FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Trzy listy Eneasza Sylwiusza Piccolominiego związane ze śmiercią księcia Aleksandra Mazowieckiego. Wstęp, przekład, komentarz

Data publikacji: 06.12.2024

Terminus, 2024, Tom 26, zeszyt 2 (71) 2024, s. 217 - 249

https://doi.org/10.4467/20843844TE.24.013.20390

Autorzy

Lidia Grzybowska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-4782-8457 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Trzy listy Eneasza Sylwiusza Piccolominiego związane ze śmiercią księcia Aleksandra Mazowieckiego. Wstęp, przekład, komentarz

Abstrakt

The article presents the translation of three letters and two versions of the epitaph on the death of Duke Alexander of Masovia, written by Aeneas Silvius Piccolomini on June 1–6, 1444, in Vienna. Two of these letters are addressed to Giovanni Peregallo, while the last one is directed to Juan of Segovia. Both recipients had strong ties to the Council of Basel. Aeneas himself was initially aligned with the Baselians following the schism of 1439; however, during the years 1442–1445, his sympathies shifted from pro-conciliarist to pro-papal. The letters examined in this article serve as evidence of this gradual transformation in Aeneas’ stance, influenced by various factors such as Emperor Frederick III’s opinion, conflicts within the conciliarist faction, and the strategic maneuvers of the future pope. Accompanying the translations is an extensive introduction providing background information on the events depicted in the letters and their key figures (Duke Alexander of Masovia, Marcus Bonifili, and Laurentius of Rotella), analyzing Aeneas’ narrative through the lens of the “semantics of the turn” framework proposed by German scholar Johannes Helmrath.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła

Baca A., Selected Letters of Aeneas Sylvius Piccolomini, Northridge 1969.

Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini, Bd. 1–3, hrsg. von R. Wolkan, Wien 1909–1918.

Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi Latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur, t. 1 (8–331), oprac. Z. Włodek et al., Wrocław 1980.

Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi Latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur, t. 2 (332–444), oprac. M. Kowalczyk et al., Wrocław 1982.

Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae (1376–1430), coll. A. Prochaska, Kraków 1882 (Monumenta Medii Aevi Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, 6).

Collected Letters of Enea Silvio Piccolomini, vol. 1–7, ed. and transl. by M. von Cotta-Schönberg (https://hal.science, dostęp: 31.01.2024).

Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, arabski, ormiański, polski, t. 3: 1415– 1445, Konstancja, Bazylea, Ferrara, Florencja, Rzym, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003.

Enea Silvio Piccolomini broni poezji. Fragment listu do Zbigniewa Oleśnickiego z 27 października 1453 roku, wyd., tłum. i oprac. J. Domański, Warszawa 2018 (Minuscula Humaniora, 1).

Enea Silvio Piccolomini: Briefe. Dichtungen, übers. von M. Mell, U. Abel, München 1966.

Enee Silvii Piccolominei Epistolarium seculare. Complectens De duobus amantibus, De naturis equorum, De curialium miseriis, cur. A. van Heck, Città del Vaticano 2007.

Enee Silvii Piccolominei postea Pii pp. II carmina, edidit commentarioque instruxit A. van Heck, Città del Vaticano 1994.

Enee Silvii Piccolominei postea Pii PP. II De viris illustribus, edidit commentarioque instruxit A. van Heck, Città del Vaticano 1991.

Fedrus, Bajki, tłum., wstęp i przyp. J. Stadler, Wrocław 2015.

Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, nr 7000–8000, część 3: 7801–8000, oprac.

Jałbrzykowska, przy współ. J. Tyszkowskiej i J. Zatheya, Kraków 1967.

Katalog rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, t. 3, wyd. W. Kętrzyński, Lwów 1898.

Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej, cz. 1: Kodexa rękopiśmienne nr 1–228, oprac. I. Polkowski, Kraków 1884.

Piccolomini E.S., Chrysis, tłum. i oprac. E. Skwara, Warszawa 2017 (Biblioteka Renesansowa, 5). Piccolomini E.S., Opowieść o miłości Euriala i Lukrecji, tłum. W. Steffen, T. Batóg, Poznań 2002.

Piccolominus A.S. (Pius II), De gestis concilii Basiliensis Commentariorum libri II, ed. and transl. by D. Hay, W.K. Smith, Oxford 1992.

Platon, Timajos, w: Platon, Timajos, Kritias albo Atlantyk, tłum. P. Siwek, Warszawa 1986.

