Grzegorz Mazur

Autor w swoim artykule omawia przyczyny zawarcia przez państwa centralne w lutym i marcu 1918 r. traktatów pokojowych z Ukrainą i Rosją. Artykuł omawia cele wojenne państw centralnych, a zwłaszcza Niemiec, oraz Austro-Węgier, zaś w latach 1917-1918 ich sytuację oraz sytuację Rosji.  Charakteryzuje przyczyny, które doprowadziły poszczególne państwa do stołu rokowań w Brześciu, a także przedstawia cele, jakie państwa te usiłowały osiągnąć w wyniku rozmów pokojowych. Obszerną część artykułu stanowi opis rozmów z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej, charakterystyka zawartego z Ukrainą 9 II 1918 r. układu pokojowego i jego znaczenie. Miał on ogromne następstwa, bowiem w jego wyniku doszło do zerwania koncepcji tzw. rozwiązania austro-polskiego i zdecydowanego obrócenia się Polaków przeciwko monarchii habsburskiej i Ukraińcom. Z drugiej strony Austro-Węgrom nie udało się uzyskać z tej strony zaopatrzenia, zboża i surowców; układ przewidywał, iż Ukraina dostarczył 1 mln ton zboża i szereg innych surowców. Nie mogła się z tego wywiązać, bo ich nie posiadała. Niemniej jednak był to pierwszy traktat międzynarodowy, którego sygnatariuszem była Ukraina, i stąd jego ogromne znaczenie, stanowił bowiem międzynarodowe uznanie Ukrainy. W miesiąc później, 3 III 1918 r., został podpisany układ pokojowy z Rosją Radziecką, który stanowił potwierdzenie klęski Rosji w I wojnie światowej, lecz ta nie była w stanie prowadzić dalej wojny i musiała go podpisać. Rząd radziecki podpisywał traktat pokojowy ze świadomością, że przy pierwszej nadarzającej się okazji zerwie go i uczynił to zaraz po kapitulacji Niemiec 11 XI 1918 r. Autor artykułu przedstawił treść tego układu, następne po nim układy radziecko-niemieckie z 1918 r., oraz jego konsekwencje, w tym szczegóły układów z Turcją, w wyniku których z jednej strony Turcja usiłowała stać się przysłowiowym „mocarstwem regionalnym” na Kaukazie, a z drugiej weszły do Gruzji wojska niemieckie.

W listopadzie 1918 r. oba te układy przestały obowiązywać, wobec kapitulacji państw centralnych. Niemniej jednak odegrały istotną rolę w kształtowaniu oblicza Europy Środkowo-Wschodniej po I wojnie światowej.