FAQ

Wolność i Solidarność

Porozumienia sierpniowe. Dlaczego „Szczecin podpisał pierwszy” i jakie to miało znaczenie?

Data publikacji: 2020

Wolność i Solidarność, 2019-20, nr 11-12, s. 14 - 34

https://doi.org/10.4467/25434942WS.20.003.15007

Autorzy

Michał Siedziako
Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie
https://orcid.org/0000-0003-0799-0222 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Porozumienia sierpniowe. Dlaczego „Szczecin podpisał pierwszy” i jakie to miało znaczenie?

Abstrakt

Porozumienia sierpniowe często bywają utożsamiane z tylko jednym dokumentem – porozumieniem podpisanym 31 sierpnia 1980 roku między Komisją Rządową wicepremiera Mieczysława Jagielskiego a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym na czele z Lechem Wałęsą w Gdańsku. Tymczasem dzień wcześniej analogiczne porozumienie z przedstawicielami władz podpisał kierowany przez Mariana Jurczyka MKS w Szczecinie. Stało się tak mimo podjętych uprzednio między oboma strajkującymi ośrodkami ustaleń o wspólnym, solidarnym strajkowaniu. Było to następstwem zarówno określonego splotu okoliczności w finałowych godzinach strajku w stolicy Pomorza Zachodniego, jak również relacji strajkujących gdańszczan i szczecinian w szerszym ujęciu. Porozumienie szczecińskie miało też znaczące konsekwencje. W szkicu podjęto drobiazgową analizę nakreślonych powyżej zagadnień.

Abstract

The August Agreements are often identified with one very specific document – the agreement signed on 31 August 1980 in Gdańsk between the Government Commission of the Deputy Prime Minister Mieczysław Jagielski and the Inter-Enterprise Strike Committee (MKS) headed by Lech Wałęsa. One day before, an analogous agreement with representatives of the authorities was signed by MKS led by Marian Jurczyk in Szczecin. This happened despite the arrangements, previously made between the two striking centers, on joint and solidary strike. It was the result of both specific circumstances in the final hours of the strike in the capital of Western Pomerania, and of the accounts of the striking residents of Gdańsk and Szczecin in a broader approach. The Szczecin Agreement also had significant consequences. This paper presents a detailed analysis of the problems outlined above.

Keywords: PRL (People’s Republic of Poland), August 1980, opposition, workers, strikes, relations between Gdańsk and Szczecin, the genesis of Solidarity

Bibliografia

Archiwa

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie.

Relacje

Relacja Jarosława Mroczka z 15 VI 2010, nagranie w zbiorach autora.

Relacja Stanisława Wądołowskiego z 14 XII 2009, nagranie w zbiorach autora.

Rozmowa Piotra Brzezińskiego z Andrzejem Gwiazdą i Joanną Dudą-Gwiazdą z 30 VI 2020, nagranie w zbiorach autora.

Prasa

„Jedność. Organ Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego przy Stoczni im. Adolfa Warskiego” 1980.

„Jedność. Tygodnik NSZZ Solidarność Pomorza Zachodniego” 1981.

Publikowane opracowania dokumentów

Brytyjczycy o statusie Szczecina. Tajny Raport Rohana Butlera (1965), wstęp i oprac. J. Tebinka, R. Techman, Szczecin 2016.

Dokumenty. Protokoły porozumień – Gdańsk – Szczecin – Jastrzębie.

Statut NSZZ „Solidarność”, Warszawa 1980 [wydawnictwo broszurowe Krajowej Agencji Wydawniczej].

Narodziny „Solidarności”. Krajowa Komisja Porozumiewawcza 17 września – 10 listopada 1980 r., wstęp i oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2013.

NSZZ „Solidarność” 1980–1981. Podstawowe dokumenty. Kronika działalności. Bibliografia, red. B. Pasierb, Wrocław 1990.

PZPR a „Solidarność” 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, wstęp T. Kozłowski, Warszawa 2013.

Rozmowy Komisji Rządowej pod przewodnictwem Kazimierza Barcikowskiego z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w Szczecinie według transmisji radiowęzła Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie w dniach 21–30 sierpnia 1980 r., oprac. A. Głowacki, Szczecin 1989.

Sierpień 1980 roku w Szczecinie (wydarzenia i dokumenty), zebrał i przygotował A. G[łowacki], b.m.r. [Szczecin 1981].

Szczecin w dokumentach polskiej służby dyplomatycznej 1945–1950, wstęp, wybór i oprac. R. Techman, Szczecin 1996 („Źródła do dziejów Pomorza Zachodniego”, t. VII).

Zapis wydarzeń. Gdańsk – Sierpień 1980. Dokumenty, zebrali i oprac. A. Drzycimski, T. Skutnik, Warszawa 1999.

Wspomnienia, wywiady, reportaże historyczne

„Chciałem zaangażować się w coś niezwykłego i nieszablonowego”. Rozmowa Michała Siedziako z Mirosławem Witkowskim, [w:] Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. K. Kowalczyk, M. Paziewski, M. Stefaniak, Szczecin 2008.

Barcikowski Kazimierz, U szczytów władzy, Warszawa 1998.

Fenrych Przemysław, Problematyka społeczna w działalności abp. Kazimierza Majdańskiego, [w:] Arcybiskup prof. dr hab. Kazimierz Majdański. Obrońca życia i mąż stanu, red. K. Kozłowski, G. Wejman, Szczecin 2011.

Giełżyński Wojciech, Stefański Lech, Gdańsk. Sierpień 80, posłowie W. Markiewicz, Warszawa 1981.

Gwiazdozbiór w „Solidarności”. Joanna i Andrzej Gwiazdowie w rozmowie z Remigiuszem Okraską, Łódź 2009.

Jagielski Krzysztof, Za burtą legendy, Szczecin 1992.

Mój Sierpień ’80. Pomorze Zachodnie na drodze do wolności, red. M. Dźwigał, A. Kubaj, M. Siedziako, Szczecin 2015.

Sierpień 1980 w Szczecinie. Kalendarium. Relacje, „Teki Historyczne” 1/1981, red. R. Łyczywek, M. Matusiak, Z. Ponarski, K. Żórawski, Szczecin 1981.

Szczecińska „Solidarność” od strajku sierpniowego do wprowadzenia stanu wojennego – dyskusja, oprac. A. Kubaj, M. Siedziako, [w:] Regionalny wymiar „Solidarności” 1980–1981. Szczecin na tle kraju, red. A. Kubaj, M. Siedziako, Szczecin 2014.

Szejnert Małgorzata, Zalewski Tomasz, Szczecin: Grudzień – Sierpień – Grudzień, Szczecin 2008.

Zieliński Piotr, Marian Jurczyk. Zły prezydent. Wywiad rzeka, Szczecin 2008.

Monografie i artykuły naukowe

Ash Timothy Garton, Polska rewolucja. Solidarność 1980–1981, przeł. M. Dziewulska, M. Król, Warszawa 1990.

Cenckiewicz Sławomir, Chmielecki Adam, Kowalski Janusz, Piekarska Anna K., Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005, Poznań 2013.

Friszke Andrzej, Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.

Holzer Jerzy, Solidarność 1980–1981. Geneza i historia, Warszawa 1990.

Kościelny Robert, Wiosna wolnych Polaków. Wersja szczecińska, Warszawa 2017.

Kozłowski Tomasz, Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Warszawa 2017.

Kozłowski Tomasz, Wstęp, [w:] Narodziny „Solidarności”. Krajowa Komisja Porozumiewawcza 17 września – 10 listopada 1980 r., wstęp i oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2013.

Kubaj Artur, Lech Wałęsa – Marian Jurczyk. Rywalizacja, współdziałanie, konfrontacja, [w:] Szczecin z oddali. Piąta Konferencja Edukacyjna, 30 XI 2012 r., red. K. Rembacka, Szczecin 2014.

