Josefa Rosensohna Tractatus de Kabała, czyli najstarszy oświeceniowy traktat o chasydyzmie
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEJosefa Rosensohna Tractatus de Kabała, czyli najstarszy oświeceniowy traktat o chasydyzmie
Data publikacji: 30.06.2023
Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 243 - 268
https://doi.org/10.4467/24500100STJ.23.010.18227Autorzy
Josefa Rosensohna Tractatus de Kabała, czyli najstarszy oświeceniowy traktat o chasydyzmie
The Earliest Maskilic Treatise on Hasidism: Josef Rosensohn’s Tractatus de Kabała
The article presents an unknown treatise written by a Vilna-based maskil and medical doctor, Josef Rosensohn (ca. 1774–1849). The newly discovered text, commissioned by a Polish aristocrat and Enlightenment activist Tadeusz Czacki (1765–1813), is the oldest maskilic treatise on Hasidism, written in either late 1804 or 1805, important not only for the history of the Haskalah, but also a significant source on the history of Hasidism and Jewish-Polish cultural relations. The article consists of two parts: (1) extensive introduction presenting the author, circumstances of the treatise creation, and significance of the source; (2) a thoroughly annotated treatise itself.
1. Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych, Centralne Władze Wyznaniowe, sygn. 1871.
Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie:
sygn. ms. 1183, s. 9–18: Iosephi Rosensohn tractatus de „Kabała”; sygn. ms. 12163: Umowa między Barbarą Czacką a Adamem Jerzym Czartoryskim w sprawie zakupu biblioteki w Porycku po Tadeuszu Czackim, 1818–1819.
2. Źródła drukowane
Calmanson Jacques, Essai sur l’état actuel des Juifs de Pologne et leur perfectibilité, Varsovie 1796.
Calmanson Jacques, Uwagi nad niniejszym stanem Żydów polskich y ich wydoskonaleniem, z francuskiego przez J[uliana] C[zechowicza], Warszawa 1797.
Czacki Tadeusz, Rozprawa o Żydach i karaitach, Wilno 1807.
Doktór Jan, Mesjańskie widzenie Beszta (przyczynek do dyskusji na temat stosunku Baal Szem Towa do sabbataizmu), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 51 (2000), nr 4.
Jankielowicz Mowsza [Julian Ursyn Niemcewicz], O srzodkach aby reforma Żydów w Polsce mogła bydź skuteczną, przez Mowszę Jankielowicza, Warszawa 1819.
[Krasiński Wincenty], O Żydach w Polsce. Tłumaczenie nowo wydanego w Warszawie w Francuskim języku dziełka przez pewnego jenerała polskiego, posła na Sejm, „Rozmaitości” [dodatek do „Gazety Korrespondenta Warszawskiego”] (1818), nr 8.
Księga ku chwale Baal Szem Towa. Sefer Sziwchej haBeszt, tłum. i oprac. Jan Doktór, Kraków 2011.
Kuszelewski Samuel, Toda we-kol zimra, Wilno 1823.
Lamm Norman, The Letter of the Besht to R. Gershon of Kutov, „Tradition” 14 (1974), nr 4.
Lefin Satanower Menachem Mendel, Essai d’un plan de réforme ayant pour objet d’éclairer la nation Juive en Pologne et de redresser par lá ses moeurs, Varsovie [1791], wydanie krytyczne w: Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, t. 6, oprac. Artur Eisenbach, Jerzy Michalski, Emanuel Rostworowski, Janusz Wolański, Wrocław 1969.
Łukasiński Walerian, Uwagi pewnego oficera nad uznaną potrzebą urządzenia Żydów w naszym kraju i nad niektóremi pisemkami w tym przedmiocie teraz w druku wyszłemi, Warszawa 1917.
N., Nowe dzieło, „Orzeł Biały” 3 (1819), nr 2.
Niemcewicz Julian Ursyn, Lejbe i Sióra, czyli Listy dwóch kochanków. Romans, Warszawa 1821.
Paprocki A[braham], Krótki rys dziejów ludu izraelskiego od jego początku aż do naszych czasów (dla Izraelitów) ułożył…, Warszawa 1850.
Radomiński Jan Alojzy, Co wstrzymuje reformę Żydów w kraju naszym i co ją przyspieszyć powinno?, Warszawa 1820.
Salomon Maimons Lebensgeschichte, t. 1–2, Berlin 1792 (wydanie polskie: Salomon Majmon, Autobiografia, tłum. Leo Belmont, t. 1–2, Warszawa 1913).
Sołtykowicz Józef, O przyczynach wewnętrznych i najbliższych tudzież zewnętrznych i dalszych nędzy naszych włościan z wyłożeniem sposobów zniszczenia tychże przyczyn i ich skutków, Kraków 1815.
Steinschneider Hilel Noach Magid, Ir Wilna: chelek szeni, red. Mordekhai Zalkin, Jeruszalajim 2003.
Testament Rabbiego Izraela Baal Szema, tłum. i oprac. Jan Doktór, Warszawa 2021.
Tugendhold Jakub, Dumania Izraelity na warcie w pierwszych dniach grudnia 1830 roku, Warszawa 1831.
