Die kulturelle Situation zur römischen Kaiserzeit im Gebiet des oberen San. Einführung in die Konferenz: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

Renata Madyda-Legutko; Judyta Rodzińska-Nowak

Die kulturelle Situation zur römischen Kaiserzeit im Gebiet des oberen San. Einführung in die Konferenz: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

Publication date: 2019

Acta Archaeologica Carpathica, 2019, Vol LIV, pp. 9 - 24

https://doi.org/10.4467/00015229AAC.19.002.11879

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Die kulturelle Situation zur römischen Kaiserzeit im Gebiet des oberen San. Einführung in die Konferenz: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

Abstract

Zusammenfassung: Eine Wanderung der Bevölkerung der Przeworsk Kultur in südöstlicher Richtung ist schon belegbar in der Phase B2 der frühen römischen Kaiserzeit und in der Phase C1a der jüngeren Kaiserzeit durch Grabbefunde, hauptsächlich mit männlicher Ausstattung, die auf dem Gebiet der östlichen Slowakei, der hinteren Karpatenukraine, dem nordöstlichen Ungarn und dem nordwestlichen Rumänien gefunden wurden. Diese Expansion kann in einen Zusammenhang mit der durch schriftliche Quellen belegten Wanderung der Wandalen in Richtung Dakien gebracht werden. Das Archäologische Institut der Jagiellonen Universität Krakau, Abteilung Eisenzeit, hat auf Ausgrabungsstätten im Gebiet von Sanok archäologische Untersuchungen durchgeführt, sowohl bei Siedlungen (Pakoszówka, Fundstelle 1, Fundstelle 26, Sanok, Fundstelle 54) wie auch auf Gräberfeldern (Prusiek, Fundstelle 25, Pakoszówka, Fundstelle 33). Die geschlossene Siedlungsgruppe aus der römischen Kaiserzeit im Gebiet von Sanok stellt ein Bindeglied dar zwischen den Siedlungen der Przeworsk-Kultur im mittleren Sangebiet und den Fundstellen im oberen Einzugbereich der Cisa, die man ebenfalls dieser Kultur zuordnen kann. Die Präsenz der Träger der Przeworsk-Kultur im Gebiet der Karpatentäler während der jüngeren und späten Kaiserzeit ist jedoch sehr schlecht im archäologischen Fundmaterial belegt, was die Schlussfolgerung nahelegt, dass der größte Teil dieser Gruppe assimiliert wurde, was wiederum bedeuten kann, dass nach der Migrationsphase eine Stabilisationsphase folgte.

Archaeological finds document Przeworsk culture peoples' migration towards the southeast in phases B2 of early Roman Period and C1a of younger Roman Period. Finds of graves, mostly with grave goods typical of male burials are known from this period in the territories of eastern Slovakia, Transcarpathian Ukraine, north-east Hungary, and north-west Romania.

We can correlate this migration with the historically documented expansion of Vandals in the direction of Dacia. Chair of Iron Age Archaeology of Institute of Archaeology of Jagiellonian University has led a series of excavations on the sites in the region of Sanok, both on the settlements (Pakoszówka, site 1, site 26, Sanok 54) and cemeteries (Prusiek, site 25, Pakoszówka, site 33). The concentration of settlements from the Roman period in the region of Sanok can be treated as a link etween the sites of Przeworsk culture in the San River middle catchment basin and from the Tisa River catchment basin. The presence of Przeworsk culture in the Carpathian Basin in the younger and late Roman Period is not evident. We can, therefore, conclude, that they have assimilated – after a phase of migration, they have entered a phase of stability.

Keywords

Przeworsk-Kultur, römische Kaiserzeit, Gebiet des oberen San, Theißgebiet, Siedlungen, Gräberfelder

Przeworsk culture, Roman Period, the Upper San basin, the Upper Tisa basin, settlements, cemeteries

References

Download references

Andrzejowski J. 2001 Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, Wiadomości Archeologiczne 54, p. 59-87.

Andrzejowski J. 2014 Ze studiów nad związkami przeworsko-wielbarskimi na wschodnim Mazowszu – cmentarzysko w Wyszkowie nad Bugiem, [in:] In medio Poloniae barbaricae. Agnieszka Urbaniak in memoriam, J. Andrzejowski (ed.), Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, Tomus III, Warszawa, p. 19-43.

