Zabawy pobożno-wesołe warszawskich karmelitanek bosych. Bonawentura od św. Stanisława, Emblematy na obraz dziada – cykl z siedemnastowiecznego rękopisu karmelitańskiego
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEZabawy pobożno-wesołe warszawskich karmelitanek bosych. Bonawentura od św. Stanisława, Emblematy na obraz dziada – cykl z siedemnastowiecznego rękopisu karmelitańskiego
Data publikacji: 20.12.2018
Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 4 (49) 2018, s. 499 - 522
https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.021.10421Autorzy
Zabawy pobożno-wesołe warszawskich karmelitanek bosych. Bonawentura od św. Stanisława, Emblematy na obraz dziada – cykl z siedemnastowiecznego rękopisu karmelitańskiego
Pious and Merry Games of the Warsaw Discalced Carmelite Sisters. Bonaventure of St Stanislaus, Emblematy na obraz dziada—A Cycle from a 17th-Century Carmelite Manuscript
The research problem related to the achievements of religious orders in Poland in the early modern period is the incomplete knowledge of literary culture and reading preferences of religious communities in Poland in the 17th century. The popularity of emblems was particularly influenced by female readers and their reading preferences. This is exemplified by the addressees of the cycle presented below and the discovery of a previously unknown series of emblems of Bonaventure from St Stanislaus, born Stanisław Frezer (1638–1687). The cycle is included in the codex that belonged to Bonaventure, who also authored ascetic and theological writings from the Carmelite circle. The handwriting of the text indicates his authorship. Th e cycle was commissioned by Warsaw Carmelites, whose spiritual patron was Bonaventure of St Stanislaus. The creation of this series of emblems was connected with a kind of social play that the Carmelite nuns engage in during their monastic recreation in 1677.
Seventeen short works were written by Bonaventure of St Stanislaus as complimentary to his painting depicting a beggar. The image, which has not survived to this day, and the circumstances of the creation of the emblem cycle were described in Frezer’s manuscript biography published in the same codex no. 243 held in the
Discalced Carmelite Sisters’ Library in Cracow. The unusual inspiration of the character that belonged to the low culture is evidenced by subsequent works whose titles always evoke the attribute of the beggar, a characteristic feature of this character or his activity: Old age, Grey hair, Beard, Poverty, Coat, Cold, Hunger, Bag, Basket, Pot, Stilt or Stick, Singing, Name of God, Alms, God bless you, Prayers. The motto is biblical, usually partly localized. The subscription to the emblem provides a joint interpretation of the motto and the title, as well as a devotional instruction as to the conduct or devotional practice. Only one manuscript with this text has survived to date.
Źródła
Biblia Sacra juxta Vulgatam Clementinam editio electronice, http://www.documentacatholicaomnia. eu/03d/1546-04-08,_Sancti_Auctores,_Vetus_Testamentum_'Vulgata_Clementina',_LT.pdf.
Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu według łacińskiego przekładu starego […] przez Jakuba Wujka z Wągrowca […], Kraków: Drukarnia Łazarzowa, 1599.
Dekkers E., Clavis Patrum Latinorum, Steenbruge 1995.
Fulgentius Ruspensis, Sermo XXXVI, De laudibus ex partu Salvatoris, w: Liturgia Mozarabica (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, ed. J.-P. Migne, t. 85), Parisiis 1862.
Hieronim ze Strydonu, Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza, przeł. i oprac. J. Korczak (Źródła Myśli Teologicznej, t. 46), Kraków 2008.
Hincza M., Chwała z Krzyża, której i sobie i nam nabył Jezus ukrzyżowany […], Kraków: Andrzej Piotrkowczyk, 1641.
Hieronymus Presbyter, Commentariorum in Evangelium Matthaei ad Eusebium libri quatuor (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, ed. J.-P. Migne, t. 26), Parisiis 1845.
Hieronymus Presbyter, Opera, Pars I: Opera exegetica 7, Commentariorum in Matheum libri IV, ed. D. Hurst, M. Adriaen (Corpus Christianorum. Series Latina, t. 77), Turnhout 1969.
Hugo a Sancto Victore, titulus XXIV: De unguento descendente a Christo in oram, w: Miscellanea III (Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, ed. J.-P. Migne, t. 127), Parisiis 1853.
Jaroszewicz F., Matka świętych Polska […], Kraków: Stanisław Stachowicz, 1767.
Kochowski W., Ogród panieński pod sznur Pisma świętego, […] wymierzony […], Kraków: Dziedzice Krzysztofa Schedla, 1681.
Kronika klasztoru karmelitów bosych w Warszawie, wstęp, przeł. i oprac. C. Gil, „Karmelitańskie Studia i Materiały Historyczne” 2 (2009), s. 143–378.
Lacki A.T., Pobożne pragnienia. Trzema księgami przez wielebnego ojca Hermana Hugona Societatis Jesu łacińskim opisane językiem […] polskim przetłumaczone wierszem, Kraków: J. Schedel, 1697.
Mieleszko M., Emblematy, wyd. i oprac. R. Grześkowiak, J. Niedźwiedź, red. nauk. D. Chemperek, Warszawa 2010.
Nowicka-Struska A., „Strzały serdeczne z Pisma świętego i ojców świętych zrobione, a od dusze nabożnej ku niebu wypuszczone”. Siedemnastowieczna adaptacja Pia desideria Hermana Hugona z rękopisu lubelskich karmelitanek bosych klasztoru Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, „Terminus” 18 (2016), z. 2 (38), s. 131–157.
