Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku

Renata Borowiecka

Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku

Data publikacji: 31.05.2021

Sympozjum, 2021 - Tom XXV, nr 1 (40) , s. 83-102

https://doi.org/10.4467/25443283SYM.21.007.13720

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku

Abstrakt

Treść poematu Stabat Mater, opisującego postać Matki Bożej cierpiącej pod krzyżem, na którym umiera Jezus – Jej Syn, stała się jednym z uniwersalnych tematów sztuki, zainspirowała kompozytorów różnych wieków i ośrodków, co znalazło swój wyraz w bardzo licznych interpretacjach muzycznych. Spośród ponad 4000 kompozycji do tekstu sekwencji znaczna część to dzieła XVIII-wieczne (najczęściej późnobarokowe), pochodzące z kręgu włoskiego. Chcąc zinterpretować utwór słowno-muzyczny XVIII wieku, nie sposób czynić tego w oderwaniu od teorii afektów i retoryki muzycznej, które uzależniają tekst od muzyki zarówno na poziomie emotywnym, jak i symbolicznym.

Referat stanowi próbę oglądu kompozycji Stabat Mater w kontekście retoryki na trzech odpowiadających jej poziomach: inventio, dispositio i decoratio. Wyartykułowane są tendencje wspólne oraz indywidualne, przejawiające się w odpowiednim doborze tonacji, tempa i figur retorycznych, a także pewnych motywów melodycznych, rytmicznych lub struktur harmonicznych funkcjonujących w roli znaku ilustracyjno-symbolicznego. Zaprezentowane zostają punkty węzłowe dzieł oraz prośby człowieka skierowane do Matki (druga część sekwencji) o różnorakiej intonacji błagalnej. Wskazana jest funkcja i przesłanie kompozycji.

W czasach współczesnych Stabat Mater wielkich twórców rozbrzmiewają głównie jako dzieła koncertowe we wnętrzach kościelnych lub świeckich. Żywotność tych interpretacji 300 lat od ich powstania świadczy niewątpliwie o kompozytorskim kunszcie utworów oraz o ich znaczeniu nie tylko dla muzyki XVIII wieku, ale i dla dzisiejszej kultury i wiary.

The Stabat Mater poem, which describes the suffering of Blessed Virgin Mary under the cross on which Jesus – her Son – is dying, has become a universal theme which inspired composers of various ages and origins and found its expression in numerous musical interpretations. From among over 400 compositions which set the text of the sequence to music, a large proportion are 18th-century works (mostly – late baroque) of Italian provenience. Attempting to interpret a musical composition with text of the 18th century, one has to take into account the theory of affects and musical rhetoric, which make the text dependent on music both on the emotive and symbolic level.

The paper will examine the Stabat Mater compositions in the rhetoric context, referring to three main levels: inventio, dispositio and decoratio. The common and individual tendencies will be articulated, evident by the appropriate choice of the key, tempo and rhetorical figures, as well as by some melodic and rhythmic motives or harmonic structure having function of the special illustrative-symbolic signs. The nodal points of the work will be presented as well as the requests of man directed at the Mother (the second part of the sequence) assuming varying intonations of supplication. The function and the message of the compositions are advisable.

In contemporary times Stabat Mater of the great composers resound mainly as concert masterpieces in church and secular interiors. The vitality of these interpretations after three hundred years from their creation most certainly bears witness to the composers’ artistry in their works and proves their significance not only for the music of the 18th century but also for the culture and faith of today.

Słowa kluczowe

muzyka włoska, muzyka religijna, sekwencja Stabat Mater, XVIII wiek

Italian music, religious music, the Stabat Mater sequence, 18th-century

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Beaujean A., Nota do wydania płytowego (CD) Stabat Mater L. Boccheriniego (wersja I), Sony Music Entertainment Inc. 2003, s. 10-13.

Blume J., Geschichte der mehrstimmigen Stabat-mater-Vertonungen, München–Salzburg 1992.

Caldwell J., Boyd M., Stabat Mater dolorosa w: S. Sadie, J. Tyrrell (red.), The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second ed., t. 24, London 2001, s. 234-236.

Damerini A., Lo spirito della musica religiosa nel settecento italiano, „La Rassegna Musicale” 3 (1934), s. 186-197.

Dzidek T., Funkcje sztuki w teologii, Kraków 2013.

Faravelli D., Stabat Mater: poesia e musica, „Rivista Internazionale di Musica Sacra” 1 (1983), s. 9-43.

Grave F. K., Abbé Vogler’s revision of Pergolesi’s „Stabat Mater”, „Journal of the American Musicological Society” 1 (30) (1977), s. 43-71.

Harnoncourt N., Muzyka mową dźwięków, tłum. M. Czajka, Warszawa 1995.

Henry H. T., Masiclat P.-D., Stabat Mater dolorosa, w: The Catholic Encyclopedia, Online Edition 2003, https://www.newadvent.org/cathen/ (odczyt z dn. 15.04.2021 r.).

Jabłoński M., Muzyka jako znak, Poznań 1999.

Jan Paweł II, List do artystów, Rzym 1999.

Jasiński T., „Imaginatio crucis” w muzyce baroku, „Zeszyty Naukowe” [Akademia Muzyczna im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu] 6 (1994), s. 65-82.

Lisecki W., „Stabat Mater” Karola Szymanowskiego jako muzyczna interpretacja przesłania sekwencji, „Zeszyty Naukowe” [Akademia Muzyczna im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy] 5 (1993), s. 111-117.

Mastalska D., Stabat Mater Dolorosa. Uwagi o znaczeniu cierpień Maryi pod krzyżem w dziele odkupienia, „Salvatoris Mater” 3 (2001), s. 47-87.

Mearns J., Stabat Mater, w: J. Julian (red.), A Dictionary of Hymnology, London 1907, s. 1081-1083.

Mianowski J., Afekt w operach Mozarta i Rossiniego, Poznań 2004.

Nadolski B., Liturgika, t. 2: Liturgia i czas, Poznań 2013.

Nohl P.-G., Das „Stabat Mater”, „Musik und Kirche” 67 (1997), s. 97-106.

Salvetti G., Boccherini, w: A. Basso (red.), Dizionario Enciclopedico Universale della Musica e dei Musicisti, Le Biografie, t. 1, Torino 1986, s. 570.

Schlagen K.-H., Marx-Weber M., Stabat Mater, w: L. Finscher (hrsg. von), Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Sachteil, t. 8, Kassel–Stuttgart 1998, s. 1708-1721.

Sharp A. T., A Descriptive Catalog of Selected, Published Eighteenth- through Twentieth-Century Stabat Mater Settings for Mixed Voices with a Discussion of the History of the Text, Ph.D. Thesis, University of Iowa 1978.

Stefani G., Padre Martini e l’Eximeno: bilancio di una celebre polemica sulla musica di chiesa, „Nuova Rivista Musicale Italiana” 3 (1970), s. 463-481.

Stróżewski W., O możliwości sacrum w sztuce, w: N. Cieślińska (oprac.), Sacrum i sztuka, Kraków 1989, s. 23-38.

Szwarc U., „Twoją duszę miecz przeniknie” (Łk 2,35). Cierpienie Maryi w świetle starotestamentowego przepowiadania, „Salvatoris Mater” 3 (2001), s. 11-25.

Tomaszewski M., Nad pieśniami Karola Szymanowskiego. Cztery studia, Kraków 1998.

Tomaszewski M., O muzyce polskiej w perspektywie intertekstualnej. Studia i szkice, Kraków 2005.

Informacje

Informacje: Sympozjum, 2021 - Tom XXV, nr 1 (40) , s. 83-102

DOI: https://doi.org/10.4467/25443283SYM.21.007.13720

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku

Angielski:

The Stabat Mater sequence in Italian musical interpretations of the 18th-century

Autorzy

Renata Borowiecka

https://orcid.org/0000-0003-4325-8944

Akademia Muzyczna w Krakowie, Świętego Tomasza 43, 31-027 Kraków

Publikacja: 31.05.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Renata Borowiecka (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 775

Liczba pobrań: 754

<p> Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku</p>

Pobierz xml