FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Biblia brzeska na warsztacie poetów protestanckich. Słowo biblijne w poezji religijnej ewangelików XVI–XVII wieku – rekonesans

Data publikacji: 2015

Terminus, 2014, Tom 16, zeszyt 4 (33), s. 431 - 450

https://doi.org/10.4467/20843844TE.14.013.3090

Autorzy

Dariusz Chemperek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1702-7974 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Biblia brzeska na warsztacie poetów protestanckich. Słowo biblijne w poezji religijnej ewangelików XVI–XVII wieku – rekonesans

Abstrakt

The Brest Bible as an Inspiration for Protestant Poets. Biblical Phrases in the Religious Poetry of Evangelical Protestants in the 16th and 17th Centuries. A Preliminary Survey

The aim of this paper is to examine the impact of the Brest Bible (its lexis and phraseology) on the religious poetry of the followers of the Evangelical Church of the Augsburg Confession in Poland and the Polish Reformed Church in the 16th and 17th centuries. The article is a preliminary study of the subject.
The author analysed thematically consistent poems on death and divided them into three types: occasional poetry, represented by Cyprian Bazylik’s Short description of an affair at the death and funeral of the Enlightened Duchess Elżbieta of Szydłowiec Radziwiłłowa (Krótkie wypisanie sprawy przy śmierci i pogrzebie Oświeconej Księżny Paniej Halżbiety z Szydłowca Radziwiłowej, 1562); functional literature, illustrated with four songs from a Protestant hymnary by Krzysztof Kraiński (1609) and Andrzej Hünefeld (1646); and fine poetry, for which the author chose the The Quartan Fever Penance (Pokuta w kwartanie, written in 1652).
For the Old-Polish Protestant authors of religious poetry, the Calvinist Bible is a constant reference point. It determines but by no means limits the horizons of imagination. Writing about deathly issues, the authors of occasional, high-art poetry or hymnary songs rarely borrow from the lexis of the Brest Bible and freely realize their artistic concepts. In their works there are only a few most expressive phrases and lexemes from the first Polish Protestant Bible. In the analyzed poems, Biblical phrases usually appear in the form of paraphrases, well-thought-out verses or Biblical scenes. The poets borrow words or Biblical phrases only when the described plot is scarcely known, usually drawn from a rarely referred to Old-Testament book. This gesture can be interpreted as a token of the poet’s circumspection.
 

Bibliografia

Bazylik C., Krótkie wypisanie sprawy przy śmierci i pogrzebie Oświeconej Księżny Paniej Halżbiety z Szydłowca Radziwiłowej wojewodzinej wileńskiej, roku 1562, wyd. S. Kot, Nieznany poeta polski XVI w., „Zeitschrift für Slavische Philologie” R. 25 (1956).

Kancjonał, wyd. Andrzej Hünefeld, Gdańsk 1646.

Kraiński K., Katechizm z pieśniami Kościoła powszechnego, wyd. Sebastian Sternacki, Raków 1609.

Morsztyn J.A., Pokuta w kwartanie, [w:] idem, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971.

Morsztyn J.A., Pokuta w kwartanie, [w:] A. Karpiński, J. Głażewski, Edycja krytyczna „Pokuty w kwartanie” Jana Andrzeja Morsztyna, [w:] Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej, red. A. Karpiński, E. Lasocińska, M. Hanusiewicz, Warszawa 2003.

Delumeau J., Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII-XVIII w., przeł.A. Szymanowski, Warszawa 1994.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, przeł. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 2001.

Głażewski J., Poza człowiekiem i grzechem. Wizja Boga w siedemnastowiecznej elegii pokutnej, „Barok” R. 7, 2000, z. 2(14).

Grabowski T., Z dziejów literatury kalwińskiej, Kraków 1906.

Gruchała J.S., Grzesznik przed Bogiem. Wyznania pokutne w polskich tłumaczeniach „Psałterza” w XVI wieku, [w:] idem, „Psalmy, hymny, pieśni pełne ducha”. Studia o staropolskich tekstach religijnych, Kraków 2013.

Karpiński A., „Pokuta w kwartanie” Jana Andrzeja Morsztyna – epilog sporu o autorstwo, [w:] idem, Tekst staropolski. Studia i szkice o literaturze dawnej w rękopisach, Warszawa 2003.

Kauer E., Kilka refleksji nad „Pokutą w kwartanie” Jana Andrzeja Morsztyna, [w:] eadem, Staropolski dyskurs. Studia i szkice, Warszawa 2005.

Kawecka-Gryczowa A., Bazylik Cyprian, [w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 5 Wielkie Księstwo Litewskie, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, W. Krajewski, Wrocław-Kraków 1959.

Kot S., Nieznany poeta polski XVI w., „Zeitschrift für Slavische Philologie” R. 25 (1956).

Kukulski L., Dookoła „Pokuty w kwartanie”, „Pamiętnik Literacki” R. LIX, 1968, z. 2.

Kwilecka I., Problem tłumaczenia realiów biblijnych. Świat zwierzęcy w Starym Testamencie, [w:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003.

Kwilecka I., Z dziejów przekładu pierwszej polskiej Biblii protestanckiej, [w:] Nowy Testament w dziejach i kulturze Europy. 450 rocznica przekładu Nowego Testamentu przez Mikołaja Jakubicę na język dolnołużycki, red. T. Jaworski, W. Pyżewicz, Zielona Góra 2001.

Leszczyński R.M. (junior), Biblia brzeska – ewangelicka czy antytrynitarna, [w:] Biblia brzeska. Historia. Język. Teologia, red. R.M. Leszczyński (junior), Łódź 2013.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 4, Lwów 1858.

Meller K., Słowa jak ziarna. Reformacyjne idee, książki, spory, Poznań 2012.

Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. 2, Warszawa 1970.

Nowicka-Jeżowa A., Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa 2000.

Nowicka-Jeżowa A., Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI – XVIII wieku, Lublin 1992. 2000.

Ostrowska E., Walka o piękne słowo psałterzowe. („Psałterz” Kochanowskiego a Psałterz brzeski), „Język Polski”, R. XXXIII, 1953, z. 4.

Pasek Z., Treści religijne pieśni ewangelicznego protestantyzmu, [w:] Literatura a religia, red. J. Okoń przy współpracy M. Kwiek, M. Wichowej, Łódź 1998.

Weintraub W., Wstęp, [w:] J.A. Morsztyn (Morstin), Wybór wierszy, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1988, s. LIV.

Informacje

Informacje: Terminus, 2014, Tom 16, zeszyt 4 (33), s. 431 - 450

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Biblia brzeska na warsztacie poetów protestanckich. Słowo biblijne w poezji religijnej ewangelików XVI–XVII wieku – rekonesans

Angielski:

The Brest Bible as an Inspiration for Protestant Poets. Biblical Phrases in the Religious Poetry of Evangelical Protestants in the 16th and 17th Centuries. A Preliminary Survey

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-1702-7974

Dariusz Chemperek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1702-7974 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin, Polska

Publikacja: 2015

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Dariusz Chemperek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski