Artykuł dotyczy szeregu wybranych antagonistycznych konsekwencji ostatnich jugosłowiańskich wojen domowych (wojny serbsko‑chorwackiej, wojny w Bośni oraz wojny o Kosowo). Tekst jest pokłosiem badań terenowych przeprowadzonych w latach 2014 (badania pilotażowe) – 2019 (badania właściwe) na terytorium Serbii i Czarnogóry. Ich celem było ukazanie materialnych i niematerialnych (psychicznych i psychologicznych) skutków wojny domowej w postaci różnego rodzaju negatywnych doświadczeń: traumatycznych przeżyć (występowanie syndromu PTSD) oraz strat materialnych (ekonomicznych). Celem pracy jest zobrazowanie skomplikowanych relacji i zjawisk z perspektywy Serbów i Czarnogórców, którzy niewątpliwie ucierpieli w trakcie trwania ostatnich konfliktów w krajach Bałkanów Zachodnich. Rzecz jasna, nie jest to kompleksowa analiza, ale jedynie drobny wycinek tej zawiłej, trudnej i nade wszystko bolesnej postwojennej i postjugosłowiańskiej rzeczywistości wielkich mocarstw, uwikłanych w międzynarodową, bezduszną politykę, i bałkańskich mieszkańców południowej Europy.

„Landscape after battle” – selected negative (criminological) consequences of the recent conflict in the Western Balkans. Field research report

The article deals with the selected antagonistic consequences of the recent Yugoslav civil wars (the Serbo‑Croatian civil war, the civil war in Bosnia and the war for Kosovo). The text is the result of field studies carried out in 2014 (pilot studies) – 2019 (specific studies) in Serbia and Montenegro. The main topic showed the material and immaterial (psychological and psychological) effects of the civil war in the form of various negative experiences: traumatic experiences (occurrence of the PTSD syndrome) and material (economic) losses. The aim of the study illustrated the complex relations and phenomena from the perspective of Serbs and Montenegrins, who undoubtedly suffered during the last conflicts in the Western Balkan countries. Obviously, this is not a comprehensive analysis, but only a small fragment of this intricate, difficult and above all painful post‑war and post‑Yugoslav reality of the great powers, entangled in international, soulless international politics, and the Balkan inhabitants of southern Europe.

The article deals with the selected antagonistic consequences of the recent Yugoslav civil wars (the Serbo‑Croatian civil war, the civil war in Bosnia and the war for Kosovo). The text is the result of field studies carried out in 2014 (pilot studies) – 2019 (specific studies) in Serbia and Montenegro. The main topic showed the material and immaterial (psychological and psychological) effects of the civil war in the form of various negative experiences: traumatic experiences (occurrence of the PTSD syndrome) and material (economic) losses. The aim of the study illustrated the complex relations and phenomena from the perspective of Serbs and Montenegrins, who undoubtedly suffered during the last conflicts in the Western Balkan countries. Obviously, this is not a comprehensive analysis, but only a small fragment of this intricate, difficult and above all painful post‑war and post‑Yugoslav reality of the great powers, entangled in international, soulless international politics, and the Balkan inhabitants of southern Europe.