Biborski M. 2017 A figurine of Amor from Huczwice, Baligród Commune, Lesko District, in south-eastern Poland. A rare Roman import from the territory of the European Barbaricum, [in:] Interaktion ohne Grenze. Beispiele archäologischer Forschungen am Beginn des 21. Jahrhunderts, Bd. I, B.V. Eriksen, A. Abegg-Wigg, R. Bleide, U. Ickerodt (eds.), Schleswig, p. 399-409.

Bichir Gh. 1973 Cultura carpică, Bucureşti.

Budinský-Krička V. 1967 Východoslovenské mohyly, Slovenská Archeológia 15, p. 277-338.

Budinský-Krička V., Lamiová-Schmiedlová M. 1990 A late 1st century B.C. – 2nd century A.D. cemetery at Zemplín, Slovenská Archeológia 38/2, p. 245-344.

Dąbrowska T. 1988 Wczesne fazy kultury przeworskiej. Chronologia – zasięg – powiązania, Warszawa.

Dąbrowska T., Woźniak Z. 2005 Problem genezy kultur przeworskiej i oksywskiej, [in:] Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001, P. Kaczanowski, M. Parczewski (eds.), Kraków, p. 87-101.

Gedl M. 2004 Uwagi na temat lokalnej specyfiki ceramiki z wczesnego okresu wpływów rzymskich nad górnym Sanem, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 651-658.

Gindele R. 2010 Die Entwicklung der Kaiserzeitlichen Siedlungen im Barbaricum im Nordwestlichen Gebiet Rumäniens, Satu Mare.

Godłowski K. 1982 Północni Barbarzyńcy i wojny markomańskie w świetle archeologii, [in:] Znaczenie wojen markomańskich dla państwa rzymskiego i północnego Barbaricum, J. Wielowiejski (ed.), Scripta Archaeologica 2, Warszawa, p. 48-80.

Godłowski K. 1985 Przemiany osadnicze i kulturowe w południowej i środkowej Polsce młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, Prace Komisji Archeologicznej Polskiej Akademii Nauk – Oddział w Krakowie nr 23, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.

Godłowski K. 1994 Die Barbaren nördlich der Westkarpaten und das Karpatenbecken – Einwanderungen, politische und militärische Kontakte, Specimina Nova, A Herman Ottó Múzeum Évkönyve 1993 (1994), Miskolc, p. 65-89.

Godłowski K. 2000 Europa barbarzyńska od IV w. p.n.e. do VI w. n.e.w świetle źródeł pisanych, [in:] K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, M. Parczewski (ed.), Kraków, p. 15-45.

Istvánovits E., Kulcsár V. 2017 Sarmatians – History and Archaeology of a Forgotten People, Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 123, Mainz.

Kobal` I.V 1997 Kultura przeworska na Ukrainie Zakarpackiej, Wiadomości Archeologiczne 53 (1993-1994), p. 31-56.

Kobály J. 1998 A Przeworsk kultúrához tartozó harcossírok és fegyverleletek a Kárpátalján, A Nyíregyházi Jósa András Múzeum Évkönyve (JAMÉ) 39-40, p. 113-134.

Kotowicz P. 2015 Strażnicy szlaku? O jednym grocie włóczni z okresu wpływów rzymskich z sąsiedztwa Przełęczy Łupkowskiej, Bieszczady Odnalezione 3/2015, Stowarzyszenie rozwoju Wetliny i okolic (eds.), Wetlina-Krosna, p. 65-71.

Kоzаk D. N. 1984 Pševоrs´ka kul´tura u Verhn´omu Podnìstrov’ì Zahìdnomu Pobužžì, Kiïv.

Lamiová-Schmiedlová M. 1992 Chronologie der römischen Kaiserzeit in der Ostslowakei, [in:] Probleme der relativen und absoluten Chronologie ab Latènezeit bis zum Frühmittelalter. Materialien des III. Internationalen Symposiums: Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im nördlichen Mitteldonaugebiet, K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (eds.), Kraków, p. 75-79.

