Słowo „Murzyn” jako perlokucyjny akt mowy
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 19.08.2020
Przegląd Kulturoznawczy, 2020, Numer 3 (45), s. 195 - 212
https://doi.org/10.4467/20843860PK.20.023.12583Autorzy
The word “Murzyn”as a perlocutionary speech act
Whilst an array of words is used by white Poles to describe and denote Black people both outside Poland and within the country itself, in recent years, a heated public debate has taken place in Poland concerning the on-going use of the term Murzyn in everyday speech acts and in public discourse. The word actively reproduces anti-black stereotypes and racist meanings, and also conceals the prejudice, not least by virtue of the fact that a number of White Polish public persons claim that Murzyn is a neutral word used inoffensively to refer to Black people. Recently, as the demonstrations after George Floyd’s death spread across Europe, the continuing use of the term has been widely protested by Poles of African descent, and a growing number of Polish linguists argue against the word’s assumed neutrality. In this article, I draw upon the internalism and externalism in communication theory as I demonstrate perlocutionary effects of the word Murzyn from semi-interviews conducted with black Poles in 2014 and 2020, and utterance of Poles of African descent from media discourse between 2011 and 2020. With regard to the histories, experiences, and perspectives of Black communities in Poland, I argue that the derogatory meaning of the word depends largely on its effects on thoughts and feelings of the recipient, namely the pragmatic perlocution and the externalist communication theory, and less on the intention of the speaker and the internalist communication theory.
Austin J., Mówienie i poznawanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Balogun B., Race and Racism in Poland: Theorising and Contextualising „Polish-Centrism”, „The Sociological Review” 2020, No. 1–16, https://doi.org/10.1177/0038026120928883 (dostęp: 20.06.2020).
Balogun B., Joseph-Salisbury R., Black/White Mixed-Race Experiences of Race and Racism in Poland, „Ethnic and Racial Studies” 2020, https://doi.org/10.1080/01419870.2020.1729390 (dostęp: 20.06.2020).
Bańko M., Linde-Usiekniewicz J., Łaziński M., Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego na Uniwersytecie Warszawskim, https://www.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2020/01/pkt-3-rekomendacje.pdf (dostęp: 24.06.2020).
Botler J.D., Przestrzeń pisma. Komputery, hipertekst i remediacja druku, przeł. A. Małecka, M. Tabaczyński, Korporacja Ha!art, Kraków 2014.
Galasiński D., Chwalenie się jako perswazyjny akt mowy, Wydawnictwo PAN IJP, Kraków 1992.
Harnish R.M., Internalism and Externalism in Speech Act Theory, „Lodz Papers in Pragmatics” 2009, No. 5(1), s. 9–31.
Jak mówić i pisać o Afryce, red. M. Diouf, A. Igiehon, N. Karamalla, D. Rasolomampionona, P. Średziński, Fundacja „Afryka Inaczej”, Warszawa 2011.
Jędrzejko P., Kadir D., Między polityką a etyką. Uwagi o dyskursach politycznej poprawności Dwugłos krytyczny, „ER(R)GO. Teoria – Literatura – Kultura” 2005, nr 11, s. 21–31.
Kalisz R., Pojęcia pragmatyki językowej w świetle językoznawstwa kognitywnego, w: Językoznawstwo kognitywne. Zjawiska pragmatyczne, red. W. Kubiński, D. Stanulewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 13–21.
Krawczyk-Onyibe J., Historia Afroniemców, „Studia Literaria Historica” 2014/2015, nr 3/4, s. 243–259.
Łaziński M., Does Polish Murzyn Mean ‘Negro’? Negative Connotations of Nouns Identifying Groups, w: Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik. POLYSLAV, Vol. 10, eds. B. Brehmer, V. Ždanova, R. Zimny, Sagner, München 2007, s. 71–77.
Łaziński M., Jeszcze o słowie Murzyn i o stereotypach. Po lekturze artykułu Margaret Ohii „Mechanizmy dyskryminacji rasowej w systemie języka polskiego”, „Przegląd Humanistyczny” 2014, nr 5(446), s. 121–141.
Łaziński M., „Murzyn” zrobił swoje, czy „Murzyn” musi odejść? Historia i przyszłość słowa „Murzyn” w polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 2007, nr 4, s. 47–56.
Łaziński M., Słowa na czasie. ‘Murzyńskość’ – komentarz Marka Łazińskiego, 2014, http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl/slowo-czerwca-3/ (dostęp: 24.06.2020).
Majewska M., Akty deprecjonujące siebie i innych. Studium pragmalingwistyczne, Universitas, Kraków 2005.
Mincer T., Kulturowe rozumienie pojęcia rasy, „Prace Kulturoznawcze” 2012, nr 14/1, s. 115–128.
