Mniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEMniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
Data publikacji: 2021
Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, s. 39 - 50
https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.002.15453Autorzy
Mniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
Kleczew, mimo że na tle Rzeczpospolitej zaliczany jest do ośrodków małych, w powiecie konińskim, w okresie nowożytnym stanowił jedno z prężniej rozwijających się miast. W XVI wieku pojawili się tu Żydzi. Nie znamy dokładnej daty ich przybycia do Kleczewa. Pierwsza informacja pochodzi z 1507 r., kiedy to starozakonni zostali obciążeni podatkiem koronacyjnym. Kolejna informacja o Żydach kleczewskich pojawia się dopiero w 1695 r. Niestety, nie można określić wielkości gminy żydowskiej do końca XVII w. Według taryfy głów żydowskich z 1765 r. liczba ludności wyznania mojżeszowego w Kleczewie była niemal dwukrotnie wyższa niż w Koninie i wynosiła 266 mieszkańców. Dnia 25 czerwca 1776 r. właściciel miasta Władysław Gurowski nadał Żydom przywilej regulujący sprawy prawne związane z działaniem gminy. Niestety, brak źródeł nie pozwala nam określić jak duży był udział Żydów w gospodarce miasta. Na podstawie dostępnych materiałów wiemy, że byli kuśnierzami, krawcami, kotlarzami, szklarzami, złotnikami, cyrulikami, zajmowali się handlem. W XVIII w. na mocy przywileju wystawionego przez Władysława Gurowskiego otrzymali prawo warzenia piwa i palenia gorzałki. Żydom mieszkającym w miastach Wielkopolski nieobce były zajęcia rolnicze. Z zapisów dotyczących kupna i sprzedaży nieruchomości, znajdujących się w księgach wójtowskich wynika, że Żydzi podobnie jak i inni mieszkańcy miasta, posiadali ogrody, łąki i pola uprawne. Ludność żydowska uczestniczyła nie tylko w życiu gospodarczym miasta. Wydaje się, że ich relacje z sąsiadami wyznania katolickiego na ogół także były poprawne. Oczywiście zdarzały się spory i konflikty, które kończyły się przed sądami miejskimi, ale wpisywały się one w ogólny charakter miast Rzeczpospolitej.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Kleczew
Biblioteka Kórnicka, Rękopis 7799
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, nr 1556
Liczba głów żydowskich w Koronie z taryfy 1765, wyd. J. Kleczyński, F. Kulczyński, Kraków 1898.
Rejestr poborowy województwa kaliskiego z lat 1618-1620, wyd. A. J. Parczewski, Warszawa 1879.
Źródła dziejowe, t. 12, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 1, Wielkopolska, Warszawa 1883.
Bogucka M., Samsonowicz H. (1986), Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Głowacka-Penczyńska A., Kawski T., Mędykowski W. (2015), The first to be destroyed. The Jewish Community of Kleczew and the Beginning of the Final Solution, Boston.
Guldon Z. (1998), Osadnictwo żydowskie i liczebność Żydów na ziemiach Rzeczpospolitej w okresie przedrozbiorowym, „Czasy Nowożytne”, t. 4.
Guldon Z. (2000), Skupiska żydowskie w miastach polskich w XV-XVI wieku, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach, t. 2, red. K. Pilarczyk, S. Gąsiorowski, Kraków.
Guldon Z., Wijaczka J. (1999), Ludność żydowska w Wielkopolsce w drugiej połowie XVII wieku, [w:] Żydzi w Wielkopolsce na przestrzeni dziejów, red. J. Topolski, K. Modelski, Poznań.
Guldon Z., Wijaczka J. (1992), Osadnictwo żydowskie w województwach poznańskim i kaliskim w XVI-XVII wieku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 2-3.
Guldon Z., Wijaczka J. (2008), Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do XVI wieku, „Czasy Najnowsze”, T. 21.
Horn M. (1974), Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce z 1507 r., „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 3.
Horn M. (1991), Chronologia i zasięg terytorialny żydowskich cechów rzemieślniczych w dawnej Polsce (1613-1795), [w:] Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej, Materiały z konferencji „Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej szlacheckiej”. Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce. Uniwersytet Jagielloński 22-26. IX. 1986, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Lange O. (1925), Lokacje miast Wielkopolski właściwej na prawie niemieckim w wiekach średnich (z mapą), Lwów.
Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565 (1961), cz. 1, wyd. A.Tomczak, C. Ohryzko-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz-Warszawa.
Łojko J. (1995), Kleczew w XVI-XVIII stuleciu, [w:] Dzieje Kleczewa, red. J. Stępień, Poznań-Konin.
Michałowska A. (2000), Między demokracją a oligarchią. Władze gmin żydowskich w Poznaniu i Swarzędzu (od połowy XVII do końca XVIII wieku), Warszawa.
Rusiński W., Nowak A. (1977), Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta. Stosunki sanitarne i zdrowotne, [w:] Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań.
Stefański K. (1933), Mieszczaństwo kaliskie w XVI wieku, Kalisz.
The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust (2001), red. Sh. Spector, New York.
Wąsicki J. (1962), Opis miast polskich, T. I, Poznań.
Informacje: Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, s. 39 - 50
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Mniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
The Jewish Minority in Kleczew from the 16th to the 18th Century. Selected Aspects
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, ul. J. K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz, Polska
Publikacja: 2021
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 380
Liczba pobrań: 388