Reject Aeneas, Accept Pius: Selected Letters of Aeneas Silvius Piccolomini (Pope Pius II), transl. by T.M. Izbicki, C. Christianson, Ph. Krey, Washington 2006.

Titus Maccius Plautus, Punijczyk, w: Titus Maccius Plautus, Komedje, t. 3, tłum., wstęp i oprac. G. Przychocki, Kraków 1935.

Opracowania

Ady C.M., Pius II (Aeneas Silvius Piccolomini) the Humanist Pope, London 1913.

Baldi B., Il “cardinale tedesco”. Enea Silvio Piccolomini fra impero, papato, Europa (1442–1455), Milano 2012.

Baldi B., La corrispondenza di Enea Silvio Piccolomini dal 1431 al 1454. La maturazione di un’esperienza fra politica e cultura, „Reti Medievali Rivista” 10 (2009), s. 293–314.

Baldi B., Un umanista alla corte di Federico III. Il “Pentalogus” di Enea Silvio Piccolomini, „Cahiers d’études italiennes” 13 (2011), s. 161–171.

Baum W., Nikolaus von Kues und Enea Silvio Piccolomini – eine Humanistenfreundschaft?, w: Cusanus zwischen Deutschland und Italien (Akten der Kongresses Grabmann Institut München Universität, Como, Villa Vigoni, 28 März – 2 April 2001), hrsg. von M. Thurner, Berlin 2003, s. 315–338.

Bąkowski A., Książę Aleksander, biskup trydencki, „Przegląd Powszechny” 16 (1913), s. 1–34, 129–163.

Bojarski J., Jan z Ludziska i przypisywane mu mowy uniwersyteckie, „Studia Mediewistyczne” 14 (1973), s. 3–85.

Boulting W., Aeneas Silvius (Enea Silvio De’ Piccolomini – Pius II.): Orator, Man of Letters, Statesman, and Pope, London 1908.

Catalán Casanova O., La predicació cristiana a la Catalunya baixmedieval. Un instrument de transformació cultural entre oralitat, escriptura, imatge, narracció, música i teatre, Barcelona 2013 (praca doktorska).

Concilium Basiliense. Studien und Quellen zur Geschichte des Concils von Basel, Bd. 7: Protokolle des Concils 1440–1443, hrsg. von H. Herre, Basel 1910.

Czerenkiewicz M., Mowa „Aderat nuper” Eneasza Sylwiusza Piccolominiego z 1445 roku, „Terminus” 24 (2022), z. 1 (62), s. 93–122.

Dephoff J., Zum Urkunden- und Kanzleiwesen des Konzils von Basel, Hildesheim 1930 (Geschichtliche Darstellungen und Quellen, 12).

Drücke S., Aeneas Silvius Piccolomini als humanistischer Epistolograph, w: Rom und das Reich vor de Reformation, hrsg. von N. Staubach, Frankfurt am Main 2004, s. 271–288.

Drzewiecka E., Epistolae saeculares e pontificales di Enea Silvio Piccolomini e raccolte manoscritte delle sue lettere provenienti dalle collezioni delle biblioteche polacche. Prolegomena per ulteriori ricerche, w: Lettere della Curia. Diplomazia e politica nei carteggi e nei libri di lettere del Rinascimento, a cura di L. Geri, M. Simonetta, Brescia 2023, s. 76–88.

Drzewiecka E., Listy Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (Piusa II) w Kodeksie o nr 229 Biblioteki Kapitulnej na Wawelu, w: Wawel w XVI wieku – XVI wiek na Wawelu (w druku).

Drzewiecka E., „Somnium de Fortuna” Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (późniejszego Piusa II), „Meander” 76 (2021), s. 77–100.

Enea Silvio Piccolomini. Uomo di lettere e mediatore di culture. Gelehrter und Vermittler der Kulturen. Atti del Convegno Internazionale di Studi, Basilea, 21–23 Aprile 2005. Internationaler Studienkongress, Basel, 21–23 April 2005, a cura di M.A. Terzoli, Basel 2006.

Fijałek J., Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie Soboru Bazylejskiego, t. 1–2, Kraków 1900–1902.

Friendship in Medieval Europe, ed. by J. Haseldine, Sutton 1999.

Friendship in the Middle Ages and Early Modern Age, ed. by A. Classen, M. Sandige, Berlin 2010.

Fromherz U., Johannes von Segovia als Geschichtsschreiber des Konzils von Basel, Basel–Stuttgart 1960.

Greenblatt S., Renaissance Self-Fashioning: From More to Shakespeare, Chicago–London 2005.

