Katarzyna Michalewicz

Celem niniejszego artykułu jest omówienie, w jaki sposób wybrane polskie czasopisma w latach 1931–1939, czyli w czasie pomiędzy nową fazą konfliktu pomiędzy Chinami i Japonią a wybuchem II wojny światowej, przedstawiały Szanghaj. Był on omawiany w kontekście modernizacji Chin, II wojny chińsko-japońskiej oraz działalności Polonii szanghajskiej. A także podobnie jak dziś, był postrzegany jako jeden z symboli Państwa Środka. W pierwszym przypadku, redakcje czasopism podkreślały jego szczególną rolę polityczną, gospodarczą i kulturową w Państwie Środka. Dziennikarze zazwyczaj oceniali metropolię jako miasto wielu kultur, szans i kontrastów społecznych. W przypadku konfliktu chińsko-japońskiego los bombardowanego Szanghaju i jego mieszkańców w polskiej prasie stał się symbolem japońskich zbrodni. Dziennikarze przy tym chwalili również męstwo chińskich żołnierzy, którzy ofiarnie bronili miasta. Polskie czasopisma niewiele wspominały o Polonii szanghajskiej. Zazwyczaj były to jedyne krótkie notatki na ten temat albo pojedyncze wzmianki dodawane przy omawianiu innych zagadnień.

Celem artykułu jest przedstawienie obrazu Polonii harbińskiej, jaki wyłania się z polonijnej prasy. Za daty krańcowe wybrano rok 1931 – początek aneksji Mandżurii przez Armię Kwańtuńską oraz rok 1937 – początek II wojny chińsko-japońskiej.
Głównymi źródłami są trzy najważniejsze gazety polonijne: wydawane przez Stowarzyszenie „Gospoda Polska” – „Listy Harbińskie” i „Daleki Wschód” oraz redagowany przez polskich, katolickich duchownych: „Tygodnik Polski”. Źródłem uzupełniającym jest wydawany w Warszawie: „Kwartalnik Wschód”, ściśle powiązany z dwoma pierwszymi tytułami.
Prasa polonijna, pisząc o działalności tutejszej społeczności polskiej, najbardziej skupiała się na takich aspektach jak: działalność oświatowo-kulturalna, w przypadku „Listów Harbińskich”, „Dalekiego Wschodu” i „Kwartalnika Wschód” oraz religijno-kulturowa, w przypadku „Tygodnika Polskiego”. Wszystkie numery wiele miejsca poświęcały działalności charytatywnej tutejszej Polonii. Z lektury źródła możemy także wywnioskować, że członków Polonii harbińskiej cechował zarówno patriotyzm, jak i pobożność, a także otwartość na inne kultury.
W prasie brakuje jednak bezpośrednich wzmianek o represjach, które mogłyby spotkać członków Polonii harbińskiej, ze strony władz okupacyjnych miasta.