Elżbieta Żurawska

Artykuł jest prezentacją projektu naukowego „Searching for a New National Identity: The Construction of Swedish Cultural Memory in Carl Snoilsky’s Poems Svenska bilder” i pełni funkcję wprowadzenia do czterech kolejnych artykułów niniejszego numeru czasopis- ma Studia Litteraria, będących rezultatem projektu. Głównym celem prezentowanego projektu była wszechstronna analiza konstrukcji pamięci kulturowej w cyklu wierszy Svenska bilder (Szwedzkie obrazy) Carla Snoilsky’ego, zaliczanego przez wiele dziesięcioleci do ścisłego kanonu literatury szwedzkiej, a dziś w dużym stopniu zapomnianego. W części pierwszej artykuł przedstawia skomplikowany proces powstawania i publikacji Svenska bilder. Dokonuje także przeglądu stanu badań nad cyklem Snoilsky’ego, motywując potrzebę nowych perspektyw teoretycznych. W części drugiej artykuł analizuje sposoby ukazania pamięci narodowej w Svenska bilder na różnych poziomach intra- i ekstranarracyjnych, dowodząc, że pamięć kulturowa i jej przechowywanie należą do centralnych tematów cyklu. W części trzeciej artykuł naświetla konstrukcję pamięci kulturowej w Svenska bilder jako przykład XIX-wiecznej europejskiej pamięci kulturowej. Za szczególnie ważne dla wierszy Snoilsky’ego artykuł uznaje trzy cechy, typowe dla XIX-wiecznej kultury pamięci zbiorowej: subiektywizację, historyzację i nacjonalizację. W części czwartej artykuł omawia Svenska bilder jako próbę demokratyzacji stworzonego przez romantyków wzorca szwedzkiej pamięci narodowej. Artykuł dowodzi, że pamięć kulturowa w Svenska bilder pod wieloma względami odzwierciedla liberalne idee drugiej połowy XIX wieku, których Snoilsky był zwolennikiem. W części piątej artykuł bada miejsce polskości w konstrukcji szwedzkiej pamięci kulturowej w Svenska bilder. Mimo że Snoilsky uważał się za przyjaciela Polski i orędownika polskich ruchów niepodległościowych, w swym cyklu przydzielił polskości rolę negatywnego Innego, służącego do konsolidacji pozytywnie nacechowanej szwedzkiej tożsamości narodowej. Tekst kończy krótka prezentacja czterech artykułów, będących owocami prezentowanego projektu.

Celem niniejszego artykułu jest naświetlenie spacjalnego aspektu pamięci kulturowej w cyklu wierszy Carla Snoilsky’ego Svenska bilder z perspektywy ekokrytycznej. Według Jana Assmanna pamięć kulturowa umieszcza swoje znaki w naturalnej przestrzeni, przy czym jako medium pamięci kulturowej mogą funkcjonować także całe krajobrazy. Ulegają one wówczas semantyzacji, zostają w całości podniesione do rangi znaku. Krajobraz staje się topograficznym tekstem pamięci kulturowej, miejscem pamięci, które Assmann nazywa mnemotoposem. Bazując na jednym z najważniejszych tropów myśli ekokrytycznej – sielance – artykuł bada, jak zbiór wierszy Snoilsky’ego prezentuje szwedzki krajobraz oraz w jaki sposóbów krajobraz staje się nośnikiem pamięci kulturowej.

Celem niniejszego artykułu jest analiza reprezentacji krajobrazu w powieści Oczy z Rigela (2017) norweskiego pisarza Roya Jacobsena z perspektywy geopoetyki, w tym literackiej geografii sensorycznej, która akcentuje geograficzne warunki percepcji poprzez wykorzystanie ustaleń geografii i antropologii zmysłów. Bohaterka powieści mieszka na małej wyspie u północnych wybrzeży Norwegii i wyrusza w kilkutygodniową podróż, kierując się na południe, od morza w głąb kraju. W powieści Jacobsena zmysłowy krajobraz stałego lądu kształtują głównie doświadczenia słuchowe, dotykowe, węchowe, smakowe i wizualne, a rodzinna wyspa bohaterki pozostaje dla nich punktem odniesienia.