Uprzywilejowane rozporządzenia ostatniej woli sporządzane podczas zarazy w prawie i orzecznictwie sądów byłego zaboru austriackiego w okresie międzywojennym

Józef Koredczuk

Uprzywilejowane rozporządzenia ostatniej woli sporządzane podczas zarazy w prawie i orzecznictwie sądów byłego zaboru austriackiego w okresie międzywojennym

Publication date: 22.06.2021

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 2, pp. 189 - 203

https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.013.13521

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Uprzywilejowane rozporządzenia ostatniej woli sporządzane podczas zarazy w prawie i orzecznictwie sądów byłego zaboru austriackiego w okresie międzywojennym

Abstract

Diseases and the risk of death associated with them i.e. from plagues (epidemics), especially dangerous as virulence increased, led the legislature to provide in the provisions of the inheritance law for the testator to draw up a will which for its validity had less formal requirements than an ordinary will, but would be in force in the event of the sudden death of the testator. Such a possibility was included by the Austrian legislature in the possibility for such a person to take advantage of the privileged decree of last will, the rules of which are regulated in §§ 597–599 ABGB. According to these rules, in places where there was a plague or similar plagues, the testator could make a will before two people who were at least fourteen years old. At the same time, they did not have to be present due to the risk of contracting a disease. The laconic nature of the conditions enabling the use of a privileged will as defined in ABGB meant that in practice these issues had to be finally resolved by the judicature of the courts.

Keywords

ABGB, orzecznictwo sądów, rozporządzenie ostatniej woli, świadkowie testamentu, testament uprzywilejowany (szczególny), zabór austriacki, zaraza

ABGB, jurisprudence of the courts, decree of last will, testamentary witnesses, privileged (special) will, Austrian partition, plague

References

Download references

Źródła drukowane

Katalog testamentów poznańskich z drugiej połowy XVI i z XVII wieku, oprac. Andrzej Karpiński. Warszawa: Semper, 2017.

Katalog testamentów z krakowskich ksiąg miejskich do 155 roku, oprac. Jakub Wysmułek. Warszawa: Semper, 2017.

Kodeks cywilny obowiązujący na ziemiach zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej, oprac. Z. Lisowski. Poznań: Nakładem Wojewódzkiego Instytutu Wydawniczego w Poznaniu, 1933.

Kodeks cywilny zawierający obowiązującą w okręgach sądów apelacyjnych w Krakowie i Lwowie oraz sądu okręgowego w Cieszynie ustawę cywilną, ustawy i rozporządzenia dodatkowe, z uwzględnieniem ustawodawstwa polskiego, oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego. Przeł. i oprac. Włodzimierz Dbałowski i Jan Przeworski. Warszawa: Nakładem Księgarni F. Hoesicka, 1927.

Kodex Napoleona z przypisami. Xiąg trzy. Warszawa: w Drukarni XX. Piarów, 1810.

Ustawy cywilne dla Galicyi Zachodniey. Część druga. Wiedeń: Druk Józef Hraszański, 1797.

Źródła prawne

Landrecht Pruski z dnia 5 lutego 1794 r.

Patent cesarski z dnia 13 lutego 1797 r. – Kodeks Cywilny Zachodniogalicyjski (Justizgestezsammlung 337 (1797): 502).

Kodeks cywilny Napoleona z dnia 19 marca 1804 r.

Patent cesarski z dnia 1 czerwca 1811 r. – Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austriackiej (Dz.U.P. nr 87 poz. 472).

Dekret kancelarii nadwornej z dnia 30 czerwca 1837 r. (Zb. p. a., LXV, 290).

Kodeks cywilny niemiecki z dnia 18 sierpnia 1896 r.

Ustawa wykonawcza do księgi ustaw cywilnych z dnia 20 września 1899 r. (Zb. pr. u., 177).

Instrukcja dla mężów zaufania dla uprzywilejowanych testamentów na podstawie rozporządzenia z dnia 19 marca 1919 r. (Dz.Urz. Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej 1919 nr 22 poz. 204).

Ustawa z dnia 25 lipca 1919 r. w przedmiocie zwalczania chorób zakaźnych oraz innych chorób, występujących nagminnie (Dz.U.RP 1919 nr 67 poz. 402).

Dekret z dnia 8 października 1946 r. Prawo spadkowe (Dz.U. 1946 r 60 poz. 328).

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1740).

Orzecznictwo

Orzeczenie SP Brody, A. IX 139/20, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SO Złoczów, Bc. III 308/21, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SP Busk, C. I 189/21, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SO Złoczów, R. 167/22, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SN z dnia 13 czerwca 1922 r., Rw. 1345/22, PPiA.OM 47, 1922, 226–227.

Orzeczenie SN z dnia 11 września 1922 r., Rw. 611/22, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SN z dnia 26 września 1922 r., Rw. 2129/21, PPiA.OM 48, 1923, 150.

