Problematyka żydowska na łamach „Słowa Pomorskiego” w latach 1938–1939
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEProblematyka żydowska na łamach „Słowa Pomorskiego” w latach 1938–1939
Data publikacji: 09.2022
Studia Judaica, 2022, Nr 1 (49), s. 161 - 196
https://doi.org/10.4467/24500100STJ.22.006.16300Autorzy
Problematyka żydowska na łamach „Słowa Pomorskiego” w latach 1938–1939
Jewish Issues in the Daily Newspaper Słowo Pomorskie in the Years 1938–1939
The article deals with Jewish issues appearing in the daily newspaper Słowo Pomorskie in the years 1938–1939. The newspaper was published in Toruń in the years 1920–1939 and covered the Pomerania Province (Pomorskie Province) at that time. In the article, the political character of Słowo Pomorskie and its importance for local structures of the National Party (Stronnictwo Narodowe) are discussed. The newspaper usually presented a negative image of the Jewish population, which was connected with the antisemitic attitude of the nationalist groups. The author also describes the role of the Catholic clergy in propagating the anti-Jewish attitudes. The antisemitic contents is divided into thematic categories—foreign and domestic issues are separated. The analysis of the newspaper texts shows, among other things, the affinity of the antisemitic views of the National Party with other movements of this kind in Europe. In the Polish context, the hatred toward Jews did not diminish on the eve of the outbreak of World War II, but rather became radicalized.
1. Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych, sygn. 9908, 11498.
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 381.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
Urząd Wojewódzki Pomorski w Toruniu, sygn. 2602, 2640, 2654.
Archiwum Państwowe w Toruniu
Powiatowa Komenda PP Chełmno, sygn. 44.
Prasa, sygn. 272, 273.
Starostwo Grodzkie w Toruniu, sygn. 99.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
Berent Barbara, Mniejszość żydowska we Włocławku w okresie międzywojennym, maszynopis pracy magisterskiej przygotowanej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1985, sygn. 347/227.
2. Źródła opublikowane
Jarosz Mieczysław, Wędrówki po ścieżkach wspomnień, Warszawa 1963.
Mały rocznik statystyczny 1939, Warszawa 1939.
„Słowo Pomorskie” 1938–1939.
„Słowo Pomorskie” Toruń. Broszura reklamowa, Toruń 1929.
3. Opracowania
Alabrudzińska Elżbieta, Mniejszości wyznaniowe w Bydgoszczy w latach 1920–1939, Toruń 1995.
Alabrudzińska Elżbieta, Żydowska Gmina Wyznaniowa w Bydgoszczy (1920–1939), [w:] Emancypacja – asymilacja – antysemityzm. Żydzi na Pomorzu w XIX i XX wieku, red. Zenon Hubert Nowak, Toruń 1992.
Aleksiun Natalia, Studenci z pałkami: rozruchy antyżydowskie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2: Studia przypadków (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Antisemitism: A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution. Vol. 1: A–K, red. Richard S. Levy, Oxford 2005.
Baranowska Aneta, Żydzi włocławscy i ich zagłada 1939–1945, Toruń 2005.
Beller Steven, Antysemityzm. Bardzo krótkie wprowadzenie, tłum. Paweł Tomanek, Kraków 2013.
Berent Barbara, Żydzi we Włocławku w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Włocławek. Dzieje miasta, t. 2: Lata 1918–1998, red. Jacek Staszewski, Włocławek 2001.
Bergmann Olaf, Miejsce kwestii żydowskiej w myśli politycznej obozu narodowego. Jej przyczyny w ideologii i propagandzie, [w:] Problemy narodowościowe Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku. Księga pamiątkowa dla Profesora Przemysława Hausera, red. Antoni Czubiński, Piotr Okulewicz, Tomasz Schramm, Poznań2002.
Bergmann Olaf, Narodowa Demokracja a Żydzi 1918–1939, Poznań2015.
Biegański Zdzisław, Mniejszość żydowska w Bydgoszczy 1920–1939, Bydgoszcz 1999.
Biegański Zdzisław, Powiatowa księga narodowościowa, cz. V – dokument dotyczący mniejszości żydowskiej w Bydgoszczy (1937), „Kronika Bydgoska” 18 (1996).
Bieniaszewska Anna, Toruński pejzaż żydowski, Toruń 2013.
Bieniaszewska Anna, Żydzi w Toruniu w latach 1793–1950, „Rocznik Toruński” 38 (2011).
Cała Alina, Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Warszawa 2012.
Czubiński Antoni, Europa XX wieku. Zarys historii politycznej, Poznań2001.
Dawidowicz Aneta, Myśl polityczna Stronnictwa Narodowego 1928–1939. Wspólnota ideału czy alternacja koncepcji, Lublin 2017.
Historia Pomorza, t. 5: (1918–1939) Województwo pomorskie i Wolne Miasto Gdańsk, cz. 1: Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, red. Szczepan Wierzchosławski, Przemysław Olstowski, Toruń 2015.
Jedlińska-Kawska Agnieszka, Kawski Tomasz, Społeczność żydowska w Bydgoszczy w XX wieku, Bydgoszcz 2015.
Jewish Life in Nazi Germany: Dilemmas and Responses, red. Francis R. Nicosia, David Scrase, Vermont 2010.
Kawski Tomasz, Ludność żydowska w Przedczu w okresie międzywojennym (1918–1939), „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Historyczne” (2000), z. 6.
Kawski Tomasz, Spory i konflikty polsko-żydowskie na Kujawach i Pomorzu w XX wieku, [w:] Konflikty i spory w regionie kujawsko-pomorskim, red. Michał Białkowski, Adam Kosecki, Wojciech Polak, Toruń 2013.
Kawski Tomasz, Z dziejów żydowskiego samorządu w II Rzeczypospolitej. Żydowskie gminy wyznaniowe na Kujawach Wschodnich w latach 1918–1939, [w:] Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 18: Demokracja i samorządność na Kujawach i Pomorzu w dobie nowożytnej, red. Zdzisław Biegański, Włodzimierz Jastrzębski, Bydgoszcz 2004.
Kawski Tomasz, Żydowskie gminy wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-administracyjne, Bydgoszcz 2014.
Kawski Tomasz, Żydzi kujawsko-dobrzyńscy w latach 1918–1950, Toruń 2006.
Kichelewski Audrey, Francuska opinia publiczna wobec pogromów Żydów w Polsce międzywojennej, [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 3: Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Kijek Kamil, Pogrom, którego nie było, tragedia, która przyszła w zamian. Zajścia w Odrzywole, 20–29 listopada 1935 r., [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2: Studia przypadków (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Kolarzowa Romana, Antysemityzm jako element konstytutywny polskiego habitusu, „Teksty Drugie” (2018), nr 3.
Krzywiec Grzegorz, Czekając na polskiego Mussoliniego. Pojęcia i konteksty „faszyzmu” we wczesnym dyskursie politycznym polskiej prawicy. Rekonesans (1922–1926), [w:] Z dziejów pojęć społeczno-politycznych w Polsce XVIII–XX wiek, red. Maciej Janowski, Warszawa 2019.
Livingston Michael A., The Fascists and the Jews of Italy: Mussolini’s Race Laws, 1938–1943, Cambridge 2014.
Maj Ewa, Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928. Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2000.
Majchrowski Jacek, Szkice z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1986.
Marolewski Adam, Żydzi w Toruniu w okresie międzywojennym, Toruń 2009.
Michalski Rafał, Obraz Żyda i narodu żydowskiego na łamach polskiej prasy pomorskiej w latach 1920–1939, Toruń 1997.
Modras Ronald, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939, Kraków 2004.
Olstowski Przemysław, O polityce na Pomorzu w latach Drugiej Rzeczypospolitej (1920–1939). Rzecz o mechanizmach kształtowania się stosunków politycznych, „Dzieje Najnowsze” 52 (2020), nr 3.
Pepliński Wiktor, Oblicze społeczno-polityczne „Słowa Pomorskiego” w latach 1920–1939, Gdańsk 1978.
Pepliński Wiktor, Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920–1939. System funkcjonowania i oblicze społeczno-polityczne prasy polskiej, Gdańsk 1987.
Pepliński Wiktor, Prasa toruńska w latach 1920–1939, „Zapiski Historyczne Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich” 48 (1983), nr 3.
Phayer Michael, Kościół katolicki wobec Holokaustu 1930–1965, tłum. Jacek Lang, Poznań2011.
Pielka Mateusz, Antysemityzm w województwie pomorskim w latach 1920–1939 na przykładzie powiatu toruńskiego i okolic, „Studia Zachodnie” 18 (2016).
Pielka Mateusz, Radykalizacja nastrojów antysemickich w latach trzydziestych w Drugiej Rzeczypospolitej, „Scripta Historica” (2015), nr 21.
Pielka Mateusz, Rejestr dóbr gminy wyznaniowej żydowskiej w Chełmży w 1931 roku (powiat toruński, województwo pomorskie), „Rocznik Toruński” 45 (2018). Raphael Frederic, The Necessity of Anti-semitism, Carcanet 1998.
Ryba Mieczysław, Naród a polityka. Myśl społeczno-polityczna twórców ruchu narodowego w okresie międzywojennym, Lublin 1999.
Śleszyński Wojciech, Zajścia antyżydowskie w Brześciu nad Bugiem 13 maja 1937 roku, Białystok 2004.
Terej Jerzy Janusz, Idee, mity, realia. Szkice do dziejów Narodowej Demokracji, Warszawa 1971.
Tomaszewski Jerzy, Preludium Zagłady. Wygnanie Żydów polskich z Niemiec w 1938 r., Warszawa 1998.
Trębacz Michał, „Pod murami Jasnej Góry”. Pogrom w Częstochowie 19–21 czerwca 1937 r., [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2: Studia przypadków (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Trębacz Zofia, „Tłum jak oszalały pędził ulicą…”. Pogrom w Bielsku-Białej, wrzesień 1937 r., [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2: Studia przypadków (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Volovici Leon, Nacjonalizm i „kwestia żydowska” w Rumunii lat trzydziestych XX wieku, tłum. Kazimierz Jurczak, Kraków 2016.
Wapiński Roman, Endecja na Pomorzu 1920–1939, Gdańsk 1966.
Wapiński Roman, Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Wapiński Roman, Życie polityczne Pomorza w latach 1920–1939, Warszawa–Poznań1983.
Waszkiewicz Zofia, Żydzi w Grudziądzu (1920–1939), [w:] Emancypacja – asymilacja – antysemityzm. Żydzi na Pomorzu w XIX i XX wieku, red. Zenon Hubert Nowak, Toruń 1992.
Wojciechowski Mieczysław, Antysemityzm na Pomorzu w okresie międzywojennym, [w:] Emancypacja – asymilacja – antysemityzm. Żydzi na Pomorzu w XIX i XX wieku, red. Zenon Hubert Nowak, Toruń 1992.
Wróbel Agnieszka, Żydzi w Gdyni w latach 1926–1939, Toruń 2013.
Zamoiski Andrei, Pogrom w Grodnie 7 czerwca 1935, [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2: Studia przypadków (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Warszawa 2019.
Ziarkowska Anna, Emancypacja Żydów włoskich i proces ich integracji ze społeczeństwem włoskim, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 23 (2007).
Żyndul Jolanta, Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935–1937, Warszawa 1994.
Żywczyński Mieczysław, Historia powszechna 1789–1870, Warszawa 1964.
Informacje: Studia Judaica, 2022, Nr 1 (49), s. 161 - 196
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Problematyka żydowska na łamach „Słowa Pomorskiego” w latach 1938–1939
Jewish Issues in the Daily Newspaper Słowo Pomorskie in the Years 1938–1939
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, ul. J. K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz, Polska
Publikacja: 09.2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 608
Liczba pobrań: 702