Anna Szafarczyk

W artykule poruszono problematykę wpływu dodatkowo pomierzonych giroazymutów na dokładność osnowy podziemnej. Omówiono w nim takie zagadnienia jak: sposób pomiaru giroazimutu, poprawki wprowadzane do pomierzonych giroazymutów, wpływ ekscentrów stanowiska instrumentu i sygnału oraz długości boku na dokładność pomiaru giroazymutu, podstawy prawne takiego pomiaru w wyrobiskach górniczych oraz sposób projektowania ilości i miejsca pomiaru giroazymutu w sieci dołowej pozwalający uzyskać podwyższenie dokładności sieci dołowej. Podstawy teoretyczne zilustrowane zostały przykładem z pomiaru giroazymutów na pięciu bokach istniejącej sieci dołowej głównie pod kątem uzyskanego podwyższenia tym dodatkowym pomiarem jej parametrów dokładnościowych.

Drążenie wyrobisk w podziemnych zakładach górniczych realizowane jest przy ścisłej współpracy górników oraz mierniczych górniczych. Prowadzenie wyrobisk w określonym kierunku poziomym i pionowym bazuje na wykorzystaniu osnowy, której charakterystyka dokładnościowa określona jest obowiązującymi przepisami. Spełnienie wymagań dokładnościowych dotyczących błędu położenia punktu oraz błędu azymutu boku niejednokrotnie nie jest możliwe bez wykorzystania przyrządów giroskopowych. Wdrożenie pomiarów giroskopowych w podziemnym zakładzie górniczym uwarunkowane jest, przede wszystkim: lepszym dostosowaniem się do obowiązujących przepisów dotyczących wykonywania pomiarów w wyrobiskach górniczych, szczególnie w ciągach jednostronnie nawiązanych, odtworzeniem pomiarów giroskopowych na istniejących bokach na powierzchni i wyrobiskach udostępniających, wykonywaniem orientacji wyrobisk przy budowie nowych poziomów wydobywczych lub nowych kopalń. Proces wdrażania pomiarów giroskopowych został podzielony na kilka etapów, tj.: rozbudowę bazy giro na powierzchni Ruchu „Borynia” o nowo zastabilizowane punkty, na których wykonano pomiar statyczny GPS w dowiązaniu do stacji referencyjnych sieci ASG-EUPOS, wykonanie transformacji współrzędnych z układu 2000 do układu kopalnianego SG-ROW i obliczenie azymutu boków w lokalnym układzie geodezyjnym, przeprowadzenie pomiarów giroskopowych na kilku bokach bazy na powierzchni w Ruchu „Borynia”, wyznaczenie azymutów giroskopowych w wyrobiskach górniczych. W artykule przedstawiono również wyniki uzyskane z pierwszych pomiarów wykonanych w wyrobiskach górniczych, tj. z jednego pomiaru w Ruchu „Zofiówka” oraz dwóch pomiarów w Ruchu „Borynia”, gdzie przy odległości ok. 3,5 km pomiędzy bokami giro dokonano pomiaru ciągu poligonowego metodą trzech statywów. W podsumowaniu artykułu zawarto wnioski z pierwszych doświadczeń z pomiarów giroskopowych wykonywanych przez dział mierniczy Ruchu „Borynia” JSW S.A. oraz przeprowadzono wstępną ocenę dokładności giroteodolitu Sokkia GYRO X1 II.

Pomiary geodezyjne, wykonywane seryjnie na terenie podlegającym deformacjom, pozwalają na wyznaczenie wskaźników deformacji, z których najbardziej istotnym dla większości obiektów budowlanych jest odkształcenie poziome. Wyróżniamy odkształcenia poziome rozciągające oraz ściskające. Odkształcenia rozciągające terenu powodują największe uszkodzenia w obiektach budownictwa mieszkaniowego, prowadząc do powstania rys, pęknięć a w skrajnym przypadku nawet katastrofy budowlanej. W zależności od przyjętej geodezyjnej technologii pomiaru możliwe jest wyznaczenie wartości odkształceń z mniejszą lub większą dokładnością. Dla odkształceń o małych wartościach konieczne jest wyznaczanie długości w sposób bezpośredni (z pomiaru tachimetrycznego), natomiast dla odkształceń o wartościach dużych możliwe jest wykorzystanie wyników pomiarów GPS. W artykule przedstawiono metodę i wyniki pomiaru deformacji fragmentów osuwiska. Zastabilizowano punkty geodezyjne w formie sieci pomiarowej zwanej prostokątną rozetą geodezyjną. Wykonano pomiary rozety i obliczono na ich podstawie odkształcenia poziome na kierunkach zastabilizowanych boków. W dalszym etapie wyznaczono składowe powierzchniowego tensora odkształceń, z których możliwe jest wyznaczenie kierunku i wartości występującego odkształcenia ekstremalnego.

W naziemnej technologii InSAR prawidłowe ustalenie warunków pomiaru jest czynnikiem fundamentalnym. Obserwator decyduje o lokalizacji radaru zarówno w płaszczyźnie poziomej, jak i pionowej, a także pionowym kącie pochylenia wiązki emitowanej przez radar oraz formie stanowiska pomiarowego, które należy samodzielnie wykonać lub zaadaptować. W zależności od prawidłowości i optymalizacji procedur pomiarowych podjętych przez obserwatora wyniki pomiaru mogą być obarczone większymi lub mniejszymi błędami. W artykule przedstawiono czynniki zależne od obserwatora, ich wpływ na dokładność pomiaru wraz z jego analizą dokładności oraz opracowanymi przez autora poprawkami geometrycznymi wartości przemieszczeń. Omówiono także wpływ wyboru pozycji (dystansu) radaru na rozdzielczość uzyskiwanego radarogramu. Przeanalizowano wpływ zastosowanych anten oraz długości celowej na dokładność pomiaru oraz określono potencjalne pole powierzchni możliwe do pomiaru z jednego stanowiska radaru. Ze względu na fakt uzyskiwania wartości przemieszczeń na kierunku emisji fali, przedstawiono wzory pozwalające na zredukowanie uzyskanych wartości do wartości przemieszczeń poziomych, które wyprowadzono w oparciu o wszystkie możliwe konfiguracje radaru względem monitorowanej powierzchni. W celu uzyskiwania koherentnych obrazów konieczne jest zapewnienie stabilnego stanowiska. W tym celu przedstawiono procedurę pomiarową i obliczeniową takiej kontroli. Zastosowanie się do wniosków przedstawionych w artykule pozwoli na uzyskanie zobrazowania radarometrycznego o najwyższej możliwej dokładności.