Navarro-Reyes J., Speech Acts, Criteria and Intentions, „Lodz Papers in Pragmatics” 2010, nr 6(1), s. 145–170.
Ohia M., Mechanizmy dyskryminacji rasowej w systemie języka polskiego, „Przegląd Humanistyczny” 2013, nr 5, s. 93–105.
Post M., Efekty i akty perlokucyjne, w: Językoznawstwo kognitywne. Zjawiska pragmatyczne, red. W. Kubiński, D. Stanulewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 135–147.
Powell J.A., Menedian S., The Problem of Othering: Towards Inclusiveness and Belonging, „Othering and Belonging: Expanding the Circle of Human Concern” 2016, No. 1, s. 14–39.
West K., Testing Hypersensitive Responses: Ethnic Minorities Are Not More Sensitive to Microaggressions, They Just Experience Them More Frequently, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2019, No. 11(45), s. 1612–1632.
Wielki słownik języka polskiego PAN, red. nauk. P. Żmigrodzki, https://wsjp.pl (dostęp: 19.06.2020).
Witek M., Akty mowy, w: Przewodnik po filozofii języka, red. J. Odrowąż -Sypniewska, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016, s. 367–412.
Zamojska E., „Murzynek Bambo wiecznie żywy!”. Rzeczywistość politycznej poprawności w podręcznikach szkolnych, „Przegląd Pedagogiczny” 2012, nr 2, s. 53–66.
Ząbek M., Biali i Czarni. Postawy Polaków wobec Afryki i Afrykanów, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012.
Zdunkiewicz D., Akty mowy, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1993, s. 259–270.
Zwierzyński J., Rasa jako medium, „Teksty Drugie” 2017, nr 5, s. 195–208.
Materiały źródłowe
Diouf M., Facebook, 7.06.2020, https://www.facebook.com/mamadou.diouf/posts/10157502-504217654 (dostęp: 25.06.2020).
Dłużewska E., Szef Stowarzyszenia Polaków Pochodzenia Afrykańskiego: „Murzyn” obraża, bo oznacza kogoś głupiego, „Gazeta Wyborcza”, 10.06.2020, https://wyborcza.pl/7,75410,26017837,dlaczego-slowo-murzyn-jest-obrazliwe-nie-ma-w-polszczyznie.html (dostęp: 12.06.2020).
#DontCallMeMurzyn, cz. 1, https://youtu.be/xwIfFRmJM0c (dostęp: 10.06.2020).
Godson J.A., Twitter, 21.06.2020, https://twitter.com/johngodson/status/1274660224935374854 (dostęp: 22.06.2020).
Łaziński M., Spory o słowo „Murzyn”, „Polityka”, 16.06.2020, nr 25(3266), s. 70.
Mamadou Diouf pisze do posła Godsona: „Murzyn to niewolnik. Szkoda, że poseł tego nie łapie”, TVN24.pl, 29.11.2011, https://www.tvn24.pl/192337 (dostęp: 13.06.2020).
„Można mówić Murzyn, czarnoskóry albo Afropolak”. Rozmowa z Johnem Godsonem, TVN24.pl, 20.11.2011, https://tvn24.pl/polska/mozna-mowic-murzyn-czarnoskory-albo-afropolak-ra191283-3531299 (dostęp: 20.06.2020).
Piekarska M., Historia Afropolaków. Jestem zbyt biała na Nigerię, ale zbyt czarna na Polskę, „Wysokie Obcasy Extra”, 3.04.2020, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,152731,25833958,wiadomo-polak-musi-byc-bialy-otoz-wcale-nie-musi.html (dostęp: 17.05.2020).
Sandecki M., Afrykańczycy mieszkający w Polsce proszą: „Nie nazywajcie nas Murzynami”, „Gazeta Wyborcza”, 26.07.2013, https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/1,35612,14338065,Afrykanczycy_mieszkajacy_w_Polsce
_prosza___Nie_nazywajcie.html (dostęp: 24.06.2020).
Śmigulec-Odorczuk A., Jeśli nie Murzyn, to kto?, „Gazeta Wyborcza”, 21.08.2012, https://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,12342014,Jesli_nie_Murzyn__to_kto_.html (dostęp: 24.06.2020).
Wądołowska A., Czy „Murzyn” obraża? Zapytaliśmy czarnoskórych Polaków, językoznawców, historyka i aktywistkę, „Notes from Poland”, 12.06.2020, https://notesfrompoland.com/2020/06/12/czy-murzyn-obraza-zapytalismy-czarnoskorych-polakow-jezykoznawcow-historyka-i-aktywistke/ (dostęp: 20.06.2020).
Informacje: Przegląd Kulturoznawczy, 2020, Numer 3 (45), s. 195 - 212
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
The word “Murzyn” as a perlocutionary speech act
Niezależny badacz
Publikacja: 19.08.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2503
Liczba pobrań: 5514