Grosse L., Stosunki Polski z soborem bazylejskim, Warszawa 1885.

Grzybowska L., Kataloński teolog i kaznodzieja Marek Bonifili (zm. 1453) i jego kontakty z polskim środowiskiem intelektualnym. Rekonesans, „Studia Iberica” 23 (2023), s. 55–89.

Helmrath J., Die zweite Dekade des langen Basler Konzils (1440–1449): Perspektiven, Konversionen, Piccolominiana. Überlegungen am Ende einer Tagung, w: Das Ende des konziliaren Zeitalters (1440–1450). Versuch einer Bilanz, hrsg. von H. Müller, München 2012, s. 315–347.

Helmrath J., „Vestigia Aeneae imitari“: Enea Silvio Piccolomini als „Apostel“ des Humanismus. Formen und Wege seiner Diffusion, w: Diffusion des Humanismus. Studien zur nationalen Geschichtsschreibung europäischer Humanisten, hrsg. von U. Muhlack, G. Walther, Göttingen 2002, s. 99–141.

Hernández Montes B., Biblioteca de Juan de Segovia: Edición y comentario de su escritura de donación, Madrid 1984.

Iaria S., Diffusione e recezione del “Libellus dialogorum” di Enea Silvio Piccolomini, „Italia Medioevale e Umanistica” 44 (2003), s. 65–114.

Kaczyńska B., Wokabularz trydencki jako przykład leksykografii średniowiecznej, „Studia Źródłoznawcze” 57 (2019), s. 47–97.

Madrigal Terrazas J.S., El pensamiento eclesial de Juan de Segovia, Madrid 2004.

Mann J.D., Alfonso de Madrigal and Juan de Segovia: Some Conciliar Common (and Contested) Places, „Renaissance and Reformation/ Renaissance et Réforme” 42 (2019), no. 3 (special issue: Situating Conciliarism in Early Modern Spanish Thought/ numéro spécial: Situer conciliarisme dans la pensée espagnole de la première modernité), s. 45–72.

McGuire B.P., Friendship and Community, 2nd ed., New York 2010.

Mews C.J., Chiavaroli N., The Latin West, w: Friendship: A History, ed. by B. Caine, London 2014, s. 73–110.

Milewska-Waźbińska B., Przyjaźń humanistów – wzorce, postawy, ekspresja literacka, w: Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – współczesność, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński, współpr. W. Pawlak, Warszawa 2009, s. 63–74.

Modlińska A., Piętnastowieczny kodeks rękopiśmienny z listami i mowami Eneasza Sylwiusza Piccolominiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 81 (2004), s. 169–196.

Nagel F., Der belehrte Lehrer. Nicolaus Cusanus und Enea Silvio Piccolomini, w: Enea Silvio Piccolomini: Uomo di lettere e mediatore di culture; Atti del Convegno Internazionale di Studi Basilea, 21–23 aprile 2005, a cura di M.A. Terzoli, Basel 2006, s. 35–54.

Nodes D., Communication of Linguistic Idioms in Eneas Sylvius Piccolomini’s Letters, „Mediaevistik” 32 (2019), s. 213–226.

O’Brien E., Letters of Alliance and an Alliance of Letters: Aeneas Silvius Piccolomini, Juan de Carvajal, and the Conciliar Crisis, „Renaissance and Reformation/ Renaissance et Réforme” 42 (2019), no. 3 (special issue: Situating Conciliarism in Early Modern Spanish Thought/ numéro spécial: Situer conciliarisme dans la pensée espagnole de la première modernité), s. 73–103.

Ojrzyński R., Obraz Polski i Polaków w pismach Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (papieża Piusa II), Warszawa 2014 (Fasciuli Historici Novi, 14).

Paparelli G., Enea Silvio Piccolomini: l’umanesimo sul soglio di Pietro, ed. 2, Longo 1978.

Pawlak W., Przyjaźń uczonych, w: Przyjaźń w kulturze staropolskiej, red. A. Czechowicz, M. Trębska, Lublin 2013, s. 65–79.

Pio II e la cultura del suo tempo. Atti del I convegno internazionale – 1989, a cura di L. Secchi Tarugi, Milano 1991.

Pio II nell’epistolografia del Rinascimento. Atti del XXV Convegno Internazionale (Chianciano Terme-Pienza, 18–20 luglio 2013), a cura di L. Secchi Tarugi, Firenze 2015.

Pio II Piccolomini: il Papa del Rinascimento a Siena; atti del convegno internazionale di studi, 5–7 maggio 2005, a cura di F. Nevola, Colle di Val d’Elsa 2009.

