Formy erotyzmu. Krytyczny potencjał erotyzmu w polskiej poezji współczesnej

Karol Poręba

Tytuły

The forms of eroticism. Critical potential of eroticism in polish contemporary poetry

Abstrakt

The year 1989 is a symbolic turning point in the discourse of sexsuality in Poland as well as important moment in history of an erotic as a genre: from the conventionally understood love-themed poem, through vulgar eroticism of the artists associated with ‘bruLion’, to sophisticated usages of convention, which purpose is to exploit critical potential of eroticism and to involve into a socio- olitical discussions. In the article the author presents the ways of eroticism, sexuality and pornography functioning as forms of resistance in polish contemporary poetry on the example of works by three poets: Jerzy Jarniewicz, Andrzej Sosnowski and Joanna Oparek. The author refers e.g. to the Roland Barthes’ category of the pleasure of the text, Marquis de Sade’s pornogrammar and Georges Bataille’s philosophy. The claim of the author is to show how the contemporary poetry transforms the classical conventions of an erotic for ideological purposes.

Rok 1989 stanowi symboliczną cezurę w dyskursie o seksualności w Polsce i istotny moment w historii erotyku jako gatunku: od konwencjonalnie rozumianego wiersza o tematyce miłosnej, przez wulgarne rozerotyzowanie twórców związanych z środowiskiem „bruLionu”, po wyszukane gry z konwencją, mające na celu wydobycie krytycznego potencjału erotyzmu i zaprzęgnięcie go w dyskusję o charakterze społeczno-politycznym. W artykule autor przedstawia sposoby funkcjonowania erotyzmu, seksualności/seksualizmu i pornografii w polskiej poezji współczesnej jako form oporu, na przykładzie twórczości trojga poetów: Jerzego Jarniewicza, Andrzeja Sosnowskiego i Joanny Oparek. Odnosi się m.in. do kategorii przyjemności tekstu Rolanda Barthes’a, koncepcji pornogramatyki markiza de Sade oraz filozofii Georges’a Bataille’a. Autor pokazuje, w jaki sposób współczesna poezja przekształca klasyczną konwencję erotyku w celach ideologicznych lub programowych.

The forms of eroticism. Critical potential of eroticism in polish contemporary poetry

Abstract

The year 1989 is a symbolic turning point in the discourse of sexsuality in Poland as well as important moment in history of an erotic as a genre: from the conventionally understood love-themed poem, through vulgar eroticism of the artists associated with ‘bruLion’, to sophisticated usages of convention, which purpose is to exploit critical potential of eroticism and to involve into a socio- olitical discussions. In the article the author presents the ways of eroticism, sexuality and pornography functioning as forms of resistance in polish contemporary poetry on the example of works by three poets: Jerzy Jarniewicz, Andrzej Sosnowski and Joanna Oparek. The author refers e.g. to the Roland Barthes’ category of the pleasure of the text, Marquis de Sade’s pornogrammar and Georges Bataille’s philosophy. The claim of the author is to show how the contemporary poetry transforms the classical conventions of an erotic for ideological purposes.

Słowa kluczowe

eroticism, Jerzy Jarniewicz, Joanna Oparek, Polish contemporary poetry, pornography, Andrzej Sosnowski

erotyzm, Jerzy Jarniewicz, Joanna Oparek, polska poezja współczesna, pornografia, Andrzej Sosnowski / eroticism, Polish contemporary poetry, pornography, Andrzej Sosnowski

Bibliografia

Barthes, Roland. 1996. Sade, Fourier, Loyola. Tłum. Renata Lis. Warszawa: KR.

1997. Przyjemność tekstu. Tłum. Ariadna Lewańska. Warszawa: KR.

2009. Stopień zero pisania oraz Nowe eseje krytyczne. Tłum. Karolina Kot. Warszawa: Aletheia.

Bataille, Georges. 2015. Erotyzm. Tłum. Maryna Ochab. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Butler, Judith. 2008. Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Tłum. Karolina Krasuska. Warszawa: Krytyka Polityczna.

2010. Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu. Tłum. Adam Ostolski. Warszawa: Krytyka Polityczna.