W.B., List obywatela z prowincji do swego przyjaciela mieszkającego w Warszawie, „Rozmaitości” (1818), nr 29.
Wilensky Mordecai, Chasidim u-mitnagdim: le-toledot ha-pulmus sze-benehem 1772–1815, Jeruszalajim 1970.
Zweifel Eliezer, Szalom al Jisrael, red. Awraham Rubinstein, Jeruszalajim 1972.
3. Opracowania
Butkiewiczówna Irena, Powieści i nowele żydowskie Elizy Orzeszkowej, Lublin 1937.
Danowska Ewa, Tadeusz Czacki 1765–1813. Na pograniczu epok i ziem, Kraków 2006.
Dubnow Szimon, Toledot ha-chasidut, Tel Awiw 1967.
Dynner Glenn, “Men of Silk”: The Hasidic Conquest of Polish Jewish Society, Oxford– New York 2006.
Etkes Immanuel, The Gaon of Vilna: The Man and His Image, tłum. Jeffrey M. Green, Berkeley 2002.
Etkes Immanuel, Rabbi Shneur Zalman of Liady: The Origins of Chabad Hasidism, tłum. Jeffrey M. Green, Waltham 2015.
Feiner Shmuel, Ha-mifne be-haarachat ha-chasidut. Eliezer Zweifel weha-haskala ha-metuna be-Rusja, „Zion” 51 (1986), nr 2.
Finn Szmuel Josef, Sefer safa le-neemanim, Wilna 1881.
Idel Moshe, “In the State of Walachia, Near the Border”or: Was the Besht Indeed Born in Okopy?, [w:] Religious Frontiers of Europe, red. Sorin Şipoş, Enrique Banús, Károly Kocsis, Oradea–Debrecen 2008.
Idel Moshe, R. Israel Ba’al Shem Tov “in the State of Walachia”: Widening the Besht’s Cultural Panorama, [w:] Holy Dissent: Jewish and Christian Mystics in Eastern Europe, red. Glenn Dynner, Detroit 2011.
Ihnatowicz Ireneusz, Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początku XX wieku, „Studia Źródłoznawcze” 7 (1962).
Klausner Israel, Wilna bi-tekufat ha-Gaon: ha-milchama ha-ruchanit weha-chewratit bi-kehilat Wilna bi-tekufat ha-Gra, Jeruszalajim 1942.
Liberman Chaim, Kecad chokrim chasidut be-Jisrael, „Bicaron” 16 (5715), t. 33, nr 1.
Mahler Raphael, Diwre jeme Jisrael. Dorot acharonim, t. 4, Merchavia 1956.
Manekin Rachel, A Jewish Lithuanian Preacher in the Context of Religious Enlightenment: The Case of Israel Löbl, „Jewish Culture and History” 13 (2012), nr 2–3.
Mondshine Yehoshua, Ha-maasar ha-riszon: maasaro ha-riszon szel ha-admor rabi Szneur Zalman baal ha-Tanja, Jeruszalajim 2012.
Natkovich Svetlana, “What Is Permitted to Jupiter Is Not Permitted to an Ox”: Maskilim as a Class Phenomenon, „Jewish Social Studies” 27 (2022), nr 3.
Raisin Jacob S., The Haskalah Movement in Russia, Philadelphia 1913.
Rosman Moshe, Founder of Hasidism: A Quest for the Historical Ba’al Shem Tov, Oxford 2013.
Scholem Gershom, Ha-pulmus al ha-chasidut u-manhigeha be-sefer „Nezed ha-dema”, „Zion” 20 (1955).
Shmeruk Chone, Ha-sipurim al R. Adam Baal Szem we-gilgulehem be-nuschaot sefer „Sziwche ha-Beszt”, „Zion” 27 (1963).
Skomorowska Chawe, Der emes wegn Mosze Rosenson, Wilno 1930.
Szacki Jakub, Kulturgeszichte fun der haskole in Lite (fun di alteste cajtn biz Chibat Cijen), Buenos Aires 1950.
Werses Szmuel, Ben szene olamot: Jaakow Szmuel Bik ben haskala la-chasidut. Ijun mechudasz, „Gal-Ed” 9 (1986).
Wiederkehr-Pollack Gloria, Eliezer Zweifel and the Intellectual Defense of Hasidism, Hoboken 1995.
Wodziński Marcin, Chasydyzm. Atlas historyczny, kartografia Waldemar Spallek, Kraków 2019.
Wodziński Marcin, Haskalah and Hasidism in the Kingdom of Poland: A History of Conflict, tłum. Sarah Cozens, Oxford 2005.
Zalkin Mordekhai, Ba-alot ha-szachar: Ha-haskala ha-jehudit be-Imperja ha-Rusit ba-mea ha-tesza esre, Jeruszalajim 2000.
Zinberg Israel, A History of Jewish Literature, t. 9: Hasidism and Enlightenment (1780–1820), tłum. Bernard Martin, New York 1976.
Informacje: Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 243 - 268
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Josefa Rosensohna Tractatus de Kabała, czyli najstarszy oświeceniowy traktat o chasydyzmie
The Earliest Maskilic Treatise on Hasidism: Josef Rosensohn’s Tractatus de Kabała
Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław
Publikacja: 30.06.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 605
Liczba pobrań: 371