Piotrowicz K., Aleksander (1400–1444), książę mazowiecki, w: Polski słownik biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński, Kraków 1935, s. 64–65.

Proverbia sententiaeque latinitatis medii aevi, ed. H. Walther, Göttingen 1963.

Prügl T., Herbst des Konziliarismus? Die Spätschriften des Johannes von Segovia, w: Das Ende des konziliaren Zeitalters (1440–1450). Versuch einer Bilanz, hrsg. von H. Müller, E. Müller-Luckner, München 2012, s. 153–174.

Repertorium Officiorum Romane Curie, ed. T. Frenz, https://www.geku.uni-passau.de/histhw/forschung/rorc (dostęp: 31.01.2024).

Rivera García A., Humanismo, representación y angelología. El conciliarismo de Juan de Segovia, w: La primera escuela de Salamanca (1406–1516), coord. C. Flórez Miguel, M. Hernández Marcos, R. Albares Albares, Salamanca 2012, s. 95–113.

Rubió i Balaguer J., Història de la literatura catalana, vol. 1, Montserrat 1984.

Stäuble A., Un dotto esercizio letterario: la commedia “Chrysis” di Enea Silvio Piccolomini nel quadro del teatro umanistico del Quattrocento, w: Enea Silvio Piccolomini Papa Pio II. Atti del Convegno per il quinto centenario della morte e altri scritti, a cura di D. Maffei, Siena 1968.

Strnad A.A., Alessandro di Masovia e il concilio di Basilea: contributi, per la ricostruzione dell’attività di un prelato conciliare polacco, „Studi trentini di scienze storiche. Sezione prima” 71 (1992), s. 3–45.

Urkundenbuch des Klosters Loccum, Bd. 2, bearb. von U.B. Dittrich, Göttingen 2019.

Vilallonga M., La literatura llatina a Catalunya al segle XV. Repertori bio-bibliogràfic, Barcelona 1993.

Voigt G., Die Wiederbelebung des classi schen Alterthums, oder, das erste Jahrhundert des Humanismus, 2. Aufl., Berlin 1960.

Watanabe M., Authority and Consent in Church Government: Panormitanus, Aeneas Sylvius, Cusanus, „Journal of the History of Ideas” 33 (1972), no. 2, s. 217–236.

Wolf A.M., Juan de Segovia and the Fight for Peace: Christians and Muslims in the Fifteenth Century, Notre Dame 2014.

Wolski M., Sobniowski Stanisław, w: Polski słownik biograficzny, t. 39, red. H. Markiewicz, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 537–539.

Woś J.W., Aleksander Mazowiecki – biskup trydencki (1423–1444), „Saeculum Christianum” 6 (1999), nr 2, s. 17–31.

Woś J.W., Alessandro di Masovia vescovo-principe di Trento (1423–1444). Un profilo introduttivo. Nuova edizione riveduta e ampliata, Pisa 1994.

Zabłocki S., Epitafium, w: Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok), red. T. Michałowska, przy udziale B. Otwinowskiej i E. Sarnowskiej-Temeriusz, Wrocław 1990, s. 216–217.

Zarębski I., Stosunki Eneasza Sylwiusza z Polską i Polakami, Kraków 1939.

Informacje

Informacje: Terminus, 2024, Tom 26, zeszyt 2 (71) 2024, s. 217 - 249

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Trzy listy Eneasza Sylwiusza Piccolominiego związane ze śmiercią księcia Aleksandra Mazowieckiego. Wstęp, przekład, komentarz
Angielski: Three Letters of Aeneas Silvius Piccolomini Related to the Death of Duke Alexander of Masovia – Introduction, Translation, Commentary

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-4782-8457

Lidia Grzybowska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-4782-8457 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Publikacja: 06.12.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Finansowanie artykułu:

Badanie to nie otrzymało specjalnego finansowania.

Udział procentowy autorów:

Lidia Grzybowska (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Lidia Grzybowska, PhD, is an assistant professor at the Faculty of Polish Studies (Jagiellonian University, Kraków). Research interests: history of medieval literature, medieval preaching, old literary theory, biblical exegesis, and premodern culture. Recent publications: “Was Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?”, Terminus 25 (2023), no. 1 (66); “The Topos of Ages of Man and the World in the First Sermon on Dominica Septuagesimae of Mikołaj of Błonie”, pl.it | rassegna italiana di argomenti polacchi (2023), no. 14.

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski