Między filarami opieki społecznej, pracy na polu kultury, upolitycznienia i feminizmu. Syjonistyczne „Koło Kobiet Żydowskich” we Lwowie (1908–1939)

Angelique Leszczawski-Schwerk

Między filarami opieki społecznej, pracy na polu kultury, upolitycznienia i feminizmu. Syjonistyczne „Koło Kobiet Żydowskich” we Lwowie (1908–1939)

Data publikacji: 23.12.2021

Studia Judaica, 2021, Nr 2 (48), s. 377 - 405

https://doi.org/10.4467/24500100STJ.21.016.15071

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Między filarami opieki społecznej, pracy na polu kultury, upolitycznienia i feminizmu. Syjonistyczne „Koło Kobiet Żydowskich” we Lwowie (1908–1939)

Abstrakt

Between the Pillars of Welfare, Cultural Work, Politicization, and Feminism: The Zionist “Circle of Jewish Women” in Lviv, 1908–1939

The Circle of Jewish Women (“Koło Kobiet Żydowskich”), founded in Lemberg/Lviv in 1908 and active until 1939, played a vital role in the organization of Zionist women in the city and other places in Eastern Galicia. It was founded, among others, by Róża Pomeranc Melcer, one of the pioneers of Zionist women’s associations in Galicia and the first and only Jewish woman parliamentarian in the Second Polish Republic. Nevertheless, the history of the Circle, as well as the work of its many active members—many of whom perished in the Holocaust—has been almost forgotten and is rarely explored. The author of the article argues that this organization not only represents social welfare, but it also embodies elements of social support, cultural work, politicization, and feminism. Therefore, the author emphasizes the role the Circle played in the process of organizing Zionist women in Lviv and Galicia before World War I and especially during the interwar period in the Second Polish Republic, and how it contributed to women’s emancipation. Thus, the history of one of the most important Zionist women’s organizations is reconstructed and its versatile work facets explored in more detail.

* Niniejszy artykuł stanowi poprawionąi skróconą wersję dwóch rozdziałów na temat organizacji syjonistycznej, które zostaną opublikowane w antologii Women Zionists Worldwide, 1897–1945 Miry Yungman (w przygotowaniu). Częściowo powstał także na podstawie prezentacji przedstawionej na konferencji Kobieta żydowska – nowe badania i perspektywy badawcze (Kraków, 26–28 kwietnia 2021).

** Tłumaczenie z języka angielskiego: Anna Nienartowicz

Słowa kluczowe

Koło Kobiet Żydowskich, syjonistyczne stowarzyszenia kobiet, Lwów, feminizm, Galicja, Polska międzywojenna; Circle of Jewish Women, women’s Zionist organizations, city of Lviv, feminism, Austrian Galicia, interwar Poland

Circle of Jewish Women, women’s Zionist organizations, city of Lviv, feminism, Austrian Galicia, interwar Poland

Bibliografia

Pobierz bibliografię

1. Źródła archiwalne

Archives of the American Jewish Joint Distribution Committee

Report. Information Service letter X. Poland. January 12, 1920, Joint Distribution Committee of the American Funds for Jewish War Sufferers, Collection: 1919–1921. Records of the American Jewish Joint Distribution Committee – NY AR191921, folder: Poland General, January–May 1920, http://search.archives.jdc.org/multimedia/Documents/NY_AR1921/00017/NY_AR1921_03436.pdf [dostęp: 20 maja 2021].

Central Archives for the History of the Jewish People (CAHJP)

Pismo KKŻdo administracji miejskiej Lwowa, 16 marca 1931 r.

Pismo KKŻdo gminy żydowskiej we Lwowie, 28 lutego 1930 r.

Pismo w sprawie składu zarządu ZKŻz lat 1936 i 1939.

Statut „Zrzeszenia Kobiet Żydowskich dla naprawy pracy kobiecej w Palestynie (W.I.Z.O)” z r. 1932.

The Central Database of Shoah Victims’ Names, Yad Vashem

Strona z zeznania Betty Feuerman złożonego przez DinęKarl, https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=1547472&ind=1 [dostęp: 20 maja 2021].