Orzeczenie SN z dnia 24 czerwca 1925 r., III Rw. 771/25, PPiA.OM 50, 1925, 320.

Orzeczenie SN z dnia 10 lutego 1926 r., III Rw. 1384/25, PPiA.OM 51, 1926, 237.

Orzeczenie SO Czortków, Cg. J. a. 16/29, Orzeczenia Polskiego Sądu Najwyższego. Dział Cywilny 7, 1932, 34–35; Przegląd Notarialny 10, 1931, z. 4, 500.

Orzeczenie SN z dnia 27 maja 1931 r., III. 1. Rw. 124/31, Orzeczenia Polskiego Sądu Najwyższego. Dział Cywilny 7, 1932, 34–35; Przegląd Notarialny 10, 1931, z. 4, 500.

Opracowania

Ackermann, Ernst. „Ueber das Testament zur Pestzeit”, Archiv für die civilistische Praxis 32 (1849): 55–83.

Bartel, Wojciech Maria. „Dzieje Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego przed reformą kołłątajowską”, Krakowskie Studia Prawnicze 3 (1970): 159–212.

Bieda, Justyna. „Utrata mocy testamentu w świetle ustawodawstwa obowiązującego na ziemiach Królestwa Polskiego”, Studia z Dziejów Państwa i Prawa 10 (2008): 195–203.

Bodyński, Marian. Prawo spadkowe. Lwów: Nakładem księgarni Dra Maksymiljana Bodeka, 1921.

Borysiak, Witold. Funkcjonowanie w praktyce testamentu sporządzonego w formie ustnej (art. 952 k.c.). Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2014.

Brox, Hans i Walker, Wolf-Dietrich. Erbrecht, Köln–Berlin–München: Carl Heymann Verlag, 2007.

Dąbkowski, Przemysław. Prawo prywatne polskie. T. 2. Lwów: Nakładem Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, 1911.

Dicker, Józef. „Testament w polskim prawie wiejskim”. W Pamiętnik trzydziestolecia pracy naukowej prof. dr. Przemysława Dąbkowskiego 1897–1927, 269–89. Lwów: Księgarnia Gubrynowicza i Syna, 1927.

Gołaszewski, Łukasz. „Knyszyńskie testamenty składane ustnie wobec władz miejskich na przełomie XVII i XVIII wieku – teksty autorstwa umierających, czy też pisarzy miejskich?” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 62, 3 (2014): 345–66.

Górnicki, Leonard. Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Wrocław: Kolonia Limited, 2000.

Górnicki, Leonard. „Udział Stanisława Wróblewskiego w pracach nad prawem spadkowym w Komisji Kodyfikacyjnej II RP”. Acta Universitatis Wratislaviensis 2620. Prawo 290. Wrocław (2004): 207–238.

Jabłońska, Anna. „Expositus periculo... Klęski duże i małe wschodniej Wielkopolski w świetle siedemnastowiecznych źródeł z archidiakonatu gnieźnieńskiego”. Roczniki Humanistyczne 63, z. 2 (2015): 99–117.

Jaworski, Władysław Leopold. Kodeks cywilny austryacki. T. 2. Kraków: L. Frommer, 1905.

Kobylińska, Ewa. „Pisarze testamentów oblatowanych w księdze pierwszej Pułtuskich testamentów konsystorskich (1509–1518)”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 62, z. 3 (2014): 337–44.

Koredczuk, Józef. Dziedziczenie nieruchomości w świetle orzecznictwa sądów apelacji lwowskiej w okresie międzywojennym. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019. https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/publication/102028 (data pobrania: 20.04.2021). DOI: 10.34616/23.19.018.

https://doi.org/10.34616/23.19.018.

Koredczuk, Józef. „Wybrane zagadnienia dziedziczenia testamentowego w świetle orzecznictwa sądów apelacji lwowskiej w okresie międzywojennym”. Acta Universitatis Wratislaviens 3799. Prawo 324. Studia Historycznoprawne (2017): 169–85.

Kursa, Sławomir. „Formy szczególne testamentu w prawie rzymskim”. https://www.edukacja. prawnicza.pl (data pobrania: 1.12.2020).

Longchamps de Bérier, Franciszek. „Rzymska siatka pojęciowa prawa spadkowego a ograniczenie odpowiedzialności za długi”. Rejent 27, z. 9 (2017): 43–63.

Longchamps de Bérier, Franciszek. „Stałość a zmienność szczegółowych regulacji prawa spadkowego Niepodległej”. Forum Prawnicze 2 (2018): 3–24.

Louis, Józef. Prawo spadkowe według zasad i przepisów prawa rzymskiego, prawa dawnego polskiego, jak również praw nowożytnych: austryjackiego, francuskiego, Królestwa Polskiego, pruskiego i rosyjskiego historycznie-porównawczo rozwinięte. Kraków: Nakładem i drukiem Józefa Bensdorffa, 1865.