Lamiová-Schmiedlová M., Mačala P. 1991 Nálezy z rozrušeného pohrebiska staršej doby rímskej v Kvakovciach, okr. Vranov nad Topl`ou, Východoslovenský Pravek 3, p. 133-140.

Madyda-Legutko R. 1996 Zróżnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim, Rozprawy habilitacyjne nr 304/1, Kraków.

Madyda-Legutko R. 1998 Importy rzymskie w polskich Karpatach, [in:] Korpus znalezisk rzymskich z europejskiego Barbaricum. Polska. Suplement 1, Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski 1, J. Kolendo (ed.), Warszawa, p. 29-39.

Madyda-Legutko R. 1999 Kulturumwandlungen in den polnischen Karpaten in der jüngeren römischen Kaiserzeit, [in:] Das mitteleuropäische Barbaricum und die Krise des römischen Weltreiches im 3. Jahrhundert, J. Tejral (ed.), Spisy Archeologického ústavu AV ČR Brno 12, Brno, p. 93-104.

Madyda-Legutko R. 2004 Polskie Karpaty w okresie późnolateńskim i okresie wpływów rzymskich. Uwagi dotyczące zróżnicowania kulturowego, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 71-92.

Madyda-Legutko R. 2010 Zróżnicowanie regionalne ceramiki wykonanej na kole garncarskim na przykładzie materiałów zabytkowych pochodzących z polskich Karpat, [in:] Ceramika rzemieślnicza jako źródło do badań nad zróżnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej, H. Machajewski, B. Jurkiewicz (eds.), Pułtusk, p. 17-36.

Madyda-Legutko R. 2011 Drehscheibenkeramik aus dem Gebiet der polnischen Karpaten. Zur regionalen Differenzierung, [in:] Drehscheibentöpferei im Barbaricum. Technologietransfer und Professionalisierung eines Handwerks am Rande des Römischen Imperiums, J. Bemmann, M. Hegewisch, M. Meyer, M. Schmauder (eds.), Bonner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichtlichen Archäologie 13, Bonn, p. 295-306

Madyda-Legutko R. 2017 Some remarks on the coexistence of elements of the Przeworsk and Dacian Cultures in the upper San basin during the early Roman Period and at the begining of the younger Roman Period, [in:] Evropejs´ka arheologìâ I tisâčolìttâ n. e. Zbìrnik naukovih prac´ na čest´ Lìani Vasilìvni Vakulenko, A.V. Skiba, S. A. Gorbanenko (eds.), Kiïv, p. 21-34.

Madyda-Legutko, R., Pohorska-Kleja E. 2001a Die Beziehungen zwischen dem oberen Sangebiet (östlicherTeil der polnischen Karpaten) und den südlichen Gebieten in der Zeit vom 1. bis zum 5. Jahrundert n. Chr., [in:] International Connections of the Barbarians of the Carpathian Basin in the 1st-5st centuries A.D., E. Istvánovits, V. Kulcsár (eds.), Aszód-Nyíregyháza, p. 299-310.

Madyda-Legutko, R., Pohorska-Kleja E. 2001b Nad górnym Sanem w okresie rzymskim, Z Otchłani Wieków, Rocznik 56/Nr 3, Warszawa, p. 49-55.

Madyda-Legutko, R., Pohorska-Kleja E. 2004 Pakoszówka, Gde. Sanok. Woiw. Podkarpackie, FSt. 26 (eine Siedlung der jüngeren Kaiserzeit), Recherches Archéologiques de 1993-1998, p. 126-132.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2004 Warsztat garncarski z Sanoka, stan. 54, na tle materiałów ceramicznych z terenu górnego dorzecza Sanu, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 691-709.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2005 Cmentarzysko w Prusieku, gm. Sanok, woj. podkarpackie, stan. 25. Uwagi o przenikaniu ludności kultury przeworskiej w strefę Karpat polskich we wczesnym okresie rzymskim, Acta Archaeologica Carpathica XL, p. 115-128.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2006a Osada z okresu rzymskiego w Pakoszówce, stan. 1, pow. Sanok, Rocznik Przemyski 42, z. 2. Archeologia, p. 69-84.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2006b Pakoszówka, Gde. Sanok, Woiw. Podkarpackie, Fst. 1 (eine Siedlung der römischen Kaiserzeit), Recherches Archéologiques de 1999-2003, p. 160-168.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2008 Ceramika z warsztatu garncarskiego z Sanoka, stan. 54, na tle materiałów ceramicznych z terenu górnego dorzecza Sanu. Próba interpretacji, [in:] Ceramika warsztatowa w środkowoeuropejskim Barbaricum, A. Błażejewski (ed.), Wrocław, p. 9-23.

Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2009 Pakoszówka, Gde. und Kr. Sanok, Woiw. Podkarpackie, FSt. 1 (Siedlung aus der römischen Kaiserzeit), Recherches Archéologiques, Nouvelle Serie 1, p. 311-320.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2009 Sytuacja kulturowa dorzecza górnego Sanu w okresie rzymskim w świetle najnowszych badań, Rocznik Przemyski 45/2, Archeologia, p. 41-55.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2010 Die Kulturelle Situation im oberen Sangebiet in der römischen Kaiserzeit im Lichte der neusten Forschungen, Recherches Archéologiques, Nouvelle Serie 2, p. 65-77.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2012 Interkulturelle Beziehungen der Bevölkerung der Przeworsk-Kultur in der Karpatenzone am Übergang von der frühen zu der jüngeren römischen Kaiserzeitam Beispiel des Gräberfeldes in Prusiek, FSt.25, Gde. Sanok, Přehled výzkumů 53-1, Brno, p. 75-87.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2013 Kontakty interregionalne ludności zamieszkującej dorzecze górnego Sanu na przełomie wczesnego i młodszego okresu rzymskiego, [in:] Transkarpackie kontakty kulturowe, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 125-148.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2017a Stan i potrzeby badań nad osadnictwem okresu rzymskiego w górnym biegu Sanu, [in:] Stan i potrzeby badań archeologicznych w Karpatach, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 429-445.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2017b Reich verzierte frühkaiserzeitliche Fibeln aus dem südöstlichen Polen, [in:] Na hranicích Impéria. Extra fines Imperii. Jaroslavu Tejralovi k 80. narozeninám, Ústav archeologie a muzeologie FF Masarykova univerzita (eds.), Brno, p. 301-313.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. 2019 New data on the Migration of Vandalic Groups in the Direktion of Dacia, [in:] Interacting Barbarians. Contacts, Exchange and Migrations in the First Millennium AD., A. Cieśliński, B. Kontny (eds.), Neue Studien zur Sachsenforschung, Band 9, Warszawa, p. 247-258.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. Im Druck The economy of the Przeworsk Culture populations in the Polish Carpathians, Festschrift für Andrea H. Vaday, Budapest.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2006a Cmentarzysko ludności kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, pow. Sanok, Rocznik Przemyski 42, z. 2, Archeologia, p. 59-67.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2006b Prusiek, pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze cmentarzysko ludności kultury przeworskiej w polskich Karpatach, Wiadomości Archeologiczne 58, p. 394-400.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2007 Wyniki dalszych badań na cmentarzysku kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, gm. Sanok, Rocznik Przemyski 43, z. 2, Archeologia, p. 61-69.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2008 Wyniki najnowszych badań na cmentarzysku ludności kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, pow. Sanok, Rocznik Przemyski 44, z. 2, Archeologia, p. 45-52.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2009 Prusiek, Fst. 25. Gde. und Kr. Sanok, Woiw. Podkarpackie – der erste Gräberfeld der Bevölkerung der Przeworsk-Kultur in den polnischen Karpaten, Recherches Archéologiques, Nouvelle Serie 1, p. 295-309.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2010 Złote wisiorki z cmentarzyska ludności kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, gm. Sanok, [in:] Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Levada, J. Schuster (eds.) Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina II, Łódź-Warszawa, p. 387-395.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2011 Cmentarzysko ludności kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, gm. Sanok, woj. podkarpackie. Próba interpretacji, [in:] Funeralia Lednickie, Spotkanie 13 – Skąd przychodzisz człowieku, W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Poznań, p. 275-287.

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2013 New data concerning the culturalsituation in the basin of the Upper San River during the Roman Period, A Nyíregyházi Jósa András Múzeum Évkönyve (JAMÉ) LV, p. 409-422.

Madyda-Legutko R., Smajek I. 2010 Eine Siedlung der römischen Kaiserzeit in Pakoszówka, Gde. Sanok, Woiw. Podkarpackie, FSt. 1, im Lichte der von 2007 bis 2008 durch geführten Ausgrabungen, Recherches Archéologiques, Nouvelle Serie 2, p. 277-289.

Madyda-Legutko R., Tunia K. 2008 Late Roman and Early Migration Period in Polish Beskid Mountains, Carpathians. Settlement Aspect, [in:] The Turbulent Epoch – New Materials from the Late Roman Period and the Migration Period I, B. Niezabitowska-Wiśniewska, M. Juściński, P. Łuczkiewicz, S. Sadowski (eds.), Lublin, p. 227-248.

Matei A.V., Stanciu I. 2000 Vestigii din epoca romană (sec.II-IV P.Chr.) în spaţiul nord-vestic al României, Bibliotheca Musei Porolissensis II, Zală – Cluj-Napoca.

Parczewski M. 2000 Piętnasty sezon badań wykopaliskowych na stanowisku 16 w Bachórzu, pow. Rzeszów, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 21, p. 271-283.

Pieta K. 1982 Die Púchov – Kultur, Nitra.

Pohorska-Kleja E. 2006 Die Ergebnisse der Forschungen auf der Siedlung mehrerer Kulturen in Sanok, Woiw. Podkarpackie, FSt. 54, Recherches Archéologiques de 1999-2003, Kraków, p. 212-220.

Poradyło W. 2011 Stanowisko 1 w Terliczce nad dolnym Wisłokiem. Materiały z końca epoki brązu i młodszego okresu rzymskiego, Via Archaeologica Ressoviensia 1, Rzeszów.

Prohászka P. 2006 Das vandalische Königsgrab von Osztrópataka (Ostrovany, SK), Monumenta Germanorum Archaeologica Hungariae 3, Monumenta Vandalica, Budapest.

Rodzińska-Nowak J. 2018 Some remarks on the Genesis of wheel-made pottery in the Przeworsk-Culture, [in:] „Vadrózsából tündérsípot csináltam”. Tanulmányok Istvánovits Eszter 60. születésnapjára, K. Almássy, V. Kulcsár (eds.), Nyíregyháza, p. 313-320.

Stobierska E., Wyszomirski P., Gaweł A. 2008 Badania ceramiczne i mineralogiczne ceramiki z Sanoka i Pakoszówki, [in:] Ceramika warsztatowa w środkowoeuropejskim Barbaricum, A. Błażejewski (ed.), Wrocław, p. 25- 35.

Śmiszko M. 1932 Kultury wczesnego okresu epoki cesarstwa rzymskiego w Małopolsce Wschodniej, Lwów.

Cassius Dio Cassius Dio Cocceianus – Dio's Roman History, with an English translation by Earnest Cary, on the basis of the version of Herbert Baldwin Foster, London, Cambridge (Mass.), New York, 1914-1927.

Information

Information: Acta Archaeologica Carpathica, 2019, Vol LIV, pp. 9 - 24

DOI: https://doi.org/10.4467/00015229AAC.19.002.11879

Article type: Original article

Titles:

German: Die kulturelle Situation zur römischen Kaiserzeit im Gebiet des oberen San. Einführung in die Konferenz: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

English:

The cultural situation in the basin of the Upper San River during the Roman Period. Introduction to the Conference: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

Authors

Renata Madyda-Legutko

https://orcid.org/0000-0001-6210-7450

Institute of Archeology, Jagiellonian University, Gołębia 11, 31-007 Kraków, Poland

Judyta Rodzińska-Nowak

https://orcid.org/0000-0003-2367-4852

Institute of Archeology, Jagiellonian University, Gołębia 11, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Renata Madyda-Legutko (Author) - 50%

Judyta Rodzińska-Nowak (Author) - 50%

Article corrections:

Publication languages:

German

View count: 774

Number of downloads: 1005

<p>The cultural situation in the basin of the Upper San River during the Roman Period. Introduction to the Conference: „Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”</p>

Download xml