Mateusz Smolarski

Multimodalne rozwiązania w transporcie zbiorowym stanowią dużą szansę na zwiększenie jego efektywności. Jest to szczególnie istotne w przypadku największych aglomeracji, gdzie codzienne przemieszczenia z obszarów peryferyjnych do centrum są przyczyną wysokiego poziomu kongestii w ruchu drogowym. Przykładem multimodalnych rozwiązań jest system linii dowozowych do węzła przesiadkowego, skąd pasażerowie mogą kontynuować podróż z wykorzystaniem szybkiego transportu szynowego. Aby system ten sprawnie funkcjonował godziny przyjazdu komunikacji autobusowej muszą być skomunikowane z godzinami odjazdu pociągu i odwrotnie (w przypadku powrotu). Celem artykułu  jest identyfikacja linii dowozowych na obszarze Wrocławia oraz ocena stopnia ich integracji z transportem kolejowym. Pod uwagę zostały wzięte dwie stacje kolejowe (Wrocław Psie Pole, Wrocław Leśnica), które pełnią rolę węzłów przesiadkowych dla mieszkańców peryferyjnych osiedli i stref podmiejskich. Analizie poddane zostaną przede wszystkim czasy oczekiwania na przesiadkę, udział połączeń skomunikowanych w ogólnej ich liczbie oraz proporcje pomiędzy połączeniami autobusowymi linii dowozowych a kolejowymi. Pozwoli to na ocenę potencjału danego węzła w kontekście implementacji tego typu multimodalnych rozwiązań.

Passenger rail transport in rural areas (on the example  of the borderland of Lower Silesia Voivodship)

Streszczenie: Rosnąca rola transportu kolejowego stanowi przyczynek do badań na temat regionalnych przewozów kolejowych w ramach poszczególnych województw. W kontekście przemieszczeń osobowych niezwykle istotna staje się faktyczna dostępność transportowa oparta na układzie połączeń osobowych. Obszarem badań jest województwo  opolskie. Autor na podstawie powiązań międzywęzłowych: liczby połączeń bezpośrednich, liczby połączeń z przesiadkami, liczby przesiadek oraz czasu podróży, dokonał analizy sieci połączeń regionalnych. Za węzły uznane zostały stacje z co najmniej trzema czynnymi kierunkami osobowymi oraz lokalne centra aktywności – stolice gmin. Łączna liczba  węzłów wyniosła 51. Analiza wykazała polaryzację oferty przewozowej (średnio z każdego węzła odjeżdża 10 par połączeń) oraz groźbę defragmentacji sieci na układy lokalne (Kluczbork oraz Opole). Za główny ciąg komunikacyjny została uznana trasa Brzeg–Opole– Strzelce Opolskie, która powinna stanowić szkielet regionalnego systemu  transportowego. Do pozytywnych aspektów funkcjonowania autor zaliczył niską liczbę przesiadek niezbędnych do podróży międzywęzłowych. Większość przemieszczeń między węzłami jest możliwa z jedną przesiadką. W aspekcie powiązań sieciowych (połączeniami bezpośrednimi) średnia ranga węzła wynosiła 7 (czyli z tyloma węzłami w sieci miał średnio każdy węzeł powiązanie bezpośrednie). Sieć wykazuje dużą liczbę węzłów o niskim stopniu powiązań. Dodatkowo autor obliczył wskaźniki pośrednictwa oraz bliskości, które podkreśliły rolę najważniejszych węzłów: Opola, Kluczborka, Nysy. W układach sieciowych istotną rolę pełnią linie lokalne, które pozwalają na powiązanie dwóch sieci (np. Opole–Kluczbork). Do czynników rozwojowych transportu można zaliczyć oparcie powiązań na głównym korytarzu transportowym oraz systemie kolejowych linii dowozowych.

Abstract: The growing role of rail transport is a contribution to research on regional rail transport within individual voivodships. In the context of personal transfers, the actual transport accessibility based on the real connections system becomes extremely important. The research area is the Opolskie Voivodeship. The author on the basis of inter-connection links: the number of direct connections, the number of connections with transfers, the number of transfers and travel time, has analyzed the regional connections network. Nodes are stations with at least three active personal directions and local activity centers – municipal capitals. The total number of nodes was 51. The analysis showed a signifi cant polarization of the transport off er (on average, 10 pairs of connections depart from each node) and the threat of defragmenting the network to local systems (Kluczbork and Opole). The Brzeg–Opole–Strzelce Opolskie route has been recognized as the main route of communication, which should be the skeleton of the regional transport system. The positive aspects of the functioning of the transport system, author included: low number of transfers necessary for inter-node travel. Most displacements between nodes are possible with one change. In the aspect of network connections (direct connections), the average rank of the node was 7 (that is, with every node in the network, on average, each node had a direct connection). The network has a large number of nodes with low connections. In addition, the author calculated the betweenesses and closeness indicators, which emphasized the role of the most important nodes: Opole, Kluczbork, and Nysa. Local networks play an important role in network systems, which allow linking two networks (eg. Opole–Kluczbork). The possibility of transport development includes the support of links to the main transport corridor and the system of railway feeder lines.