Strona z zeznania Betty Feuerman złożonego przez jej siostrzenicę Annę Schalit Brenner, https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=997787&ind=1 [dostęp: 20 maja 2021].

Central Zionist Archives (CZA)

sygn. Z2/423, sygn. L18/2553, sygn. L18/25531, sygn. KKL5/14321, sygn. F49/3116.

Centralnyj derżawnyj istorycznyj archiw Ukrajini, m. Lwiw (CDIAL)

f. 502, op. 1, spr. 3; f. 502, spr. 1; f. 338, op. 1, spr. 684.

Mickutė Jolanta, Modern, Jewish, and Female: The Politics of Culture, Ethnicity, and Sexuality in Interwar Poland, 1918–1939 (rozprawa doktorska), Indiana University in Bloomington, Bloomington 2011.

Yungman Mira, Wywiad z Riną Axelbrad, Tel Awiw, 7 lutego 2019 r., archiwum autorki.

2. Źródła opublikowane

Prasa

„Chwila” 1925–1939.

„Die Welt” (1910), nr 10.

„Dr. Bloch’s Österreichische Wochenschrift” 23 (1916); 33 (1916); 33 (1917).

„Jewish Telegraphic Agency” (7 listopada 1939).

„Lwowski Dziennik Wojewódzki” (20 lipca 1935), nr 13.

„Przegląd Społeczny. Miesięcznik poświęcony zagadnieniom pracy społecznej i opieki nad dzieckiem” 10 (1936), nr 7–8.

„Przyszłość”(1897), nr 6.

„Wschód” (1908), nr 2.

Inne źródła drukowane

Michalewicz Norbert, Opieka społeczna we Lwowie, Lwów 1939.

Opieka nad macierzyństwem, dziećmi i młodzieżą w Rzeczypospolitej Polskiej, Komitet Polski Międzynarodowego Kongresu Opieki nad Dzieckiem, Warszawa 1928.

Pamięci Róży Melzerowy, Koło Kobiet Żydowskich, Lwów 1936.

Rakowska Pua, Di moderne frojen-bawegung, Warsze 1928.

Sprawozdanie Towarzystwa Warsztatów Rękodzielniczych dla Dziewcząt Żydowskich we Lwowie za lata 1915, 1916, 1917 i 1918, Towarzystwo Warsztatów Rękodzielniczych dla Dziewcząt Żydowskich we Lwowie, Lwów 1919.

3. Opracowania

Adler Rachel, Engendering Judaism: An Inclusive Theology and Ethics, Philadelphia 1988.

Bacon Gershon, One Jewish Street? Reflections on Unity and Disunity in Interwar Polish Jewry, [w:] New Directions in the History of the Jews in the Polish Lands, red. Antony Polonsky, Hanna Węgrzynek, Andrzej Żbikowski, Boston 2018.

Bacon Gershon, The Missing Fifty-Two Percent: Research on Jewish Women in Interwar Poland and Its Implications for Holocaust Studies, [w:] Women in the Holocaust, red. Dalia Ofer, Lenore J. Weitzman, New Haven–London 1998.

Bohachevsky-Chomiak Martha, Feminists Despite Themselves: Women in Ukrainian Community Life, 1884–1939, Edmonton 1988.

Gaisbauer Adolf, Davidstern und Doppeladler: Zionismus und jüdischer Nationalismus in Österreich 1882–1918, Wien 1988.

Gelber Nathan M., Toldot ha-tenua ha-cijonit be-Galicja: 1875–1918, Jeruszalajim 1958.

Hirsch Dafna, Gender and Ethnicity in the Zionist Nation-Building Project: The Case of Hannah Helena Thon, „Ethnic and Racial Studies” 34 (2011), nr 2.

Hüchtker Dietlind, Geschichte als Performance: Politische Bewegungen in Galizien um 1900, Frankfurt am Main–New York 2014.

Hyman Paula E., Gender and Assimilation in Modern Jewish History: The Roles and Representations of Women, Washington 1995.

Katzburg Yungman Mira, Hadassah: American Women Zionist and the Rebirths of Israel, Liverpool–New York 2014.

Kozińska-Witt Hanna, Jüdische Stadtdeputierte in der Zweiten Polnischen Republik, Göttingen 2021.

Leszczawski-Schwerk Angelique, „Die umkämpften Tore zur Gleichberechtigung“: Frauenbewegungen in Galizien (1867–1918), Wien 2015.

Leszczawski-Schwerk Angelique, Róża Pomeranc-Melcer(owa) (1873–1934): Eine galizische Zionistin und die erste jüdische Politikerin in der Zweiten Polnischen Republik, „Bet Debora Journal” (2018), nr 4.

Lisek Joanna, Feminist Discourse in Women’s Yiddish Press in Poland, „PaRDeES.

Zeitschrift der Vereinigung für Jüdische Studien” (2010), nr 16.

Literatura polsko-żydowska 1861–1918. Antologia, red. Zuzanna Kołodziejska-Smagała, Maria Antosik-Piela, Kraków 2017.

Łapot Mirosław, Cecylia Klaften (1881–194?) – pionierka żydowskiego szkolnictwa zawodowego we Lwowie i w Małopolsce w okresie międzywojennym, „Rocznik Polsko-Ukraiński. Kształcenie Zawodowe: Pedagogika i Psychologia” 13 (2011).

Łapot Mirosław, Róża Pomeranz-Melzer (1872–1934) – działaczka społeczna na rzecz dziecka żydowskiego, [w:] Edukacja w dobie przemian kulturowych. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Sztumskiemu, red. Kazimierz Rędziński, Mirosław Łapot, Częstochowa 2009.

Łapot Mirosław, Z dziejów opieki nad żydowskim dzieckiem sierocym we Lwowie (1772–1939), Gliwice 2011.

Łapot Mirosław, Żydowska opieka nad dzieckiem sierocym w Galicji w XIX i na początku XX w. (do 1914 r.), „Pedagogika” (2004), nr 13.

Martin Sean, For the Good of the Nation: Institutions for Jewish Children in Interwar Poland. A Documentary History, Boston 2018.

Martyniuk Irene, Milena Rudnytska and Ukrainian Feminism: The Art of the Possible, New York 1994.

Mendelsohn Ezra, Zionism in Poland: The Formative Years 1915–1926, New Haven 1981.

MickutėJolanta, Making of the Zionist Women: Zionist Discourse on the Jewish Woman’s Body and Selfhood in Interwar Poland, „East European Politics and Societies: and Cultures” 28 (2013), nr 1.

Oppenheim Israel, The Struggle of Jewish Youth for Productivization: The Zionist Youth Movement in Poland, New York 1989.

Plach Ewa, Feminism and Nationalism on the Pages of “Ewa: Tygodnik” 1928–1933, „Polin” 18 (2005).

Rozenblit Marsha L., Zionism in Habsburg Austria and Its Successor States, [w:] World Regional Zionism: Geo-Cultural Dimensions, vol. 1: Eastern and Central Europe, red. Allon Gal, Jerusalem 2010.

Schlöffel Frank, Heinrich Löwe: Zionistische Netzwerke und Räume, Berlin 2018.

Tzur Eli, Before Darkness Falls: Hashomer Hatzair in Poland and Galicia 1930–1940, Sede Boquer 2006.

Wójcik Ewa, Książka dla dzieci i młodzieży w ofercie wydawców lwowskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 12 (2014).

Wrobel-Bloom Magdalena M., Social Networks and the Jewish Migration between Poland and Palestine, 1924–1928, Frankfurt am Main 2016.

Żarnowska Anna, Women’s Political Participation in Interwar Poland, Opportunities and Limitations, „Women’s History Review” 13 (2004), nr 1.

4. Źródła internetowe

Bacon Gershon, Poland: Interwar, [w:] Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia, https://jwa.org/encyclopedia/article/poland-interwar [dostęp: 6 maja 2021].

Centr profesijnoho rozwytku pedahohicznych praciwnykiw m. Lwowa, http://nmco.osvitalviv.com.ua [dostęp: 2 października 2021].

Do Kobiety Żydowskiej!, plakat, Biblioteka Narodowa, Magazyn Druków Ulotnych DŻS IK 2f, https://polona.pl/item/do-kobiety-zydowskiej-inc-wyborczynie-iv-okregu-pamietajcie-ze-jedyna-zydowska,MTcxMzgzNjA/0/#item [dostęp: 15 maja 2021].

