Projektantki i performerki przedwojennego osiedla Żoliborz w międzywojennej Warszawie

Magdalena Matysek-Imielińska

Tytuły

Abstrakt

Designers and performers in Żoliborz neighbourhood in interwar period

It is difficult to list all exceptional women who lived in Żoliborz neighbourhood between World Wars. For the above reason, I will not be bold enough to write a collective biography. However, it is worth underlining, that both women and the neighbourhood equally benefited from such coexistence. Despite a left wing and social character of Warsaw Housing Association, its space and climate is obviously a masculine projection, however, it is legitimate to hypothesise, that it resulted in the preparation of favourable conditions for the development of urban, public and domestic activity of women living in the neighbourhood. On the other hand, the committed architecture “tailored for human”, concern for conditions for women’s self-development, the shape of the neighbourhood “tailored for children” and formation of new urban lifestyles, were all the contribution of women, whom I called the designers of life in Żoliborz. I do not refer here to a literary meaning of designers, as a term which brings associations towards architecture or design. Żoliborz in this respect, should be perceived in a larger scale as a social experiment, an educational and emancipative project, meant for, developed and flexibly introduced to workers, women and children. These three groups were the subject of experiments conducted by the creators of a social neighbourhood in order to test a new, urban culture, based on “a culture of coexistence”, and also new styles of living. If the neighbourhood of Żoliborz is perceived as an educational and emancipative project, then we should raise two important aspects: education and projectivity. Therefore, while writing about the women of Żoliborz, who actively co-created new lifestyles and fought for their rights to the city, I will refer to them as designers. I also asked about educational dimension of the neighbourhood in order to draw attention to the question stated by Jacques Rancière, about participation or emancipation. In this context it is necessary to analyse the role of women. Were they indeed the designers of the reality of Żoliborz or were they only a subject of masculine educational strategies? The question is legitimate, because, as pinpointed by Marta Leśniakowska, emancipative postulates of male founders of Warsaw Housing Association were merely a facade, which veiled a constant male domination.

Słowa kluczowe

modernism, emancipation, women, participation, architecture

Bibliografia

Andrzejewska-Batko K., Na dziecięcą miarę. Działalność Niny Jankowskiej w dziedzinie projektowania architektury i wzornictwa przemysłowego dla dzieci, „Miejsce” 2015, nr 1.

Bebel A.,Kobieta i socjalizm (przekład z upoważnienia autora), Towarzystwo Wydawnictw Ludowych, Kraków 1907, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=365 (dostęp: 25.04.2017).

Brukalska B., Architektura pospolita, „Pion” 1934, nr 3.

Brukalska B., Zasady społeczne projektowania osiedli mieszkaniowych (opracowano w Instytucie Gospodarstwa Społecznego), seria: Wydawnictwo Ministerstwa Odbudowy, nr 22, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1948.

Dembiński H., Z zagadnień urbanistycznych i społecznych Żoliborza, „Życie WSM”, maj 1939.

Heyman Ł., Nowy Żoliborz 1918–1939. Architektura – urbanistyka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976.

Jak wybrać mieszkanie? Kuchnia według Związku Pań Domu (Z.P.D.), „Dom. Osiedle. Mieszkanie” 1934, nr 1.

Jankowska J., Moja współpraca jako architekta z drem Landym, w: M. Demel, Aleksander Landy. Życie i dzieło. Lekcja pedagogiki i medycyny przyszłości, PWN, Warszawa 1983.

Jencks Ch., Architektura postmodernistyczna, przeł. B. Gadomska, Arkady, Warszawa 1987.

Kinchin J., Hide and Seek: Remapping Modern Design and Childhood, w: J. Kinchin, A. O’Connor (red.), Century of the Child: Growing by Design 1900–2000, Museum of Modern Art, New York 2012.

Leśniakowska M., Barbara Brukalska. Subtelna budownicza płaszczyzn i form, w: T. Kunz (red.), Architektki, Wydawnictwo EMG, Kraków 2016.

Leśniakowska M., Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna”, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2004, nr 1–2.

List służącej, „Życie WSM”, marzec 1933.

Mazur E., Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa 1921–1939. Materialne warunki bytu robotników i inteligencji, IAiE PAN, Warszawa 1993.

Müllerowa M., Byłam kierowniczką przedszkola RTPD, w: M. Demel, Aleksander Landy. Życie i dzieło. Lekcja pedagogiki i medycyny przyszłości, PWN, Warszawa 1983.

Myśl o ukształtowaniu ogrodniczym osiedla WSM na Rakowcu, w:H. Syrkus, Ku idei osiedla społecznego. 1925–1975, PWN, Warszawa 1976.

Rancière J., Widz wyemancypowany, przeł. A. Ostołowski, „Krytyka Polityczna” 2007, nr 13.

Sprawozdanie WSM z działalności w roku 1934, WSM, Warszawa 1935.

Sprawozdanie z działalności WSM w 1930 roku, Warszawa 1931.

Szymański J.A., Problem zatrudnienia służby domowej na terenie WSM w latach 1927–1939, „Życie Osiedli WSM” (dodatek do „Domów Spółdzielczych”) 1977, nr 1–2.

Szymański J.A., Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa 1921–1970,Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1989.

Święcicka J., O pracy spółdzielczej wśród kobiet w latach 1928–1939, w: Wspomnienia działaczy spółdzielczych. Tom I, Zakład Wydawniczy CRS, Warszawa 1963.

W sprawie „służących”, „Życie WSM”, marzec 1933.

Zelcer F., Oddział Żoliborski RTPD, w: M. Demel, Aleksander Landy. Życie i dzieło. Lekcja pedagogiki i medycyny przyszłości, PWN, Warszawa 1983.

Informacje

Informacje: Przegląd Kulturoznawczy, 2017, Numer 4 (34), s. 521 - 536

DOI: https://doi.org/10.4467/20843860PK.17.035.8202

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Projektantki i performerki przedwojennego osiedla Żoliborz w międzywojennej Warszawie

Angielski:

Designers and performers in Żoliborz neighbourhood in interwar period

Autorzy

Magdalena Matysek-Imielińska

Uniwersytet Wrocławski, Instytut Kulturoznawstwa

Publikacja: 20.12.2017

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Magdalena Matysek-Imielińska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1786

Liczba pobrań: 1399

<p> Projektantki i performerki przedwojennego osiedla Żoliborz w międzywojennej Warszawie</p>

Pobierz pełny tekst

Tytuły

Abstrakt

Słowa kluczowe

Bibliografia

Informacje

Autorzy