metanoia) of each member of the body of the Orthodox Theocracy – the idea of the Third Rome is unachievable.