Dom Koła kobiet żydowskich im. Róży Mieltzerowej [sic!], plac Strzelecki 4 we Lwowie (1925), https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lw%C3%B3w,_Dom_Ko%C5%82a_kobiet_%C5%BCydowskich.jpg [dostęp: 20 maja 2021].

Jewish Women’s Associations in Lviv 1925−1939 and WIZO 1929−1939, [w:] Virtual Shtetl, Polin: Museum of the History of Polish Jews, https://sztetl.org.pl/ en/towns/l/703-lwow/101-organizations-and-associations/81027-jewish-womens-association-lviv-19251939-and-wizo-19291939 [dostęp: 30 marca 2021].

Koło Kobiet Żydowskich, https://www.worldcat.org/search?q=ko%C5%82o+kobiet+z%CC%87ydowskich&fq=&dblist=638&qt=first_page [dostęp: 19 sierpnia 2021].

Leszczawski-Schwerk Angelique, Cecilia Klaften, [w:] Ecyclopedia: Jewish Women’s Archive, https://jwa.org/media/cecilia-klaften [dostęp: 24 czerwca 2021].

Łętocha Barbara, „Chwila”: Gazeta Żydów lwowskich, http://www.Lwów. com.pl/rocznik/chwila.html [dostęp: 3 maja 2021].

Manekin Rachel, L’viv, [w:] The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, https://yivoencyclopedia.org/article.aspx/Lviv [dostęp: 13 czerwca 2021].

Rada Miasta Lwowa (II Rzeczpospolita), [w:] Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_Miasta_Lwowa_(II_Rzeczpospolita) [dostęp: 15 maja 2021].

Sierzputowska Karolina, Syjonistki w walce o równouprawnienie. Analiza dodatku „Głos Kobiety Żydowskiej” publikowanego na łamach „Nowego Dziennika”, referat wygłoszony na konferencji online Kobieta Żydowska – nowe badania i perspektywy badawcze, Kraków, 26–28 kwietnia 2021, https://www.youtube.com/watch?v=MFRr04BAUgo [dostęp: 25 października 2021].

Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m.st. Warszawy), zdjęcie 140, [w:] Genealogy Indexer, http://genealogyindexer.org/view/1939Ptel/740/LW%C3%93W%20Wizo [dostęp: 30 marca 2021].

Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m.st. Warszawy), zdjęcie 699, [w:] Genealogy Indexer, https://genealogyindexer.org/view/1939Ptel/699/Kobiet%20%C5%BCydowskich%20Ko%C5%82o [dostęp: 2 maja 2021].

Związek Kobiet Żydowskich we Lwowie oraz „WIZO”, [w:] Virtual Shtetl, Polin: Museum of the History of Polish Jews, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/703-lwow/101-organizacje-i-stowarzyszenia/81027-zwiazek-kobiet-zydowskich-we-lwowie-oraz-wizo [dostęp: 30 marca 2021].

Informacje

Informacje: Studia Judaica, 2021, Nr 2 (48), s. 377 - 405

DOI: https://doi.org/10.4467/24500100STJ.21.016.15071

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Między filarami opieki społecznej, pracy na polu kultury, upolitycznienia i feminizmu. Syjonistyczne „Koło Kobiet Żydowskich” we Lwowie (1908–1939)

Angielski:

Between the Pillars of Welfare, Cultural Work, Politicization, and Feminism: The Zionist “Circle of Jewish Women” in Lviv, 1908–1939

Autorzy

Angelique Leszczawski-Schwerk

https://orcid.org/0000-0002-6912-1033

Leibniz-Institut für jüdische Geschichte und Kultur – Simon Dubnow, Lipsk, Niemcy

Publikacja: 23.12.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Angelique Leszczawski-Schwerk (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1161

Liczba pobrań: 670

<p> Między filarami opieki społecznej, pracy na polu kultury, upolitycznienia i feminizmu. Syjonistyczne „Koło Kobiet Żydowskich” we Lwowie (1908–1939)</p>

Pobierz xml