Regionalny kolejowy transport pasażerski w ostatnich latach dotknięty był zmianami w kontekście organizacji przewozów. Dotyczy to kwestii zarządzania oraz zasięgu obsługiwanej sieci kolejowej. Zauważalne są tendencje do reaktywacji połączeń oraz tworzenia nowych powiązań komunikacyjnych. Jest to związane zarówno z obsługą aglomeracji miejskich, jak i transportu regionalnego. Proces kreowania nowego układu komunikacji kolejowej oparty może być na reaktywacji nieczynnych tras albo budowie nowych połączeń. Procedura przejmowania niewykorzystywanych linii przez samorząd województwa jest elementem odtwarzania pierwotnego systemu kolejowego. Z jednej strony pozwala to na zachowanie infrastruktury, a z drugiej może być rozwiązaniem służącym poprawie dostępności transportowej. Przyczynić się może do zmniejszenia zjawiska wykluczenia transportowego. Dodatkowym działaniem może być wykorzystanie transportu autobusowego jako pełniącego funkcję dowozową do linii kolejowych. Przeprowadzone badanie wykazało, że na terenie województwa dolnośląskiego przejęto 16 linii, a kolejnych pięć jest planowane do włączenia do systemu kolejowego. Większość tras ma charakter krótkich odcinków łącznikowych. Badanie wykazało brak umiejscowienia większości z nich w głównych dokumentach planistycznych (m.in. plan transportowy województwa). W ujęciu przestrzennym największa koncentracja przejętych tras występuje w południowej części województwa oraz w obrębie aglomeracji wrocławskiej. Całość działania samorządu powinna mieć charakter kompleksowy, a efektem powinien być wojewódzki system regionalnego transportu publicznego.

Problems of taking over of the railway infrastructure by local governments – an example of dolnośląskie voivodeship

Regional passenger rail transport has been affected by changes in the organisation of transport in recent years. This concerns both management issues and the extent of the railway network served. There are noticeable tendencies to reactivate rail connections and to create new transport links. This is related both to service of urban agglomerations and regional transport. The process of creating new railway communication system can be based on: reactivation of inactive tracks or building new connections. The procedure of taking over unused lines by voivodeship self-government is an element of restoring the original railway system. On the one hand it allows to preserve the infrastructure, and on the other hand it may be a solution for improving transport accessibility. It may contribute to reducing the phenomenon of transport exclusion. An additional measure may be the use of bus transport as a feeder to the railway line. The survey carried out has shown that in Dolnośląskie voivodeship 16 sections of railway lines have been taken over and another 5 are planned to be connected to the rail system. Most of the routes are short connecting sections. The study showed that most of the routes are not located in the main planning documents (including the voivodeship transport plan). From the spatial point of view the highest concentration of routes takes place in the southern part of the voivodeship and within the Wrocław agglomeration. The entirety of the local government’s activities should be of a comprehensive nature, and the voivodeship’s regional public transportation system should be the result.

Keywords: regional public transport, rail transport, provincial government, taking over of railway lines, Lower Silesia

The beginning of 2020 was associated with the appearance of the global coronavirus pandemic (COVID-19). The spread of the epidemic caused the introduction of an epidemiological emergency in Poland in early March (on March 12). This resulted in reduced public transport, including regional rail transport. In Lower Silesia, this concerned regional and fast connections. The conducted analysis concerns regional connections and is based on exploration of the spatial and the quantitative aspect of these changes. The transport offer before and after the announcing of the epidemic was analysed. The results showed that most of the transport restrictions concerned the peripheries of the voivodeship (local routes). Agglomeration routes were much less affected by the restrictions. On some lines a decrease to less than 5 pairs of connections per day was recorded. Once the restrictions are removed, it may be a challenge to encourage passengers to use railways again. Despite the low number of connections on many routes, rail transport can still be considered as the basis of the transport system. This is due to the lack of an alternative bus service.

Obszar pogranicza polsko-czeskiego charakteryzuje się wysokim stopniem rozwoju transportu kolejowego. Regiony przygraniczne omawianego obszaru badań wykazują podobny potencjał demograficzny oraz gospodarczy. Istnieją jednak zasadnicze różnice, które wpływają na zróżnicowanie tego rozwoju w ujęciu porównawczym pomiędzy Polską a Czechami. Autor dokonał analizy obsługi transportem kolejowym siedzib gmin we wschodniej części pogranicza polskoczeskiego. W artykule badania zostały oparte na model potencjału, wskaźniku efektywności transportowej oraz analizie oferty przewoźników kolejowych. Podjęto próbę porównania stopnia rozwoju transportu kolejowego, szczególnie w aspekcie lokalnym i regionalnym związanym z codziennymi przemieszczeniami mieszkańców. Przekształcenia w polskim transporcie kolejowym w latach 90. doprowadziły do istotnego spadku znaczenia kolei regionalnej, w związku z intensywnym procesem wygaszania ruchu pasażerskiego. W Czechach natomiast kolej lokalna stanowi istotny element systemu transportowego, bardzo często stanowiący składową całej sieci transportowej, organizowanej przez poszczególne jednostki administracyjne. Autor wskaże na największe dysproporcje w stopniu zagospodarowania komunikacyjnego regionu.