Mateusz Jabłoński

W artykule przedstawiono aktualny stan usług geoinformatycznych w Polsce, dedykowanych dla obiektów zabytkowych. Omówiono zagadnienie pozyskiwania danych, a następnie ich opracowania. Kolejnym opisanym zagadnieniem jest dystrybucja i promocja samych portali, a także promocja obiektów, możliwa dzięki ciągłemu poszerzaniu oferty poprzez udostępnianie nowych informacji. Autor wskazuje również na możliwości wykorzystania usług przeznaczonych dla turystów przez osoby z branży turystycznej oraz naukowców. Jako przykłady opracowań najnowszych technologii przedstawiono: geoportal (Szlaku Naftowego) i usługi wirtualnego zwiedzania zabytków (Muzeum Podziemnego Miasta Osówka w Górach Sowich oraz klasztoru benedyktyńskiego w Jarosławiu), stworzone przez studentów koła naukowego KNGK Geoinformatyka oraz jego opiekunów.

Procesy zachodzące w górotworze wymagają, aby każdy podziemny obiekt podlegał inwentaryzacji i kontroli. Na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim historyczne i zabytkowe obiekty wydrążone pod ziemią, które powinny być objęte ochroną i działaniami umożliwiającymi ich rewitalizację, czy udostępnienie dla turystów. Ochrona tego typu  abytków wymusza kompleksowe podejście do problemów ich zabezpieczania i stosowanie różnego rodzaju metod inwentaryzacji, przede wszystkim ze względu na ich zazwyczaj i niepowtarzalny charakter. W Polsce znajduje się kilka podziemnych kopalni wpisanych na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz obiektów ważnych pod względem historycznym, np. wybudowanych przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej. Proces inwentaryzacyjny takich obiektów opiera się na kilku ważnych aspektach, m.in.: rozpoznaniu warunków geotechnicznych i hydrogeologicznych otaczającego obiekt górotworu, badaniu konwergencji i deformacji, przy dokładnej analizie zależności geometrycznych obiektu. Inwentaryzacja oraz badania deformacji górotworu i powierzchni terenu prowadzone są na podstawie obserwacji wykonanych metodami geodezyjnymi. Podstawowymi pomiarami stosowanymi pod ziemią są: precyzyjna niwelacja geometryczna oraz metody precyzyjnej poligonizacji, zazwyczaj wzmacniane pomiarem giroskopowym. Ważnym aspektem jest wykorzystanie technologii naziemnego skaningu laserowego w inwentaryzacji obiektów podziemnych oraz pomiary wspomagające tę technologie, takie jak: ALS, statyczne pomiary GNSS, klasyczna tachimetria czy badania geofizyczne. Dzięki pomiarom inwentaryzacyjnym wizualizacji podziemnych obiektów kompleksu „Riese” w Górach  Sowich, opartych głównie na technologii skaningu laserowego, zebrano potężny materiał do analizy. Pomiary zostały wykonane zarówno w sztolniach ogólnodostępnych lub częściowo dostępnych dla ruchu turystycznego (Osówka, Rzeczka, podziemia Zamku Książ), jak i niedostępnych (Jugowice, Soboń). W ramach prac kameralnych dokonano przede wszystkim rewizji zależności geometrycznych wyrobisk w Podziemnym Mieście Osówka (największym z kompleksów Riese) oraz okolicznych obiektach naziemnych, stworzono liczne plany, rzuty i przekroje każdego z inwentaryzowanych obiektów, które porównano i zweryfikowano z materiałami archiwalnymi. Ponadto stworzono trójwymiarowe modele Kasyna oraz Siłowni (naziemne obiekty Osówki).