Marcus, Josef. Testament prywatny i nagły podług niemieckiego kodeksu cywilnego. Podręcznik do rozporządzeń ostatniej woli dla każdego, a w szczególności dla przełożonych gmin i obszarów dworskich. Bytom: Nakładem i drukiem „Katolika” spółki z ogr. odp., 1900.

Mecherzyński, Karol. O magistratach miast polskich a w szczególności miasta Krakowa. Kraków: Nakładem i drukiem D.E. Friedleina, 1845.

Mikuła, Maciej. „Tradycje prawne w regulacjach testamentowych w miastach Królestwa Polskiego XIV–XVI wieku. Prawo sasko-magdeburskie, prawo kanoniczne i rzymskie oraz prawodawstwo lokalne”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 68, z. 2 (2020): 131–58.

Mommsen, Friedrich. Entwurf eines Deutschen Reichsgesetzes über Erbrecht nebst Motiven. Braunschweig: C.A. Schwetschke und Sohn, 1876.

Moszyńska, Anna. Geneza prawa spadkowego w polskim kodeksie cywilnym z 1964 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019.

Niedośpiał, Michał. Świadkowie testamentu. Kraków: [Biblioteka Jagiellońska], 2019.

Piętak, Leonard. Prawo spadkowe rzymskie. T. 1. Lwów: Nakładem autora, 1882.

Pisanko-Borowik, Agnieszka. „Testamenty mieszczan grodzieńskich w XVII–XVIII wieku”. Studia Podlaskie 15 (2005): 129–86.

Rozum, Kewin Wojciech. „Testamenty szczególne pięćdziesiąt lat po ich wprowadzeniu – pytanie o konieczność rewizji norm”. W Testament w prawie polskim – wybrane problemy, red. Ewa Kabza i Katarzyna Krupa-Lipińska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2018.

Rudnicki, Jan. „«Rzymski wzorzec» w prawie spadkowym oraz plusy i minusy wideotestamentu”. Forum Prawnicze 4 (2020): 86–96.

Rudnicki, Jan. Testament żołnierski i testamenty wojskowe w europejskiej tradycji prawnej. Kraków–Bielsko-Biała: Wydawnictwo Od.Nowa, 2015.

Sadowska, Jolanta. „Zwalczanie ostrych chorób zakaźnych w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939)”. Przegląd Epidemiologiczny 51, z. 3 (1971): 321–8.

Tałasiewicz, Julian. O postępowaniu w sprawach niespornych w zastosowaniu dla Galicyi. Tarnów: Nakładem autora, 1884.

Till, Ernest. Nowela do kodeksu cywilnego austriackiego wprowadzona rozp. ces. z 12 października 1914 Dz.U.P.N. 276. Kraków: Nakładem Centralnego Biura Wydawnictw N.K.N., 1915.

Till, Ernest. Prawo prywatne austryackie. T. 6: Wykład prawa spadkowego. Lwów: Wydawnictwo Księgarni H. Altenberga, 1904.

Unger, Joseph. Das östereichische Erbrecht. Systematisch Dargestellt. Leipzig: Breitkopf @ Härtel, 1894.

Wróblewski, Stanisław. Komentarz do §§ 531–824 austryackiego kodeksu cywilnego (prawo spadkowe). Kraków: Księgarnia Leona Frommera, 1904.

Wróblewski, Stanisław. Powszechny austryacki kodeks cywilny z uzupełniającemi ustawami i rozporządzeniami objaśniony orzeczeniami Sądu Najwyższego. Cz. 1: (§§ 1–937). Kraków: Leon Frommer, 1914.

Wysmułek, Jakub. Testamenty mieszczan krakowskich (XIV–XV wiek). Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne. Wydawnictwo Neriton, 2015.

Zielonacki, Jozafat. Pandekta czyli wykład prawa prywatnego rzymskiego, o ile ono jest podstawą prawodawstw nowszych. Cz. 2. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1871.

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 2, pp. 189 - 203

DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.013.13521

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Uprzywilejowane rozporządzenia ostatniej woli sporządzane podczas zarazy w prawie i orzecznictwie sądów byłego zaboru austriackiego w okresie międzywojennym

English:

Privileged Decree of Last Will in the Law and Jurisprudence of the Courts of the Territories of the Former Austrian Partition in the Interwar Period Drawn up during the Plague

Authors

Józef Koredczuk

https://orcid.org/0000-0002-3471-586X

University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland

Published at: 22.06.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Józef Koredczuk (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 1025

Number of downloads: 778

<div id="cke_pastebin"> <div id="cke_pastebin"> Privileged Decree of Last Will in the Law and Jurisprudence of the Courts of the Territories of the Former Austrian Partition in the Interwar Period Drawn up during the Plague</div> </div>

Download xml