Dalasiński, Tomasz. 2015. „Autoerotyczność. Trzy odsłony (Krasicki – Podsiadło – Wiedemann)”. [w:] Seksualność w najnowszej literaturze polskiej, red. Tomasz Dalasiński, Aleksandra Szwagrzyk i Paweł Tański, 231–243. Toruń: Literatura-Krytyka-Kultura.

Debord, Guy. 2006. „Społeczeństwo spektaklu”. [w:] Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu, 31–144. Tłum. Mateusz Kwaterko. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Dziadek, Adam. 2007. „Soma i sema – zarys krytyki somatycznej”. [w:] Literackie reprezentacje doświadczenia, red. Włodzimierz Bolecki i Ewa Nawrocka, 69–82. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.

2014. Projekt krytyki somatycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.

Gibson, James J. 1977. „The Theory of Affordances”. [w:] Perceiving, Acting, and Knowing, red. Robert Shaw i John Bransford, 67–82. Hillsdale: Lawrence Erlbaum.

Gutorow, Jacek. 2007. „Andrzej Sosnowski. Wiersz wychodzi z domu”. [w:] Jacek Guturow, Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Karpowicza, Różewicza i Sosnowskiego. Wrocław: Biuro Literackie.

Jankowicz, Grzegorz, red. 2003. Lekcja żywego języka. O poezji Andrzeja Sosnowskiego. Kraków: Zielona Sowa.

2016. „Posłowie”. [w:] Andrzej Sosnowski, Zmienia to postać legendarnych rzeczy, red. Grzegorz Jankowicz. Poznań: Wielkopolska Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury.

Jarniewicz, Jerzy. 2018. Sankcje. Wybór wierszy i wypowiedzi. Wybór i oprac. Marta Koronkiewicz i Paweł Kaczmarski. Stronie Śląskie: Biuro Literackie.

Koronkiewicz, Marta. 2019. I jest moc odległego życia w tej elegii. Uwagi o wierszach Andrzeja Sosnowskiego. Wrocław: Fundacja na Rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza.

Levine, Caroline. 2015. Forms. Whole, Rhythm, Hierarchy, Network. Princeton: Princeton University Press.

Łuszczykiewicz, Piotr. 2002. „Szkic do erotyku z końca XX wieku”. [w:] Literatura polska 1990–2000, red. Tomasz Cieślak i Krystyna Pietrych, 366–379. Kraków: Zielona Sowa.

Shusterman, Richard. 2016. Świadomość ciała. Dociekania z zakresu somaestetyki. Tłum. Wojciech Małecki i Sebastian Stankiewicz. Kraków: Universitas.

Sontag, Susan. 2018a. „Przeciw interpretacji”. [w:] Susan Sontag, Przeciw interpretacji i inne eseje, Tłum. Małgorzata Pasicka, Anna Skucińska i Dariusz Żukowski, 11–26. Kraków: Karakter.

2018b. Wyobraźnia pornograficzna. [w:] Susan Sontag, Style radykalnej woli, Tłum. Dariusz Żukowski, 47–90. Kraków: Karakter.

Sosnowski, Andrzej. 2009. Pozytywki i marienbadki (1987–2007). Wrocław: Biuro Literackie.

Swoboda, Tomasz. 2010. Historie oka. Bataille, Leiris, Artaud, Blanchot. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Śliwiński, Piotr, red. 2010. Wiersze na głos. Szkice o twórczości Andrzeja Sosnowskiego. Poznań: Wielkopolska Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury.

Informacje

Informacje: The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series, 2019, 10 (2/2019), s. 91 - 107

DOI: https://doi.org/10.4467/24506249PJ.19.013.11985

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Angielski:

The forms of eroticism. Critical potential of eroticism in polish contemporary poetry

Polski:

Formy erotyzmu. Krytyczny potencjał erotyzmu w polskiej poezji współczesnej

Autorzy

Karol Poręba

Uniwersytet Wrocławski, Polska, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

Publikacja: 12.2019

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Karol Poręba (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1172

Liczba pobrań: 729

<p> Formy erotyzmu. Krytyczny potencjał erotyzmu w polskiej poezji współczesnej</p>

Pobierz pełny tekst