Kubaj Artur, Wstęp. Posiedzenie Krajowej Komisji Porozumiewawczej w Szczecinie w dniach 18–19 listopada 1980 roku, [w:] Szczecińskie posiedzenie KKP NSZZ „Solidarność”, 18–19 listopada 1980 r., wstęp, wybór i oprac. A. Kubaj, Szczecin 2016.

Łatka Rafał, Episkopat Polski wobec stosunków państwo-Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.

Machcewicz Anna, Bunt. Strajki w Trójmieście. Sierpień 1980, Gdańsk 2015.

Marcinkiewicz Marta, Wolne Związki Zawodowe Pomorza Zachodniego, Szczecin 2019 [wydawnictwo broszurowe].

Matusewicz Zdzisław, Sierpień ’80 w Szczecinie, Szczecin 1994.

Matusewicz Zdzisław, Szczecin 1980–1981. Rewolucja „Solidarności”, Szczecin 1997.

Paziewski Michał, Kazimierz Fischbein, „Wolność i Solidarność” 2010, nr 1.

Paziewski Michał, Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Pomorza Zachodniego, [w:] Stan wojenny w skali kraju i Pomorza Zachodniego. Informacje źródłowe i refleksje, red. M. Machałek, J. Macholak, Szczecin 2005.

Paziewski Michał, Niezależność tygodnika „Jedność” wobec dychotomicznych realiów społeczno-politycznych lat 1980–1981, [w:] Wokół dwuwładzy politycznej w latach 1980–1981. Kraj i region, red. H. Komarnicki, K. Kozłowski, Szczecin 2004.

Petrescu Dragos, Entangled Revolutions. The Breakdown of the Communist Regimes in East-Central Europe, Bucharest 2014.

Siedziako Michał, Emocje szczecińskiego Sierpnia ’80, [w:] Kronika Szczecina 2017, red. U. Chęcińska, T. Czapiewski, Szczecin 2018.

Siedziako Michał, Kościół katolicki a Sierpień ’80 w Szczecinie, [w:] Solidarność z błoń. Wokół nauczania społecznego Jana Pawła II, red. M. Drzonek, M. Siedziako, Szczecin 2011.

Skórzyński Jan, Sierpień ’80. 16 postulatów, „Wolność i Solidarność” 2011, nr 2.

Stefaniak Marcin, Szczecińska droga do Solidarności. Przebieg i konsekwencje strajków sierpniowych w aglomeracji szczecińskiej, [w:] Czas przełomu. Solidarność 1980–1981, red. W. Polak, P. Ruchlewski, V. Kmiecik, J. Kufel, Gdańsk 2010.

Internet

Opinia mieszanej Komisji Ekspertów Prawnych powołanej przez Wicepremiera Kazimierza Barcikowskiego i Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Szczecinie, Szczecin, 29 VIII 1980, skan dokumentu dostępny na: https://przelomy.muzeum.szczecin.pl/aktualnosci/51-aktualnoci/828-porozumienia-sierpniowe-w-szczecinie.html  (dostęp: 27.06.2020).

Sołtysiak Grzegorz, Czego żądali działacze Komitetu Obrony Robotników, https://www.tygodnikprzeglad.pl/czego-zadali-dzialacze-komitetu-obrony-robotnikow  (dostęp:  18.06.2020).

Z członkiem Międzyzakładowej Komisji Strajkowej w Szczecinie, wiceprzewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” Stanisławem Wądołowskim rozmawia Agnieszka Koźlarek, https://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1917 (dostęp: 30.06.2020).

Informacje

Informacje: Wolność i Solidarność, 2019-20, s. 14 - 34

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Porozumienia sierpniowe. Dlaczego „Szczecin podpisał pierwszy” i jakie to miało znaczenie?

Angielski:

Porozumienia sierpniowe. Dlaczego „Szczecin podpisał pierwszy” i jakie to miało znaczenie?

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-0799-0222

Michał Siedziako
Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie
https://orcid.org/0000-0003-0799-0222 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie

Publikacja: 2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Michał Siedziako (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 524

Liczba pobrań: 852