Stanisław Domoradzki

W artykule przedstawimy działalność Komisji Historii Matematyki powołanej przez Zarząd Główny PTM. Od 1997 do 2000 roku nieprzerwanie przewodniczyła Komisji dr Zofia Pawlikowska-Brożek – dr matematyki UJ w zakresie historii matematyki – uczennica wielce zasłużonego dla upowszechniania i badań nad historią matematyki wybitnego matematyka oraz cenionego dydaktyka prof. dra hab. Zdzisława Opiala (1930–1974).

Na podstawie dokumentów, które autor otrzymał do dyspozycji od Przewodniczącej Komisji, przedstawimy w jaki, sposób działalność Komisji przyczyniła się do inicjonowania badań nad historią matematyki i do powstania profesjonalnego środowiska historyków matematyki w Polsce.

Historia matematyki w Krakowie jest dyscypliną dobrze znaną od czasów Ludwika A. Birkenmajera (1855–1929). Jego działania z powodzeniem kontynuował Z. Opial. Problematyka krakowskiego ośrodka historyków matematyki została przedstawiona m.in. w pracach (Domoradzki 2020; Kokowski 2020). Istotną inspiracją dla działań Komisji były inicjatywy podejmowane przez Zakład Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN w porozumieniu z Komitetem Historii Nauki i Techniki PAN, w pracach wspomnianych gremiów aktywnie uczestniczyła Przewodnicząca Komisji.

Materiały prezentowane w pracy obejmują także okres przed powołaniem Komisji.

W artykule przedstawiamy sprawozdanie z Sesji wspomnieniowej pamięci prof. Andrzeja Pelczara (1937–2010), zorganizowanej online 2 czerwca 2020 przez Zarząd Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

Przybliżamy sylwetkę A. Pelczara (1937–2010) i niektóre z Jego osiągnięć wspomnianych podczas tej Sesji. Przywołujemy także fragmenty wypowiedzi uczestników Sesji na temat A. Pelczara.

Andrzej Pelczar (1937–2010). „A righteous man of exceptional moral principles”. Online memorial session (2 June 2020, 17.00–20.00)

In the article we present the report from the memorial session of prof. Andrzej Pelczar (1937–2010), organized online on June 2, 2020 by the Board of the Krakow Branch of the Polish Mathematical Society.

We familiarize the reader with the profile of A. Pelczar (1937–2010) and some of his achievements recalled during the session. We invoke also fragments of statements made by participants of the session.

In this study, we present profiles of some distinguished graduates in mathematics of the Jagiellonian University from the years 1918‒1925. We discuss their professional paths and scholarly achievements, instances of scientific collaboration, connections with other academic centers in Poland and worldwide, involvement in mathematical education and teacher training, as well as their later roles in Polish scientific and academic life. We also try to understand in what way they were shaped by their studies and how much of Kraków scientific traditions they continued. We find strong support for the claim that there was a distinct, diverse and deep mathematical stream in Kraków between the wars, rooted in classical disciplines such as differential equations and geometry, but also open to new trends in mathematics.

In this study, we continue presenting profiles of some distinguished graduates in mathematics of the Jagiellonian University. We consider the years 1926‒1939, after the ministerial reform which allowed the students to graduate with a master’s degree. We also give a list of master’s theses in mathematics.

• Stanisław Domoradzki, Dickstein Forum
• Piotr Skalski, Sprawozdanie z XXV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych, Poznań, 10–11 października 2019 r.
• Jan Piskurewicz, Międzynarodowa Konferencja „Model Rome – International Capital Cities of Science and Arts in the 20th Century”. Rzym, 22–24 października 2019 r.

Matematyka w dwudziestoleciu międzywojennym w Europie Środkowo-Wschodniej. Raport z międzynarodowego projektu badawczego za lata 2018–2020

W artykule zaprezentujemy najważniejsze wyniki międzynarodowego projektu badawczego The impact of WWI on the formation and transformation of the scientific life of the mathematical community, który w latach 2018–2020 był wspierany przez Czech Science Foundation i skupił prace dziesięciu badaczy z pięciu krajów (Czechy, Polska, Słowacja, USA i Ukraina), którzy współpracowali z historykami matematyki i matematykami z innych krajów europejskich. Przedstawimy nasze motywacje związane z powstawianiem projektu, przygotowania metodyczne i doświadczenia zawodowe, które wykorzystały międzynarodowy skład zespołu i jego wieloletnią współpracę, unikatowe doświadczenia i stałą pracę nad źródłami archiwalnymi, jak również dorobek naukowy. Przedstawimy wybór naszych ogólnych kierunków badawczych, pytania badawcze oraz zaprezentujemy główne tematy badawcze projektu. Podamy najważniejsze wyniki prac projektowych (książki, artykuły, wykłady na zaproszenie organizatorów konferencji, prezentacje na krajowych i zagranicznych konferencjach i seminariach oraz targach książki, wystawy, popularyzacje wyników wśród uczniów, nauczycieli, matematyków, historyków nauki i osób interesujących się matematyką i jej historią). Dokonamy analizy przyszłych korzyści, jakie projekt stworzył np. nowe platformy dla kolejnych międzynarodowych badań i współpracy oraz odkrycie nowych, interesujących pytań badawczych, problemów i planów.

Article available under CC BY license.

License text: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode   

W artykule przybliżamy pobyt A. Pelczara (1937–2010) we Francji i jego spotkania z matematykami pracującymi i goszczącymi w prestiżowym Institut des hautes études scientifiques w Bures-sur-Yvette (IHÉS) i Université Paris XI (Faculté des Sciences d’Orsay). Przyszły twórca krakowskiej szkoły układów dynamicznych miał okazję spotkać, m.in. następujących matematyków: M. Artin, A. Grothendieck, N. Kuiper, B. Malgrange, J. Mather, P. Deligne, R. Thom, Ch. Zeeman. 

Artykuł powstał dzięki wspomnieniom współuczestnika pobytu we Francji – Jacka Bochnaka, dzisiaj znanego profesora Vrije Universiteit Amsterdam.

On Andrzej Pelczar’s meetings with French mathematicians in the academic year 1967/68

The article familiarizes the readers with the stay of A. Pelczar (1937–2010) in France and his encounters with mathematicians working and staying in the prestigious Institut des Hautes Études Scientifiques in Bures-sur-Yvette (IHÉS) and Université Paris XI (Faculté des Sciences d’Orsay). The future founder of the Kraków school of dynamical systems had an opportunity to meet the following mathematicians, among others: M. Artin, A. Grothendieck, N. Kuiper, B. Malgrange, J. Mather, P. Deligne, R. Thom, Ch. Zeeman.

The article was written thanks to the memories of Jacek Bochnak, the companion of Pelczar in France, nowadays a renowned professor of the Vrije Universiteit Amsterdam.

This article is a partial report of research on mathematical education at the Jagiellonian University in the period 1860‒1945. We give a description of the selected lectures: Calculus of Probability by Michał Karliński, Analytic Geometry by Franciszek Mertens, Marian Baraniecki’s lectures, Higher seminar (Weierstrass preparation theorem) by Kazimierz Żorawski, Principles of Set theory by Zaremba and Analytic function and Number theory by Jan Sleszyński. Moreover, short biographical notes of professors of mathematics of the Jagiellonian University Michał Karliński, Franciszek Mertens, Marian Baraniecki, Stanisław Kępiński, Kazimierz Żorawski, Stanisław Zaremba and Jan Sleszyński ‒ are given.

The article highlights certain aspects of the set theory and topology in Puzyna’s work Theory of analytic functions (1899, 1900). In particular, the following notions are considered: derivative of a set, cardinality, connectedness, accumulation point, surface, genus of surface.

We provide one of the first surveys of results in the area of topology by representatives of the Lvov School of mathematics and mathematicians related to the University of Lvov. Viewed together, these results show the importance of this school in the creation of topology.

In the second part of our article we continue presentation of individual fates of Polish mathematicians (in a broad sense) and the formation of modern Polish mathematical community against the background of the events of World War I. In particular we focus on the situations of Polish mathematicians in the Russian Empire (including those affiliatedwith the University of Warsaw, reactivated by Germans, and the Warsaw Polytechnics, founded already by Russians) and other countries.

Polscy matematycy i polska matematyka w czasach I wojny światowej. Część II. Cesarstwo Rosyjskie

Abstrakt

W drugiej części artykułu kontynuujemy przedstawianie indywidualnych losów matematyków polskich (w szerokim sensie) oraz kształtowanie się nowoczesnego polskiego środowiska matematycznego na tle wydarzeń pierwszej wojny światowej. W szczególności skupiamy się na sytuacji matematyków polskich w Cesarstwie Rosyjskim (także tych związanych z reaktywowanym przez Niemców Uniwersytetem Warszawskim i utworzoną jeszcze przez Rosjan Politechniką Warszawską) i innych krajach.

Polscy matematycy i polska matematyka w czasach I wojny światowej. Część I: Galicja (monarchia austro-węgierska)

W niniejszym artykule przedstawiamy różnorodne doświadczenia matematyków polskich (w szerokim sensie), którzy podczas I wojny światowej walczyli o wolność swej ojczyzny lub w trudnych warunkach wojennych zajmowali sie badaniami naukowymi i nauczaniem. Omawiamy nie tylko indywidualne koleje losów, lecz także różnego rodzaju przedsięwzięcia organizacyjne (nauczanie akademickie poza tradycyjnymi instytucjami, polskie towarzystwa naukowe, działalność wydawniczą), aby ukazać kształtowanie się nowoczesnego polskiego środowiska matematycznego.

W części I skupiamy się na matematykach związanych z już istniejącymi polskimi uczelniami wyższymi: z uniwersytetami w Krakowie i we Lwowie oraz Szkołą Politechniczną we Lwowie, w granicach monarchii Austro-Węgierskiej.

In this article we present diverse experiences of Polish mathematicians (in a broad sense) who during World War I fought for freedom of their homeland or conducted their research and teaching in difficult wartime circumstances. We discuss not only individual fates, but also organizational efforts of many kinds (teaching at the academic level outside traditional institutions, Polish scientific societies, publishing activities) in order to illustrate the formation of modern Polish mathematical community.

In Part I we focus on mathematicians affiliated with the existing Polish institutions of higher education: Universities in Lwów in Kraków and the Polytechnical School in Lwów, within the Austro-Hungarian empire.

In the paper, we discuss the exposition of material on the theory of surfaces in J. Puzyna’s monograph “Teorya funkcyj analitycznych” [Theory of Analytic functions] (published at the turn of XIX and XX centuries) which is necessary for consideration of the Riemann surfaces of analytic functions. Though the monograph contains elements of the set theory, the author preferred a descriptive exposition.