Osmolski T., Konterfekt życia przykładnego […], Kraków: Michał Józef Antoni Dyaszewski, 1747.
Opracowania
Bielak A., W labiryncie teorii gatunkowej emblematu. Wokół zbioru Emblemata Zbigniewa Morsztyna, w: Ut pictura poesis / ut poesis pictura. O związkach literatury i sztuk wizualnych od XVI do XVIII wieku, red. A. Bielak, opieka nauk. P. Stępień, Warszawa 2013, s. 71–94.
Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.
Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Warszawa 1996.
Buchwlad-Pelcowa P., Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących. Bibliografi a, Wrocław 1981.
Długosz J., Biblioteka klasztoru karmelitów bosych w Wiśniczu (1630–1649), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 13 (1966), s. 91–169.
Furmanik K., Księga zmarłych karmelitów bosych w Polsce, na Litwie i Rusi 1607– 1998, I, [cz.] 1–2: Prowincja polska pod wezwaniem Ducha Świętego 1607–1750, Kraków 2002.
Gil C., Słownik polskich karmelitanek bosych 16012–1914, Kraków 1999.
Gil C., Życie codzienne karmelitanek bosych w Polsce w XVII–XIX wieku, Kraków 1997.
Górska M., Ut pictura emblema? Teoria i praktyka, w: Ut pictura poesis / ut poesis pictura. O związkach literatury i sztuk wizualnych od XVI do XVIII wieku, red. A. Bielak, opieka nauk. P. Stępień, Warszawa 2013, s. 31–46.
Grześkowiak R., Dialogi dzieł dawnych. Studia o intertekstualności literatury staropolskiej, Gdańsk 2018.
Grześkowiak R., „Po różnych królestwach i prowincyjach Dusza nabożna szukała kochanka swego”. Stratyfi kacja staropolskiej recepcji jezuickich druków emblematycznych na przykładzie Pia desideria Hermana Hugona, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego, red. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2016, s. 249–299.
Grześkowiak R., Niedźwiedź J., Nieznane polskie subskrypcje do emblematów Ottona van Veen i Hermana Hugona. Przyczynek do funkcjonowania zachodniej grafi ki religijnej w kulturze staropolskiej, „Terminus” 14 (2012), z. 25, s. 47–68.
Grześkowiak R., Niedźwiedź J., Wstęp, w: M. Mieleszko, Emblematy, wyd. i oprac. R. Grześkowiak, J. Niedźwiedź, red. nauk. D. Chemperek, Warszawa 2010.
Gwioździk J., Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Katowice 2015.
Krzywy R., Wstęp, w: A. Alciatus, Emblematum Libellus. Książeczka emblematów, przeł. i koment. A. Dawidziuk, B. Dziadkiewicz pod kier. M. Mejora, wstęp i oprac. R. Krzywy, Warszawa 2002.
Kwiatkowska-Frejlich L., Funkcje potrydenckiej sztuki kościelnej. Nowożytny wystrój kościoła Brygidek w Lublinie, Lublin 2009.
Mazurkiewicz R., Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia fi lologiczne, Kraków 2002.
Minois G., Historia starości od antyku do renesansu, przeł. K. Marczewska, Warszawa 1995.
Nowicka-Struska A., Ex fumo in lucem. Barokowe kaznodziejstwo Andrzeja Kochanowskiego, Lublin 2008.
Nowicka-Struska A., Listy w kręgu kulturowym karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ze studiów nad rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych, w: Epistolografi a w dawnej Rzeczypospolitej, t. 5: Stulecia XVII–XIX. Nowa perspektywa historycznoliteracka, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2015, s. 193–213.
Nowicka-Struska A., Nieznany cykl Emblematy na obraz dziada z rękopisu karmelitańskiego Bonawentury od św. Stanisława, Frezera, w: Inwencja i inspiracja w kulturze wczesnonowożytnej, red. M. Pieczyński, B. Niebelska-Rajca, Warszawa 2018, s. 252–267.
Ozorowski E., Frezer Stanisław, Bonawentura od św. Stanisława, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, red. H.E Wyczawski, Warszawa 1981.
Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.
Praz M., Studies in Seventeenth-Century Imagery, Roma 1975.
Smagacz A., Karmelici bosi w Lublinie 1610–1864, Lublin 2012.
Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII wieku o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.
Wanat B.J., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Kraków 1979.
Wider D., „Pieśni Salomonowych o duszy zakonnej wytłumaczenie” o. Bonawentury Frezera OCD (1638–1687), w: Karmelici bosi w Polsce 1605–2005. Księga jubileuszowa, red. C. Gil, Kraków 2005, s. 387–407.
Informacje: Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 4 (49) 2018, s. 499 - 522
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Zabawy pobożno-wesołe warszawskich karmelitanek bosych. Bonawentura od św. Stanisława, Emblematy na obraz dziada – cykl z siedemnastowiecznego rękopisu karmelitańskiego
Pious and Merry Games of the Warsaw Discalced Carmelite Sisters. Bonaventure of St Stanislaus, Emblematy na obraz dziada — A Cycle from a 17th-Century Carmelite Manuscript
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
Publikacja: 20.12.2018
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski