FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci

Data publikacji: 2020

Studia Judaica, 2020, Nr 2 (46), s. 309 - 356

https://doi.org/10.4467/24500100STJ.20.015.13658

Autorzy

Teresa Klimowicz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0002-4383-2347 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci

Abstrakt

The New Jewish Cemetery in Lublin as a Palimpsest of Memory

The article seeks to understand the current condition of the new Jewish cemetery in Lublin, Poland. While it briefly presents the prewar history of the cemetery, the focus of the paper is on the afterwar period 1944–1992. The cemetery becomes a palimpsest of memory researched through activities, documents, media reports, and transformations of the area. The activities of Jewish organizations both in Poland and abroad, as well as activities of the local municipality create an image of both neglect and celebration. The specific situation of the cemetery as a functioning burial area is also explained in the context of politics and memory, as well as the general condition of the Jewish community in communist Poland.

Bibliografia

1. Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych, Urząd ds. Wyznań, sygn. 13/433, 132/264, 132/272.

Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej, Zgony za lata 1944–1945, poz. 126, 158, 163, 175, https://FamilySearch.org [dostęp: 6 stycznia 2020].

Archiwum Litmana Romana

Archiwum Państwowe w Lublinie

Rada Żydowska w Lublinie w latach 1939–1942, sygn. 6/177, 6/179.

Urząd Wojewódzki Lubelski (Zespół1079), Wydział ds. Wyznań, sygn. 353, 354, 361.

Wojewódzkie Zrzeszenie Gospodarki Komunalnej, sygn. 314.

Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie

Marciszuk Krzysztof, Cmentarz żydowski przy ul. Walecznych w Lublinie, 1987, sygn. 1239.

Sygowski Paweł, Karta ewidencyjna cmentarza wojskowego przy ul. Walecznych / ul. J. Kuronia, nr 154, Lublin 2019.

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego

„Biuletyn Żydowskiej Agencji Prasowej” 1944–1949, sygn. 354.

Centralna Żydowska Komisja Historyczna, 303/20, sygn. 114.

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, sygn. 325/217.

Wojewódzki Komitet Żydowski w Lublinie, sygn. 355/4.

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”

Archiwum Machnika Stanisława.

Archiwum Przeciechowskiego Tomasza, Dokumentacja Fundacji Sary i Manfreda Frenklów.

Archiwum Wajsa Symchy, teczki VII i X.

Archiwum Wyszkowskiej Hanny, teczka V.

Kolekcja ikonograficzna Kligera Józefa.

Relacja Wajsbrota Morrisa, 29 listopada 2010, rozmawiał Tomasz Czajkowski, red. Maria Radek.

Relacja Wojtasa Mariana, 20 marca 2018, rozmawiał Tomasz Czajkowski.

2. Źródła opublikowane

„Gazeta Lubelska” (15 grudnia 1946).

„Gazeta Wyborcza” (24 lipca 1991).

Górniewicz Czesław, Wspomnienia z okupacji niemieckiej. Pamiętnik więźnia Zamku Lubelskiego, Lublin 2016.

„JTA Daily News Bulletin”1965, 1967.

„Kol Lublin”(1976), nr 11.

Księga pamięci żydowskiego Lublina, wstęp, wybór i oprac. Adam Kopciowski, Lublin 2011.

„Kurier Lubelski” 1957–1989.

Okólnik nr 3 z 6 lutego 1945 roku o tymczasowym uregulowaniu spraw wyznaniowych ludności żydowskiej, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Administracji Publicznej nr 1 z 1945 r.

„Sztandar Ludu” 1945–1989.

Urban Kazimierz, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944–1966 (wybór materiałów), Kraków 2006.

Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Dz.U. 1959, nr 11, poz. 62.

3. Opracowania

Bednarek Małgorzata, Sytuacja prawna cmentarzy żydowskich 1944–2019, Kraków–Budapeszt 2020.

Bielawski Krzysztof, Zagłada cmentarzy żydowskich, Warszawa 2020.

Canin Mordechaj, Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce, tłum. Monika Adamczyk-Garbowska, Warszawa 2018.

Datner Helena, Po Zagładzie. Społeczna historia żydowskich domów dziecka, szkół, kół studentów w dokumentach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, Warszawa 2016.

Dziobek-Romański Jacek, Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych i kanonicznych, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 13 (1999).

Geertz Clifford, Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. Marian Kempny, Ewa Nowicka, Warszawa 2005.

Grabski August, Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944–1950). Historia polityczna, Warszawa 2015.

Jagodzińska Agnieszka, Pomiędzy. Akulturacja Żydów Warszawy w drugiej połowie XIX wieku, Wrocław 2008.

Jeremicz Jacek, Klimowicz Teresa, Organizacja życia żydowskiego po II wojnie światowej, „Scriptores” (2019), nr 46.

Kendziorek Piotr, Program i praktyka produktywizacji Żydów polskich w działalności CKŻP, Warszawa 2016.

Klimowicz Teresa, Lubelski Oddział Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów Polsce w latach 1950–1968, „Scriptores” (2019), nr 46.

Kolbuszewski Jacek, Cmentarz jako tekst kultury, „Odra” (1981), nr 11.

Kopciowski Adam, Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat”, Lublin 2015.

Kopciowski Adam, Zajścia antyżydowskie na Lubelszczyźnie w pierwszych latach po II wojnie światowej, „Scriptores” (2019), nr 46.

Kowalczyk Irena, Lubelskie nekropolie, Lublin 2019.

Kubiszyn Marta, Niepamięć– postpamięć– współpamięć. Zagłada lubelskich Żydójako przedmiot kultury pamięci, Lublin 2019.

Kuwałek Robert, Szlakiem pamięci, [w:] Robert Kuwałek, Wiesław Wysok, Lublin. Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin 2001.

Matyjaszek Konrad, Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce, Kraków 2019.

Minars Esther, A Lublin Survivor: Life Is Like a Dream. As Told by Eva Eisenkeit, Brighton 2019.

Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Monika Adamczyk-Garbowska, Feliks Tych, Lublin 2011.

Ożóg Kazimierz S., Pomniki Lublina, Lublin 2014.

Radzik Tadeusz, Lubelska dzielnica zamknięta, Lublin 1999.

Sommer Schneider Anna, Szeerit hapleta. Ocaleni z Zagłady. Działalność American Jewish Joint Distribution Committee w Polsce w latach 1945–1989, Kraków 2014.

Sygowski Paweł, Cmentarze żydowskie Zamojszczyzny – stan badań, stan zachowania, uwagi konserwatorskie, [w:] Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, red. Weronika Litwin, Monika Szabłowska-Zaremba, Sławomir Jacek Żurek, Lublin 2012.

Symcha Wajs (1911–1999), [w:] Sylwetki Żydów lubelskich. Leksykon, red. Adam Kopciowski i in., Lublin 2019.

Szaynok Bożena, Komuniści w Polsce (PPR/PZPR) wobec ludności żydowskiej (1945–1953), „Pamięć i Sprawiedliwość”(2004), nr 2.

Tomczyk Józef, Rada Żydowska w Lublinie 1939–1942 – organizacja, działalność i pozostałość aktowa, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, t. 1, red. Tadeusz Radzik, Lublin 1995.

Trzciński Andrzej, Cmentarz żydowski w Hrubieszowie. Nagrobki niewykorzystane do pomnika-lapidarium i zakopane obok lapidarium, Lublin 1999.

Trzciński Andrzej, Świadkiem jest ta stela. Stary cmentarz żydowski w Lublinie, Lublin 2017.

Urban Kazimierz, Zagadnienie pożydowskich synagog i cmentarzy w Polsce w latach 1945–1956 (zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” (2005), nr 692.

Wajs Karolina, Wajs Symcha, Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997.

Weizman Yechiel, The Sacralization and Secularization of Jewish Cemeteries in Poland, [w:] Jews and Non-Jews: Memories and Interactions from the Perspective of Cultural Studies, red. Lucyna Aleksandrowicz-Pędich, Jacek Partyka, Warszawa 2014.

Weizman Yechiel, Unsettled Possession: The Question of Ownership of Jewish Sites in Poland after the Holocaust from a Local Perspective, „Jewish Culture and History” 18 (2017), nr 1.

Wodziński Marcin, Groby cadyków w Polsce. O chasydzkiej literaturze nagrobnej i jej kontekstach, Wrocław 1998.

Wójcikowski Grzegorz, Wójcikowski Włodzimierz, Kalendarium, [w:] Tadeusz Radzik, Wiesław Śladkowski, Grzegorz Wójcikowski, Włodzimierz Wójcikowski, Lublin. Dzieje miasta. T. 2: XIX i XX wiek, Lublin 2000.

Zieliński Konrad, W cieniu synagogi. Obraz życia kulturalnego społeczności żydowskiej Lublina w latach okupacji austro-węgierskiej, Lublin 1998.

4. Źródła internetowe

Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce, Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce, https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_56 [dostęp: 4 listopada 2019].

Bielawski Krzysztof, Lublin – nowy cmentarz żydowski, www.kirkuty.xip.pl/lublinnowy.htm [dostęp: 25 stycznia 2020].

Nowy cmentarz żydowski w Lublinie, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/264-lublin [dostęp: 25 stycznia 2020].

Santarek Stanisław, Rzymskokatolicki cmentarz przy ulicy Unickiej w Lublinie, http://unicka.cmentarz.lublin.pl/historia/ [dostęp: 12 października 2019].

Szyc Nuchym, Płacz zamiast modlitwy, 1988, oprac. Łukasz Jasina, 2006, OBGTNN, http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/9626/Placz_zamiast_modlitwy.pdf [dostęp: 5 listopada 2019].

Informacje

Informacje: Studia Judaica, 2020, Nr 2 (46), s. 309 - 356

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci

Angielski:

The New Jewish Cemetery in Lublin as a Palimpsest of Memory

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-4383-2347

Teresa Klimowicz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0002-4383-2347 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin

Publikacja: 2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Teresa Klimowicz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1003

Liczba pobrań: 711

<p> Nowy cmentarz żydowski w Lublinie jako palimpsest pamięci</p>