Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza serce podchodzi do gardła

Józef Maria Ruszar

Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza serce podchodzi do gardła

Publication date: 11.09.2015

Konteksty Kultury, 2015, Volume 12, Issue 2, pp. 205 - 226

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.013.3709

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza serce podchodzi do gardła

Abstract

Tekst jest interpretacją wiersza serce podchodzi do gardła z tomu Wyjście, wskazującą na elementy autolustracji Różewicza po roku 2004. O ile wcześniej poeta tłumaczył swoje zaangażowanie w komunizm obiektywną koniecznością (tzw. budową poezji po Oświęcimiu), to 15 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Różewicz usprawiedliwia swój akces za pomocą zmanipulowanego powojenngo życiorysu oraz biblijnej wizji katastrofy osobistej i narodowej. Bez względu na ocenę zasadności argumentacji wiersz jest dowodem na pełne zrozumienie, że rok 1989 zmienił kryteria oceny postaw, a te z kolei w nowym świetle przedstawiają kwestię wymuszonej dezercji poety z oddziału AK w listopadzie 1944 roku i udział w „hańbie domowej”. Artykuł stara się także zwrócić uwagę na dramat tej decyzji oraz jej psychologiczno-polityczno-militarne uwarunkowania. Pośrednio jest też przykładem na konieczność napisania nowej historii literatury powojennej z punktu widzenia odzyskanej niepodległości.

The text is an interpretation of the poem serce podchodzi do gardła [heart rises to throat] from the volume Wyjście [Exit], pointing out the elements of Różewicz’s self-lustration after 2004. Whereas the poet previously used to explain his involvement in communism with objective necessity (so-called building of poetry after Auschwitz), 15 years after Poland’s independence, Różewicz justifies his involvement through a manipulated post-war biography and a Biblical vision of a personal and national disaster. Regardless of the view of the legitimacy of such reasoning, the poem bears evidence to full understanding that the year of 1989 has changed the criteria for evaluation of attitudes, and these, in turn, shed a new light on the issue of the poet’s forced desertion from a Home Army unit in November 1944 and participation in the “civil disgrace”. The article also attempts to pay attention to the tragedy of that decision and its psychological, political and military conditioning. Indirectly, it also evidences the necessity to write a new history of the post-war literature from the perspective of the regained independence.

Keywords

Polskie Państwo Podziemne, serce podchodzi do gardła, Tadeusz Różewicz, hańba domowa, stalinizm, socrealizm

Polish Underground State, serce podchodzi do gardła, Tadeusz Różewicz, civil disgrace, Stalinism, socialist realism

References

Download references

Film, literatura, publicystyka:

Nienacki Z. (ps. Ewa Połaniecka), Warszyc! „Głos Robotniczy” 1957, cykl artykułów.

Nienacki Z., Worek Judaszów, Warszawa 1961.

Passendorfer J. (reż.), Akcja Brutus (film 1971).

Przyboś J., Miejsce na ziemi, Warszawa 1945.

Różewicz T., Różne oblicza cenzury, „Odra” 1989, nr 4.

Różewicz T., Utwory zebrane, Wrocław 2005.

Staff L., Martwa pogoda, Warszawa–Kraków 1946.

Literatura przedmiotowa:

Budrowska K., Konkursy literackie organizowane przez MKiS w latach 1949–1950 w świetle dokumentów archiwalnych, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Litteraria Polonica” 2013, nr 1 (19).

Budrowska K., Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958, Białystok 2009.

Drewnowski T., Walka o oddech. Bio-poetyka. O pisarstwie Tadeusza Różewicza, Warszawa 1990.

Drygalski J., Kwaśniewski J., (Nie)realny socjalizm, Warszawa 1992.

Eisler J., List 34, Warszawa 1993.

Frye N., Wielki kod. Biblia i literatura, tłum. A. Fulińska, Bydgoszcz 1998.

Gosk H., W kręgu „Kuźnicy”. Dyskusje krytycznoliterackie 1945–1948, Warszawa 1985.

Greenblatt H., Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, Warszawa 2006.

Jasiak K., Generał Stanisław Sojczyński, pseud. „Warszyc”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, Warszawa 2006, nr 1 (211).

Kłak T., O Tadeuszu Różewiczu. Studia i szkice, Kielce 2012.

Łopuszański P., Nienacki Zbigniew. Prawdziwe życie Pana Samochodzika, „Polityka” 30.05.2007,

http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/219907,1,nienacki-zbigniew.read, dostęp: 14.04.2014.

PRL. Świat (nie)przedstawiony, red. A. Czyżak, J. Galant, M. Jaworski, Poznań 2010.

Rokicki K., Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Warszawa 2011.

Ruszar J.M., Niewierny Tadeusz. Szkic o bezbożnej religijności Różewicza [w:] Wobec Dobra i Prawdy w dialogu z Tischnerem, red. A. Bobko, M. Karolczak, Kraków 2013.

Ruszar J.M., Różewicz. Ewangelia według Kaina [w:] Ewangelia odrzuconego. Szkice w 90. rocznicę urodzin Tadeusza Różewicza, red. J.M. Ruszar, Warszawa 2011.

Ruszar J.M., Widziałem Go. Epifania współczesnego Piłata [w:] Różewicz: dodawanie, red. E. Bartos, M. Cuber, Katowice 2012.

Toborek T., Stanisław Sojczyński i Konspiracyjne Wojsko Polskie, Łódź 2007.

Urbankowski B., Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, t. 1 i 2, Warszawa b.d.w..

Wołowiec G., Nowocześni w PRL. Przyboś i Sandauer, Wrocław 1999.

Wyka K., Różewicz parokrotnie, Kraków 1977.

Zanurzeni w historii – zanurzeni w kulturze. Literatura czasów PRL-u o PRL-u, red. M. Karwala, B. Serwatka, Kraków 2011.

Information

Information: Konteksty Kultury, 2015, Volume 12, Issue 2, pp. 205 - 226

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.013.3709

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza serce podchodzi do gardła

Authors

Józef Maria Ruszar

https://orcid.org/0000-0002-0321-8481

Jesuit University Ignatianum in Krakow, Mikołaja Kopernika 26, Kraków, Poland
ul. Mikołaja Kopernika 26, Kraków, Poland

Published at: 11.09.2015

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Józef Maria Ruszar (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 2354

Number of downloads: 1377

<p>Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza <em>serce podchodzi do gardła</em></p>

Download xml